Gambling and Society in the Early Republican Period

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 579 - 602, 28.03.2025

Harun Aydın

https://doi.org/10.15869/itobiad.1608483

Öz

In this study, it is aimed to examine the status and social effects of gambling, which is seen as a social problem, in the Republican period. The examination was limited to the Early Republican Period and the place of gambling in social perception in this period was tried to be determined. Gambling, which was considered as one of the basic elements of entertainment as of the period, affected social life in the period under study. Gambling became a part of entertainment especially in the first years of the Republic and became widespread in some social strata. Gambling, which existed in daily life before, increased and became more visible in the early 20th century. In this process, gambling ceased to be a form of entertainment between individuals, and was regarded as a deviation that affected the society, was sometimes criticised and sometimes conflicted with social norms. It has been observed that gambling is perceived and practised differently among social strata. While gambling became a part of life, especially among the low-income groups, people from the upper income group and state officials tried to take various measures against the negative effects of gambling. In this period, gender inequality also manifested itself through gambling. In this respect, while men's gambling was considered acceptable, women's participation in such entertainment was criticised. Accordingly, the Document Analysis Method, which is one of the historical research methods, constituted the basic research method of this study. In this context, the General Staff Archive, Cumhuriyet Archive, newspapers, copyrighted and analysed works were used. While the official correspondence of the period is included in the archives, news and columns about gambling in newspapers occupied an important place, and especially the reflection of gambling on the streets, that is, on social life, was analysed through newspapers. These articles in newspapers not only reflect the place of gambling in social life, but also constitute an important source group in which social morality and the attitude of the state towards gambling can be determined.

Anahtar Kelimeler

Gambling, Gender, Atatürk Period, Entertainment, Coffeehouse, Prohibition

Erken Cumhuriyet Döneminde Kumar ve Toplum

Öz

Bu çalışmada, toplumsal bir problem olarak görülen kumarın Cumhuriyet dönemindeki durumu ve toplumsal etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. İnceleme Erken Cumhuriyet Dönemiyle sınırlı tutulmuş ve kumarın bu dönemde toplumsal telakkideki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Dönem itibariyle eğlencenin temel unsurlarından biri olarak düşünülen kumar, çalışma konusu dönemde toplumsal hayatı etkilemiştir. Kumar özellikle Cumhuriyet’in ilk yıllarında eğlencenin parçası haline gelmiş, bazı toplumsal tabakalarda yaygınlaşmıştır. Daha önce de gündelik yaşamda var olan kumar, 20. yüzyılın başlarında artmış ve daha görünür hal almıştır. Bu süreçte kumar, bireyler arasındaki bir eğlence olmaktan çıkmış, toplumu etkileyen, bazen eleştirilen ve bazen de toplumsal normlarla çatışan bir sapma olarak telakki edilmiştir. Kumarın, sosyal tabakalar arasında farklı şekilde algılandığı ve uygulandığı gözlemlenmiştir. Özellikle düşük gelir düzeyine sahip kesim arasında kumar, yaşamın bir parçası haline gelirken, üst gelir grubuna mensup kimseler ve devlet ricali, kumarın olumsuz etkilerine karşı çeşitli önlemler almaya çalışmıştır. Ayrıca bu dönemde kadın ve erkeğin, kumar oynaması farklı şekilde algılanmıştır. Erkeklerin kumar oynaması makbul karşılanırken kadınların bu türden eğlencelerin içerisinde yer alması dönem dönem eleştirilmiştir. Belirtilen doğrultuda tarih araştırma yöntemlerinden biri olan Belge Analizi Yöntemi, bu çalışmanın temel araştırma yöntemini oluşturmuştur. Bu kapsamda, Genelkurmay Arşivi, Cumhuriyet Arşivi, gazeteler, telif ve tetkik eserlerden yararlanılmıştır. Arşivlerde, dönemin resmi yazışmalarına yer verilirken, gazetelerde kumara dair haberler ve köşe yazıları önemli bir yer tutmuş, özellikle kumarın sokağa, yani toplumsal yaşama yansıması gazeteler üzerinden irdelenmiştir. Gazetelerdeki bu yazılar, sadece kumarın toplumsal hayattaki yerini yansıtmakla kalmayıp, aynı zamanda toplumsal ahlak ve devletin kumara yönelik tutumunun da tespit edilebildiği önemli bir kaynak grubunu teşkil etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kumar, Toplumsal Cinsiyet, Atatürk Dönemi, Eğlence, Kahvehane, Yasak

Etik Beyan

Etik Beyan yoktur.

