Beliren Yetişkinlik Döneminde Bilinçli Farkındalık ve Dua Tutumları Arasındaki İlişki

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 745 - 767, 30.06.2025

Havagül Akçe , Ayşe Şentepe Lokmanoğlu

https://doi.org/10.15869/itobiad.1603205

Öz

Son dönemde gelişim psikolojisi ile ilgili yapılan çalışmalarda 18-25 yaş aralığına odaklanan yıllar beliren yetişkinlik dönemi olarak adlandırılmaktadır. Beliren yetişkinlik döneminde, gençlerin farkındalık düzeyleri, yaşam boyu fiziksel ve psikolojik sağlık yörüngesini belirlemek için önemli kabul edilmektedir. Çalışmanın amacı, beliren yetişkinlik döneminde bilinçli farkındalık ve dua tutumları arasındaki ilişkiyi çeşitli değişkenler bağlamında incelemektir. Nicel çalışmaya 18-25 yaşları arasında 219 kadın ve 55 erkek olmak üzere 274 kişi katılmıştır. Veriler çevrimiçi bir veri toplama aracı ile toplanmıştır. Anket demografik bilgi formu, bilinçli farkındalık ölçeği ve dua ölçeğinden oluşmaktadır. Çalışmaya dua etme sıklığı ve namaz kılma sıklığı da birer değişken olarak dahil edilmiştir. Bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiler SPSS 22 programı ile istatistiksel teknikler kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmada elde edilen bulgulara göre bilinçli farkındalık düzeyinin dindarlık düzeyi, cinsiyet, eğitim seviyesi, gelir düzeyi ile ilişkili olmadığı görülmüştür. Demografik değişkenler ile dua tutumları arasındaki ilişki bulgularına göre, kadın katılımcılar dua tutumlarının tefekkür ve rahatlama alt boyutunda erkek katılımcılara kıyasla istatistiksel olarak anlamlı derecede daha yüksek puanlar aldığı ayrıca katılımcıların gelir düzeyi arttıkça manevi hoşnutsuzluk puanlarının azaldığı bulgulanmıştır. Ek olarak, dindarlık düzeyi, tefekkür ve rahatlama ile istek ve şükür alt boyutlarıyla orta düzeyde pozitif; manevi hoşnutsuzluk ile ise düşük düzeyde negatif anlamlı ilişkilere sahiptir. Namaz kılma sıklığı ile bilinçli farkındalık arasında herhangi bir ilişki bulunamazken; dua etme sıklığı ile bilinçli farkındalığın anlamlı olarak pozitif yönde korelasyon gösterdiği ve dua etme sıklığının bilinçli farkındalıktaki değişimin yaklaşık %1.5’ini açıkladığı bulunmuştur. Sonuç olarak çalışmada bilinçli farkındalık ile dua tutumlarının alt boyutu olan istek ve şükür, tefekkür ve rahatlama ile anlamlı bir ilişki bulunamazken; beliren yetişkinlik dönemindeki katılımcılar arasında manevi hoşnutsuzluk dua alt boyutunun bilinçli farkındalık ile istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde negatif korelasyon gösterdiği ve manevi hoşnutsuzluk dua alt boyutunun bilinçli farkındalıktaki değişimin yaklaşık %8’ini açıkladığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi , Beliren Yetişkinlik Dönemi , Dua , Namaz , Bilinçli Farkındalık

