Prof. Dr. Nadir Devlet'in Tarihçiliğinde Türk Dünyası ve Tatarlar

Yıl 2022, , 185 - 206, 26.12.2022

Nesrin Sarıahmetoğlu

https://doi.org/10.47089/iuad.1209915

Öz

Öz: Eserleri ilmi ciddiyeti, ileriye yönelik yorum ve tespitleri ile Prof. Dr. Nadir Devlet Türk tarihçiliğinde çok önemli izler bırakan saygın bir bilim adamıdır. Prof. Dr. Nadir Devlet’in çalışma sahası Türk Dünyası’dır ve Türk Dünyası onun eserlerinde her zaman çok yönlü ele alınmıştır. İlmin uzmanlık alanlarında her türlü detayın titizlikle incelenmesini bir çalışma ilkesi olarak benimseyen Prof. Dr. Nadir Devlet’in yazılarının büyük bölümü İdil Ural coğrafyası ile ilgilidir. Bu bölgenin gerek tarih gerekse mevcut siyasî gelişmelerini kendine özgü üslubuyla yorumlayan Prof. Dr. Nadir Devlet, bu yorumlarını yaptığı analizlerle gözler önüne sermiştir. Telif eserleri ve yıllar boyunca yazdığı makaleler, raporlar ve sunduğu bildiriler araştırmacılar için çok önemli bir veri kaynağıdır. Prof. Dr. Nadir Devlet bu çalışmalarında sadece belli bir olay üzerinden değil, çok yönlü bir anlatımla konuların derinliğini sunmaya çalışmıştır. Dinamik ve yaşayan bir tarih anlayışı olan Prof. Dr. Nadir Devlet, Türk dünyasının ne kadar renkli olduğunu, ne kadar zengin ad ve kültüre sahip olduğunu eserleri ile ortaya koymuştur.
Bir dönem Sovyetler Birliği’nde meydana gelen siyasî değişmeleri henüz sistem ayakta iken yapan Prof. Dr. Nadir Devlet, Sovyetler Birliği’nin yıkılmasından sonra bağımsızlığını kazanan Türk Cumhuriyetleri hakkında da sıklıkla yazmıştır. Bu yazılarında o günlerde bu coğrafyalara yönelik bilinmeyen veya az bilinen hususlarda pek çok kavram, terim ve önerilerini paylaşarak, verdiği eserlerle Türk tarihine büyük katkı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Nadir Devlet, İdil-Ural, Tatarıstan, Türk/Türkî, Kazan