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• ATASE (Milli Savunma Bakanlığı Askeri Tarih Arşivi) ,Fon Kodu: 110.9.1.7 Yer No: 675.24.13/ 06 Şubat 1913.
• Bardakoğlu, A. (2002), “Kumar”, TDVİA, 26, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 364-367.
• Bayındır, G. (2018), “Kumar ve Şans Oyunlarına Toplumsal Bakış: Niğde Örneği”, Milli Kültür Araştırmaları Dergisi, 2(2), s.58-83.
• BCA(T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi),
• BCA, Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 7.43.38/25 Ocak 1926.
• BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 1.4.6/21.08.1930.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1 Yer No: 2.32.77.11/19 Aralık 1932.
• BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 689.342.1/27 Eylül 1940.
• BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0 Yer No:134.32.10/29 Ağustos1939.
• BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 996.849.1/21 Eylül 1945.
• BCA, Fon Kodu: 30.11.1.0 Yer No: 171.35.8/07 Aralık 1944.
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2 Yer No: 105.27.7/19 Nisan 1944
• BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2 Yer No: 105.45.18/29 Haziran 1944
• BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 273.1093.1/09 Kasım 1944.
• BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 844.338.1/02 Ağustos 1949.
• BCA, Fon Kodu: 490.1.0.0 Yer No: 834.294.1/29 Ağustos 1950.
• BOA, (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Başbakanlık Osmanlı Arşivi), HR. MKT. 510.70/H.16.09.1281.
• BOA, DH. MKT.1778/69/5 Kasım 1890
• BOA, DH. EUM. EMN. 72/2/ H.18.6. 1332.
• BOA, DH. EUM. 5. Şb./79-30-25/30 Zilhicce 1337.
• Çakıcı, M., Buran, A., Çakır, G., Yılmaz, B. (2019), “Kumar Oynayan Bireylerde Kazanca Yakın Kayıp, Kumar Aşerme ve Depresyon İlişkisinin İncelenmesi”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 20 (Özel Sayı 1), s.s. 76-79.
• Çelik, H. (2024). Mütareke Dönemi Türk Kültür ve Edebiyat Hayatı (1918-1922), Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Karal Akgün, S. , Uluğtekin, M. (2020). Yeni Belgelerin Işığında Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a 2, Başak Matbaacılık, Ankara, s.176.
• Kemal O.(2024), Bereketli Topraklar Üzerinde, Everest Yayınları, İstanbul.
• Kuntay, M. C. (1983). Üç İstanbul, Sander Yayınları, 1983.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli, (2009). çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Öztürk, S. (2006). “Bir Kurumun Tarihsel ve Sosyolojik İncelemesi: Şehir Kulüpleri (1923-1950), Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 4, s.89-115.
• Öztürk, S. (2019). İsmet Paşa’nın Kürt Raporu, Doğan Kitap, 7. Baskı, İstanbul.
• Öztürk, S. (2020). Cumhuriyet Türkiyesinde Kahvehane ve İktidar, Kırmızı Yayınları, İstanbul.
• Safa P. (2022), Yanlızız, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Safa P. (2024), Fatih-Harbiye, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Soner Çakmak, Lut Tamam (2018), “Kumar Oynama Bozukluğu: Genel Bir Bakış”, Bağımlılık Dergisi, 19/3, 2018, s.78-97.
• Sönmez, A.(2005).“Polis Meclisinin Kuruluşu ve Kaldırılışı (1845-1850)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 24(37), s.s259-275.
• Şahin, F. K. (2019). “I. Dünya Savaşı ve Sonrasında Kumarın Yaygınlaşması ve Osmanlı Devleti’nin Aldığı Tedbirler”, SEFAD, 41, s.s. 405-426.
• Şahin, F. K. (2020). “II. Meşrutiyet Döneminde İstanbul’da Sosyal Bir Problem Olarak Kumar İlleti”, Belleten, 84, ss. 1143-1174.
• Şahin, F. K. (2021). “Tanzimat Sonrasında Osmanlı Devleti’nde Kumar Yasalarının Gelişimi”, 34, ss. 549-582.
• Şahin, F. K.(2021). “Tanzimat Sonrasında Osmanlı Devleti’nde Kumar Yasalarının Gelişimi”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 34, s.s. 549-582.
• Tekerek, N.(2005). “Halkevleri (1932-1951), Temsil Şubeleri ve Bir Örnek: Adana Halkevi Temsil Şubesi”, Erdem Dergisi, 43, s. 25.
• Toprak, Z.(2017). Türkiye’de Yeni Hayat İnkılap ve Travma (1908-1928), Doğan Kitap, İstanbul.
• Tunçay, M. (1993). Türkiye’de Piyango Tarihi ve Milli Piyango İdaresi, Milli Piyango İdaresi Yayınları, Ankara, s. 17.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi.
• Yakut, K. Yetkin, A.(2011). “II. Meşrutiyet Dönemi’nde Toplumsal Ahlâk Bunalımı: Fuhuş Meselesi”, Kebikeç, XXXI, , s. 288.
• Yolal, M. (2018). Osmanlı Devleti’nde Şans Oyunları ve Kumar (1800-1923), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Gaziantep.