The Relationship Between Mindfulness and Prayer Attitudes in Emerging Adulthood

Öz

In recent studies on developmental psychology, the age range of 18-25 is identified as emerging adulthood. During this critical stage, the level of mindfulness among young individuals is considered essential in shaping the lifelong trajectory of their physical and psychological health. This study aims to explore the relationship between mindfulness and prayer attitudes in emerging adulthood while accounting for various contextual variables. The quantitative study involved 274 participants, comprising 219 females and 55 males aged 18-25. Data were collected using an online survey tool, which included a demographic information form, a mindfulness scale, and a prayer scale. The frequency of prayer and the frequency of salah were included as additional variables. Relationships between dependent and independent variables were analyzed using SPSS 22 software. According to the findings, there was no significant relationship between the level of mindfulness and religiosity, gender, educationlevel, or income level. In terms of demographic variables and prayer attitudes, female participants scored statistically significantly higher than male participants in the sub-dimension of meditation and relaxation. Additionally, as participants' income levels increased, their scores for spiritual dissatisfaction decreased. The level of religiosity exhibited moderately positive relationships with the meditation and relaxation and desire and gratitude sub-dimensions, while showing a low negative relationship with the spiritual dissatisfaction sub-dimension. Although no correlation was found between the frequency of salah and mindfulness, a significant positive correlation was identified between the frequency of prayer and mindfulness, with the frequency of prayer explaining approximately 1.5% of the change in mindfulness. In conclusion, while no significant relationship was observed between mindfulness and the sub-dimensions of prayer attitudes, specifically desire and gratitude; reflection, and relaxation, spiritual dissatisfaction in the prayer sub-dimension exhibited a statistically significant negative correlation with mindfulness among emerging adults, accounting for approximately 8% of the variance in mindfulness.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion , Emerging Adulthood , Mindfulness , Prayer

