İlkokul Bahçelerinin, Doğal Ögeler ve Çocukların Fiziksel Gelişimi Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 121 - 150, 31.03.2023

Dilruba Saygın , Demet Zafer Güneş

https://doi.org/10.15869/itobiad.1161457

Cited By: 1

Öz

Doğa ile etkileşim halinde olan çocuklar fiziksel, bilişsel, sosyal, duyuşsal, ruhsal, eğitsel ve sağlık gibi pek çok açıdan olumlu gelişim göstermektedirler. Fakat şehirleşmenin hızla artması, buna paralel olarak nüfusun çoğalması, insanların birbirini tanımaması ve güvenli mekanların azalmasıyla çocukların kapalı mekanlarda geçirdikleri süre artmıştır. Oysa çocuklar günlerinin büyük bir kısmını okulda geçirmektedirler. Bu doğal ortamı oluşturmada ise okul yöneticilerine büyük sorumluluklar düşmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, ilkokul bahçelerini, doğal ögeler ve fiziksel gelişim açısından incelemektir. Araştırma nitel bir çalışmadır ve araştırma deseni “Olgubilim (fenomenoloji)”dir. Araştırmada ölçüt örnekleme kullanılmıştır. Buna bağlı olarak çalışma grubunu 2021- 2022 eğitim öğretim yılında İstanbul Avrupa Yakası’nda görev yapan 6 müdür, 24 sınıf öğretmeni ve katılımcıların çalıştıkları okul bahçeleri oluşturmaktadır. Veriler, gözlem ve standartlaştırılmış açık uçlu görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Araştırma sonucunda, doğal ögeler kullanan okul bahçelerinin tamamında çim ve toprak alan bulunmakta; doğal ögeler kullanmayan okulların tamamında ise asfalt veya sadece taş zemin döşendiği gözlemlenmiştir. Doğal ögeler kullanan iki okulda öğrenci başına düşen yeşil alan miktarı yeterli, bir okulda ise yetersizdir. Doğal ögeler kullanmayan okullarda yeşil alan hiç bulunmamaktadır. Okul, tarihi bir alanda değilse ya da sıfırdan inşa edilmiyorsa okul müdürleri, -bazı düzenlemeler için üst makamlardan izin almak şartıyla- bahçelerinde üst yüzey düzenleme yapmaya yetkileri olduklarını ifade etmişlerdir. Yapılan görüşmelerde, okul müdürlerinin bahçeleri düzenlerken dikkat ettikleri unsurların başında güvenlik gelmiştir. Doğal ögeler kullanmayan okul bahçelerinde çalışan öğretmenlerin neredeyse tamamı bahçeleri fiziksel gelişim açısından yetersiz bulmuşlardır. Doğal ögeler kullanan okullarda çalışan öğretmenler de benzer şekilde yetersiz bulmuşlardır. Ancak okul bahçesini fiziksel gelişim açısından yeterli gören doğal ögeler kullanan okullarda çalışan öğretmenler de mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Okul Bahçesi, Okul Müdürü, Sınıf Öğretmeni, Fiziksel Gelişim

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Investigation of Primary Schoolyards in Terms of Natural Elements and the Physical Development of Children

Öz

Children interacting with nature show positive development in many aspects such as physical, cognitive, social, emotional, spiritual, educational, and health. However, with the rapid increase in urbanization, the rise in population in parallel, people do not know each other, and the decrease in safe spaces, the time spent by children in closed areas has increased. However, children spend most of their days at school. School principals have significant responsibilities in creating this natural environment. In this direction, the aim of the study is to examine primary schoolyards in terms of natural elements and physical development. The research is a qualitative study, and one of the research designs, “Phenomenology,” was used. Criterion sampling was used in the study. Accordingly, the study group consists of 6 principals, 24 classroom teachers, and the schoolyards where they work in the European Side of Istanbul in the 2021-2022 academic year. Observation and standardized open-ended interview techniques were used as data collection methods. In this research, there are grass and soil areas in all the schoolyards that use natural elements; In all schools that do not use natural elements, asphalt or just stone floors are installed. In two schools using natural elements, the amount of green space per student is sufficient, while in one school, it is insufficient. There are no green areas in schools that do not use natural elements. If the school is not in a historical area or is not built from scratch, the school principals have stated that they have the authority to make surface arrangements in their yards if they obtain permission from the higher authorities. During the interviews, safety came first among the factors school principals paid attention to while arranging the gardens. Almost all the teachers working in school gardens that do not use natural elements found the gardens insufficient in terms of physical development. Teachers working in schools using natural elements found it similarly vague. However, there are also teachers working in schools who use natural elements that consider the school garden sufficient in terms of physical development.