Kaynakça

• Akçe, H., Aydın, K., & Lokmanoğlu Şentepe, A. (2023, 6-8 Ağustos). How Muslim Prayer Cultivates Mindfulness: Can the S-ART framework explain it? [Bildiri sunumu]. Uluslararası Din Psikolojisi Birliği Kongresi, Ağustos, Groningen, Hollanda.
• Aktepe, P., & Tolan, Z. (2020). Bilinçli farkındalık: Güncel bir gözden geçirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. Current Approaches in Psychiatry, 12(4), 534–561. https://doi.org/10.18863/pgy.692250
• Albayrak, A. (2007). Dindarlık tipleri açısından dua formları. Marife, 7(2), 189–201.
• Angın, Y. (2022). Bilinçli farkındalık (Mindfulness) ile dini şuur arasındaki ilişkinin Müslüman-Türk örneklem üzerinden incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11 (22), 516-538.
• Arıcı, A. (2005). Ergenlerde dini başa çıkma yöntemi olarak dua [Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi]. Bursa Uludağ Üniversitesi Açık Erişim. https://acikerisim.uludag.edu.tr/items/19b06ff5-48b0-4b29-8575-c7ee28d9fcd2
• Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55(5), 469–480. https://doi.org/10.1037/0003-066x.55.5.469
• Arnett, J.J. (2004). Emerging adulthood: The winding road from the late teens through the twenties. New York: Oxford UniversityPress.
• Ayas, M. (2013). Dua öğretiminin birey üzerindeki etkileri ve değerler eğitimine katkıları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), 73–96.
• Aydın, C. (2019). Dindarlık ile bilinçli farkındalık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47, 241-269.
• Aydin, M., Çelikpala, M., Canan-Sokullu, E., Güvenç, M., Ergun, A., Hawks B., Yıldırım, K., & Kaya-Sönmez S. (2022). Kantitatif Araştırma Raporu: Türkiye Siyasal Sosyal Eğilimler Araştırması, İstanbul, Global Akademi ve Akademetre.
• Azak, A. (2018). Hemşirelik öğrencilerinin bilinçli farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 15 (3), 170-176.
• Balıkçı, Ü. (2023). Bilgelik, bilinçli farkındalık ve dindarlık arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Baynal, F (2017). Tarikat ve Cemaat Ekseninde Kadın. Bursa, Emin yayınları.
• Bayrak, E., & Eryücel, S. (2024). Z kuşağında bilinçli farkındalık, yaşamın anlamı ve manevi kaynaklar. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 61, 141–151. https://doi.org/10.29288/ilted.1415755
• Brazier, C. (2014). Beyond mindfulness: An other-centered paradigm. M. Bazzano (Ed.), After mindfulness: New perspectives on psychology and meditation (s. 23–37). Palgrave Macmillan.
• Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(4), 822–848. https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.4.822
• Carmody, J., Reed, G., Kristeller, J., & Merriam, P. (2008). Mindfulness, spirituality, and health-related symptoms. Journal of Psychosomatic Research, 64(4), 393–403. https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2007.06.015
• Carrel, A. (1948). Prayer. Morehouse-GorhamCo.
• Cobb, E., Kor, A., & Miller, L. (2015). Support for adolescent spirituality: Contributions of religious practice and trait mindfulness. Journal of Religion and Health, 54(3), 862–870. https://doi.org/10.1007/s10943-015-0046-1
• Çelikel, G. (2025). Namaz ibadetinin toplumsal bütünleştirme etkisi. Sultan İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 2(1), 93–105. https://doi.org/10.5281/zenodo.12600556
• Çevik, O., & Kırmızı, C. (2020). Z kuşağında bilinçli farkındalığın öznel mutluluğa etkisi: Öz şefkatin aracı rolü. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 183-202. https://doi.org/10.29029/busbed.738994
• Demmrich, S. (2015). Prayer in religiously affiliated and non-affiliated adolescents: An exploratory study on socialization, concept of prayers and the God image in East Germany. International Journal of PracticalTheology, 19(1). https://doi.org/10.1515/ijpt-2014-1001
• Doğan, M. (1997). Duanın psikolojik ve psikoterapik etkileri [Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi]. Bursa Uludağ Üniversitesi Açık Erişim. https://acikerisim.uludag.edu.tr/items/1a3fcd26-9b66-4af4-8566-2dd5f3214dde
• Eroğlu, B. (2024). Genç yetişkinlerde benlik saygısı ile bilinçli farkındalık arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Esperandio, M., & Ladd, K. (2015). “I heardthevoice. I feltthe presence”: Prayer, healthandimplicationsforclinicalpractice. Religions, 6(2), 670–685. https://doi.org/10.3390/rel6020670
• Fincham, F. D., & May, R. W. (2020). Generalized gratitude and prayers of gratitude in marriage. The Journal of Positive Psychology, 16(2), 282–287. https://doi.org/10.1080/17439760.2020.1716053
• Frankl, V. E. (1992). Man's search for meaning: An introduction to logotherapy (4th ed.) (I. Lasch, Trans.). Beacon Press.
• George, D., & Mallery, P. (2016). SPSS for Windows Step by step: A simple guide and reference (14th ed.) Pearson.
• Güler, K., & Usulca, M. (2021). Yetişkin bireylerde bilinçli farkındalık ile yaşam doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (1), 372-383.
• Hatch, T. G., Marks, L. D., Bitah, E. A., Lawrence, M., Lambert, N. M., Dollahite, D. C., & Hardy, B. P. (2015). The power of prayer in transforming individuals and marital relationships: A qualitative examination of Christian, Jewish, and Muslim families. Review of Religious Research, 58(1), 27–46. https://doi.org/10.1007/s13644-015-0236-z
• Hökelekli, H. (2015). Din psikolojisi (11. basım). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Hökelekli, H. (2017). İslam psikolojisi yazıları. Dem Yayınları.
• Ijaz, S., Khalily, M. T., & Ahmad, I. (2017). Mindfulness in salah prayer and its association with mental health. Journal of Religion and Health, 56(6), 2297–2307. https://doi.org/10.1007/s10943-017-0413-1
• Isgandarova, N. (2018). Muraqaba as a mindfulness-based therapy in Islamic psychotherapy. Journal of Religion and Health, 58(4), 1146–1160. https://doi.org/10.1007/s10943-018-0695-y
• Jo, D., Spencer, S.D., & Masuda, A. (2022). Mindfulness as a moderator of the relationship between engaged living and depression in emerging adulthood. Mindfulness, 13, 742–750. https://doi.org/10.1007/s12671-022-01831-9
• Karacaoğlan, B., & Hisli Şahin, N. (2021). Bilgece farkındalık ve duygu düzenleme becerisinin iş tatminine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(4), 421–444.
• Koç, M. (2005). Ruh sağlığı ile dini başa çıkma metodu olarak dua ve ibadet fenomeni arasındaki ilişki üzerine psikolojik bir yaklaşım. Ekev Akademi Dergisi, 9(24), 11–31.
• Ladd, K. L., & Spilka, B. (2002). Inward, outward, and upward: Cognitive aspects of prayer. Journal for the Scientific Study of Religion, 41(3), 475–484. https://doi.org/10.1111/1468-5906.00131
• Latipah, S., Prabawati, D., & Susilo, W. H. (2020). The effectiveness of mindfulness based intervention: Prayer opens hearts against depression in HIV/ AIDS patients. Jurnal Ilmiah Keperawatan Indonesia [JIKI], 4(1), 26. https://doi.org/10.31000/jiki.v4i1.2819
• Levy, D. B. (2017). Prayer and psychological well-being: The mediating role of mindfulness. [Doktora tezi, Pace Üniversitesi]. Pace Üniversitesi Dijital Arşivi. https://digitalcommons.pace.edu/dissertations/AAI10666060
• Lewis, C. A., Breslin, M. J., & Dein, S. (2008). Prayer and mental health: An introduction to this special issue of mental health, religion & culture. Mental Health, Religion & Culture, 11(1), 1–7. https://doi.org/10.1080/13674670701701466.
• Life Matters Academy. (2018, Kasım 4). Salat (prayer) mindfulness group therapy. http://lifemattersacademy.com.au/event/salat-group-therapy/
• Lundwall, C. L. (2011). Mindfulness predicting physical and psychological health in emerging adulthood: Understanding mechanisms of mindfulness using a mediation model [Yayımlanmamış doktora tezi, California Riverside Üniversitesi].
• Magyar-Russell, G., Deal, P. J., & Brown, I. T. (2014). Potential benefits and detriments of religiousness and spirituality to emerging adults. C. M. Barry & M. M. Abo-Zena (Ed.), Emerging adults' religiousness and spirituality: Meaning-making in an age of transition (s.39–55). Oxford UniversityPress.
• McGill Office of Religious and Spiritual Life. (2020, Mayıs 5). The most guide to faith- based mediation An introduction to meditative practices from various major world religions. https://www.mcgill.ca/morsl/files/morsl/morsl_meditation_guide_may_5_2020.Pdf
• Myers, M. J. (2012). Examining the relationship between mindfulness, religious coping strategies, and emotion regulation [Doktora tezi, Liberty Üniversitesi]. Liberty Üniversitesi'nin Kurumsal Arşivi. https://digitalcommons.liberty.edu/doctoral/911/
• Nişancı, Z. (2023). Sayılarla Türkiye'de İnanç ve Dindarlık. İstanbul: International Institute of Islamic Thought & Mahya Yayıncılık.
• Nişancı, Z. (2025). İnanç ve dindarlık. Z. Nişancı & M. T. Kılavuz (Der.), Türkiye’nin Toplumsal Haritası: TGSS 2024 (139-153). İstanbul: İSAR Yayınları.
• Omar, S. H. S., Embong, R., Adam, F., Othman, M. S., Basri, I., Engku Ibrahim, E. W. Z., Mohd Safri, A., Rohai, B., Mohamad, Z., & Suhaibah, O. (2017). Techniques of practicing muraqaba by sufis in Malay archipelago. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 7(5). https://doi.org/10.6007/ijarbss/v7-i5/2973
• Ozmen, C. B., Brelsford, G. M., & Danieu, C. R. (2017). Political affiliation, spirituality, and religiosity: links to emerging adults’ life satisfaction and optimism. Journal of Religion and Health, 57(2), 622–635. https://doi.org/10.1007/s10943-017-0477-y