Anahtar Kelimeler

Schoolyard, School Principal, Primary School Teacher, Physical Development

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Akay, C. (2013). Ortaokul öğrencilerinin yaparak-yaşayarak öğrenme temelli tübitak 4004 bilim okulu projesi sonrası bilim kavramına yönelik görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 326-338.
• Akyürek, S. (2016). Türkiye'de iç grup yanlılığının toplumsal adalete ve güvenliğe etkisi. The Journal Of Europe- Middle East Social Science Studies, 2(2), 161- 179.
• Algan, H. ve Uslu, C. (2009). İlköğretim okul bahçelerinin tasarlanmasına paydaş katılımı: Adana örneği. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 129–140.
• Arabacı, N. ve Çıtak, Ş. (2017). Okul öncesi dönemdeki çocukların “oyun” ve “açık alan (bahçe)” etkinlikleri ile ilgili görüşlerinin incelenmesi ve örnek bir bahçe düzenleme çalışması. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 11(21), 38- 43.
• Atasoy, E. (2005). Çevre için eğitim: ilköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir çalışma. Yayınlamamış Doktora Tezi. Bursa, Türkiye.
• Aytekin, S. (2019). Okul bahçelerinin ilkokul 4. sınıf öğrencileri ve öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi: ağrı ili örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ağrı, Türkiye.
• Can, N. (1998). Öğretmen ve yöneticinin etkililiğinin öğretimdeki rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 13(13), 55- 69.
• Çelik, A. ve Şahin, M. (2013). Spor ve çocuk gelişimi. The Journal of Academic Social Science Studies, 1(6), 467- 478. doi: 10.9761/JASSS_454
• Çelik, S. ve Güleç, G. (2014). Kentleşme ve eğitim sürecinde okul binaları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 101- 115.
• Creswell, J. W. (2002). Research design: qualitative, quantitative and mixed methods approaches. California: Sage Publications.
• Deloya, M. (1993). Urban forestry activities in Mexico. Unasylva, 173(44), 28- 32.
• Demir, A. (2012). Yeşil okul: çevre, sağlık ve eğitime etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Malatya, Türkiye.
• Demir Öztürk, E., Atmaca, F. ve Kuru, G. (2020). Öğretmen ve okul yöneticisi perspektifinden dış mekan oyun alanları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(3), 1273- 1287.
• Demirbilek, M. ve Çetin, M. (2021). Okul müdürlerinin sürdürülebilir yönetim davranışları. ınternational Journal of Management and Administration, 5(10), 1- 36. https://doi.org/10.29064/ijma.885212 adresinden alındı
• Dursun, D. ve Güller, C. (2019). Çocuk ve kentsel mekan ilişkisi: erzurum’da çocuk oyun alanlarının erişilebilirlik ve alansal yeterlilik analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10 (1), 11- 27. https://doi.org/10.29048/makufebed.515261 adresinden alındı.
• Düzenli, T., Yılmaz, S. ve Tarakçı Eren, E. (2018). Çocuklara anaokulu bahçelerinin sağladığı olanaklara yönelik bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(57), 900- 907. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2500 adresinden alındı
• Eminel Kutay, M. ve Oğuz, D. (2020). Okul bahçeleri tasarım standartlarının yeşil altyapı araçları açısından değerlendirilmesi. Peyzaj- Eğitim, Bilim, Kültür ve Sanat Dergisi, 2(1), 12- 21.
• Erözeren, H. (2019). İlkokul bahçelerinin mevzuata uygunluğu ve eğitim paydaşlarının okul bahçesinin kullanımına ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara, Türkiye.
• Fjùrtoft, I. ve Sageie, J. (2000). The natural environment as a playground for children Landscape description and analyses of a natural playscape. Landscape and Urban Planning, 48(1-2), 83-97. https://doi.org/10.1016/S0169-2046(00)00045-1 adresinden alındı
• Güneroğlu, N. Bekar, M. ve Kaya Şahin, E. (2018). Çocuk eğitimde okul bahçe tasarımlarının önemi. 1. Uluslararası Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Yeni Ufuklar Kongresi Bildiriler Kitabı (s. 448- 453). İstanbul: Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi. https://doi.org/10.21733/ibad.471555 adresinden alındı
• Kahraman Usta, H. (2021). Planlı kentleşme ve rant ilişkisi: Şanlıurfa örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(48), 1- 22.
• Karaburun, A., Demirci, A. ve Saka, E. (2015). İstanbul Avrupa yakasındaki okul bahçelerinin öğrenci sayısına göre yeterliliklerinin mekansal olarak değerlendirilmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 31(31), 20- 47. https://doi.org/10.14781/mcd.94461 adresinden alındı
• Karadağ, A. A., Mutlu, S. ve Sayın, Ş. (2012). Okul bahçelerinin oyun alanı olarak değeri: Düzce kenti örneği. Ormancılık Dergisi, 8(2), 45-56.
• Karakaya, B. ve Kiper, T. (2013). Edirne kent merkezindeki bazı ilköğretim okul bahçelerinin peyzaj tasarım ilkeleri açısından mevcut durumunun belirlenmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 10(1), 59- 71.
• Karasolak, K. (2009). Mimari özellikleri farklı ilköğretim okullarındaki öğrenci ve öğretmenlerin okullarının bina ve bahçeleri hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana, Türkiye.