• Özkök, B. (2022). Bilinçli farkındalık özelliğinin, bireylerin sürdürülebilir tüketim davranışlarına etkisi ve iyi hissetme durumlarıyla ilişkisine bakış [Yüksek lisans tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi]. Bilgi Üniversitesi Açık Erişim.
• Öztürk Akyıldız, Y. (2019). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalık düzeyi ile dindarlık düzeyi arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Marmara Üniversitesi Akademik Veri Yönetim Sistemi.
• Öztürk, M. (2023). Beliren yetişkinlik döneminde sosyal medya bağımlılığı ve dindarlığın beden algısı üzerine etkisi. [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. Sakarya Üniversitesi Akademik Veri Yönetim Sistemi.
• Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş. ve Deniz, M. E. (2011). Bilinçli farkındalık ölçeği’ni Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 36(160), 224-235.
• Parrott, J. (2017). How to be a Mindful Muslim: An Exercise in Islamic Meditation [E- book]. Yaqeen Institute for Islamic Research. https://nyuscholars.nyu.edu/ws/portalfiles/portal/42476045/How_to_be_a_mindf ul_Muslim.pdf
• Rogers, H., & Maytan, M. (2019). More about emerging adults and mindfulness. In Oxford University Presse Books (pp. 15–22). https://doi.org/10.1093/med-psych/9780190905156.003.0002
• Shapiro, S. L., Carlson, L. E., Astin, J. A., &Freedman, B. (2006). Mechanisms of mindfulness. Journal of Clinical Psychology, 62(3), 373–386. https://doi.org/10.1002/jclp.20237
• Sharp, S. (2019). Prayer and charitable behavior. Sociological Spectrum, 39(1), 40–52. https://doi.org/10.1080/02732173.2019.1576561
• Shukor, K. A., Safar, J., Noor, A. F. M., Jasmi, K. A., Razak, M. I. A., Rahman, M. F. A., Hassan, P., Khalid, N. K., & Basir, M. K. A. (2019). The Impact of implementing Imam al-Ghazali`s perception on self-monitoring (Muraqabah) on the development of healthy emotions among marine students during the pre-seatraining. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 9(11). https://doi.org/10.6007/ijarbss/v9-i11/6513
• Simão, T., Caldeira, S., & de Carvalho, E. (2016). The effect of prayer on patients’ health: Systematic literature review. Religions, 7(1), 11. https://doi.org/10.3390/rel7010011
• Sirgy, M. J., Gurel-Atay, E., Webb, D., Cicic, M., Husic-Mehmedovic, M., Ekici, A., Herrmann, A., Hegazy, I., Lee, D., &Johar, J. S. (2011). Is Materialism All That Bad? Effects on Satisfaction with Material Life, Life Satisfaction, and Economic Motivation. Social Indicators Research, 110(1), 349–366. https://doi.org/10.1007/s11205-011-9934-2
• Tavernier, R., Fernandez, L., Peters, R. K., Adrien, T. V., Conte, L., & Sinfield, E. (2019). Sleep problems and religious coping as possible mediators of the association between tropical storm exposure and psychological functioning among emerging adults in Dominica. Traumatology, 25(2), 82–95. https://doi.org/10.1037/trm0000187
• Temiz, Y. E. (2014). Yetişkinlerde dini başa çıkma yöntemi olarak dua [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Thomas, J., Furber, S. W., & Grey, I. (2017). The rise of mindfulness and its resonance with the Islamic tradition. Mental Health, Religion & Culture, 20(10), 973–985. https://doi.org/10.1080/13674676.2017.1412410
• Türk, N. (2020). İslam’da duanın ruh sağlığına katkısı. Kilitbahir, 17, 74–109.
• Uygur, S. S. & Beyhan, E. (2023). Those who are mindful and those who make them mindful: Yunus Emre and mindfulness. Mindfulness, 15, 700–715.
• Verhaeghen, P. (2019). The mindfulness manifold: Exploring how self-preoccupation, self-compassion, and self-transcendence translate mindfulness into positive psychological outcomes. Mindfulness, 10(1), 131–145.
• Wlodarczyk, A., Basabe, N., Páez, D., Reyes, C., Villagrán, L., Madariaga, C., Palacio, J., & Martínez, F. (2016). Communal coping and post traumatic growth in a context of natural disasters in Spain, Chile, and Colombia. Cross-Cultural Research, 50(4), 325-355.
• Yalçın, B. (2018). Spiritual expressions' prediction of mindfulness: The case of prospective teachers. Universal Journal of Educational Research, 6(6), 1216-1221. http://dx.doi.org/10.13189/ujer.2018.060612
• Yaman, E., & Temiz, Y. E. (2014). Dua ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(28), 193–219.
• Yapıcı, A. (2005). Güdü ve içerik açısından çocuk duaları ve dualara yansıyan sorunlar. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 5(2).
• Yeler, Z., Berber, K., Özdoğan, H. K., & Çok, F. (2021). Quarter life crisis among emerging adults in Turkey and its relationship within tolerance of uncertainty. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 11(61), 245-262.
• Ying, Y. (2009). Religiosity, spirituality, mindfulness, and mental health in social workstudents. Critical SocialWork, 10(1), 97-114