• Kaya, E. (2020). Okul bahçe düzenlemeleri hakkında öğrenci görüşleri ve okul yöneticilerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale, Türkiye.
• Kazancı, A. (2019). Türkiye'de eğitim hizmetlerinde yerel yönetimlerin rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, Türkiye.
• Kellert, S. R. (2002). Experiencing nature: affective, cognitive and evaluative development in children. P. H. Kahn, Jr. ve S. R. Kellert (Dü) içinde, Children and Nature Psychological, Sosiocultural, and Evolutionary Investigations (s. 117- 151). Cambridge: The MIT Press.
• Kınık Topalsan, A., Türk, Z. ve Güler, G. (2019). Korunmaya muhtaç çocuklara yönelik gerçekleştirilen “doğada bilim yapıyorum!” tübitak 4004 projesinin değerlendirilmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 8(1), 581- 607. https://doi.org/10.15869/itobiad.488344 adresinden alındı
• Laaksoharju, T., Rappe, E. ve Kaivola, T. (2012). Garden Affordances for Social Learning, Play, and for Building Nature- Child. Urban Forestry & Urban Greening, 11(2), 195-203. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2012.01.003 adresinden alındı.
• Millî eğitim bakanlığı okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumları yönetmeliği. (2014a). Okul Müdürünün Görev, Yetki ve Sorumluluğu- Madde 39.
• Millî eğitim bakanlığı okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumları yönetmeliği. (2014b). Oyun Yeri- Madde 90.
• Millî eğitim bakanlığı okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumları yönetmeliği. (2014c). Uygulama Bahçesi- Madde 91.
• Millî eğitim bakanlığı okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumları yönetmeliği. (2014d). Öğrenci başarısının değerlendirilmesi ve personelin görev, yetki ve sorumlulukları. Madde 20- Madde 43.
• Orçan Kaçan, M., Halmatov, M. ve Kartaltepe, O. (2017). Okul öncesi eğitim kurumları bahçelerinin incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(1), 60-70.
• Özdemir, A. (2011). Okul bahçesi peyzaj tasarım anlayışındaki değişim ve bu değişimin uygulamaya yansımalarının Bartın kenti örneğinde irdelenmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 13(19), 41- 51.
• Özdemir, A. (2010). Pedagojik ve ekolojik yaklaşımı ile düzenlenmiş çocuk mekanlarında Avrupa deneyimi. 2008-1-TR1-LEO03-04034 nolu LdV Projesi. Bartın: Bartın Üniversitesi- Bartın Meslek Yüksek Okulu.
• Özdemir, A. ve Çorakçı, M. (2011). Ankara okul bahçelerinin katılımcı yöntemle yenilenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 41(189), 7-20.
• Pekin Timur, U., Erzin, P. E., Aytaş, İ. ve Timur, Ö. B. (2018). Çocuk oyun alanlarında çocuk-oyun-doğa bütünleşmesi için tasarım önerileri. Uluslararası Kentleşme ve Çevre Sorunları Sempozyumu: Değişim/ Dönüşüm/ Özgünlük (s. 28- 35). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Sharma-Brymer, V. ve Bland, D. (2016). Bringing nature to schools to promote children’s physical activity. Sports Medicine 46, 955–962.
• Sharts-Hopko, N. C. (2002). Assessing rigor in qualitative research. Journal of the Association of Nurses In Aids Care, 13 (4), 84-86.
• Tandoğan, O. (2016). Çocuklar için daha yaşanılır okul bahçeleri. Megaron Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi E- Dergisi, 11(4), 629-636. doi: 10.5505/megaron.2016.92053
• Tavşan, F. ve Yanılmaz, Z. (2019). Eğitim yapılarında sürdürülebilir yaklaşımlar. Sanat ve Tasarım Dergisi, 24, 359- 383.
• Tepebağ, D. ve Aktaş Arnas, Y. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin okul bahçesini eğitsel amaçlı kullanımına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 2(2), 50- 67.
• Tok, Ö. (2017). Türk toplumunda transteoretik model sedanter yaşam ölçeklerinin geçerlik ve güvenirliği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, Türkiye.
• Tremblay, M. S., LeBlanc, A. G., Kho, M. E., Saunders, T. J., Larouche, R., Colley, R. C., . . . Conner Gorber, S. (2011). Systematic review of sedentary behaviour and health indicators in school-aged children and youth. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 8: 98.
• Turgut, H. ve Yılmaz, S. (2010). Ekolojik temelli çocuk oyun alanlarının oluşturulması. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, (s. 1618-1630). Artvin.
• Ummanel, A. (2017). Kum ve oyun alanları üzerine bir inceleme. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1539- 1566. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.31178-338847 adresinden alındı
• Uzunali, A. (2021). Okul bahçelerinin peyzaj tasarımı ile yeniden değerlendirilmesi, Trabzon Prof. İhsan Koz ilkokulu örneği. Online Journal of Art and Design, 9(3), 172- 184.
• Vural, H. ve Yılmaz, S. (2018). Erzurum kenti okul bahçelerinin fiziki yeterlilikleri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 5(2), 109- 120. https://doi.org/10.30910/turkjans.421342 adresinden alındı
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara (11. Baskı): Seçkin Yayıncılık.
• Zubari, D. (2019). Yetişkin çevre gönüllülerinin çocukluk dönemlerindeki doğa deneyimleri üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Malatya, Türkiye.