Kaynakça

• Devlet, Nadir. (1982). Ruslaştırmada Kazan Türkleri Örneği. Türk Dünyası Araştırmaları, 21, s. 87-95.
• Devlet, Nadir.(1983a). A Specimen of Russification: the Turks (Tatars). Central Asian Survey, 2, s. 79-88.
• Devlet, Nadir. (1983b). Sovyetler Birliği'ndeki Türkleri Ruslaştırmada Yeni Adımlar. Türk Dünyası Araştırmaları, 28, s.1-10.
• Devlet, Nadir. (1984) . Topyekün Sürgünün 40. Yılı Kırım Türklerinin Sürgün Sonrası Faaliyetleri. Türk Dünyası Araştırmaları, 33, s. 102-129.
• Devlet, Nadir. (1987a). Dünyada Türklük Araştırmaları ve Türkiye, (haz. Nadir Devlet, İnci Enginün, Emine Gürsoy Naskali), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından 29-30 Eylül 1986’da düzenlenen Milletlerarası Sempozyum Tebliğleri, İstanbul.
• Devlet, Nadir. (1987b). Was Tukay an Atheist? On the Occasion of His 100th Anniversary. Central Asian Survey, 6, s .93-98.
• Devlet, Nadir. (1987c), İdil-Ural’da İslamiyetin Durumu. Tarih Enstitüsü Dergisi, XIII, 1983-1987, s.109-122.
• Devlet, Nadir (1988). Atatürk’ün Ölümünün Tatar Türkleri Arasında Yankıları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Atatürk’e Armağan, s. 85-92.
• Milletlerarası Çağdaş Türk Alfabeleri Sempozyumu, 18-20 Kasım 1991. (1992). (haz. Nadir Devlet). İstanbul: M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Devlet, Nadir. (1993). Çağdaş Türkiler. Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi. Ek cilt, İstanbul: Çağ Yayınları.
• Devlet, Nadir. (1995). Rusya Federasyonunda Bağımsızlık Hareketleri. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, s. 167-189
• Devlet, Nadir. (1995/1996). Çarlık Rusyası ve Sovyetler Birliği’nin Türk Tarihine Bakışı. Avrasya Etüdleri, 4, s. 92-104.
• Devlet, Nadir. (1996) . XX. yy’da Tatarlarda Milli Kimlik Sorunu, Belleten, c. LX, 227, s. 191–202.
• Devlet, Nadir. (1997a). Diasporadaki Tatarlar ve Tukay (Doğumunun 110. Yılında). Türk Yurdu, 406, s. 88-97
• Devlet, Nadir. (1997b). İdil-Ural Ekspedisyonu: Tatarlar-Başkurtlar-Çuvaşlar. Ankara: M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Devlet, Nadir. (1998). 1917 Ekim İhtilali ve Türk-Tatar Millet Meclisi (İç Rusya ve Sibirya Müslüman Türk Tatarlarının Millet Meclisi-1917-1919). İstanbul: .Ötüken Yayınları.
• Devlet, Nadir. (1999a). Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917). 2. bsk, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Devlet, Nadir. (1999b). Bağımsız Türk Cumhuriyetlerinin Sınırlarının Tarihi, Coğrafi ve Etnik Sorunları. XII. Türk Tarih Kongresi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, s. 271-282.
• Devlet, Nadir. (1999c). Türk Dünyasında Nevruz. Türk Dünyasında Nevruz (haz. Nadir Devlet) İstanbul: M.Ü. Türkiyat Enstitüsü Yayınları, s. 1-9.
• Devlet, Nadir. (1999d). İpek Yolu, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Devlet, Nadir. (2003). Türk Dünyasında Uygarlık Ölçütleri ve Sorunları-Dil Faktörü. Üçüncü Min Jıldıktın Bocogosunda Türk Tsivilizatsiyası Üçüncü Bin Yılın Eşiğinde Türk Uygarlığı (Kongre Bildirileri, 2-3 Ekim 2000, Bişkek). Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları. s. 133-137.
• Devlet, Nadir. (2005). Yıraq könçığıştağı Tatar-Başqortlarğa ni buldı?, Kazan : Kazan Devlet Universitetı,
• Devlet, Nadir. (2007). Enerji Hatlarının Güvenliğinde Ülkelerin İstikrar Sorunları. Avrupa ve Orta Asya Arasındaki Enerji Köprüsü Türkiye. (ed. Werner Gumpel-Alpay Hekimler). Ankara: Konrad Adenauer Stiftung Yayını.
• Devlet, Nadir. (2008).Gelecek On Yılda Avrasya’da Muhtemel Güvenlik Sorunları. Türklük Araştırmaları Dergisi, 19, s. 479-487.
• Devlet, Nadir. (2011a). Millet ve Sovyet Arasında. 1917 Ekim Devriminde Rusya Türklerinin Varoluş Mücadelesi. İstanbul: Başlık Yayın Grubu.
• Devlet, Nadir. (2011b). Bellek.-İnsan-Eser: Cengiz Dağcı. (haz. Emel Kefeli-Nesrin Sarıahmetoğlu), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Türk Dünyasında Ortak Alfabe. Uygulamalar, Arayışlar, Teklifler, (ed. Okan Yeşilot vb). (2020). İstanbul: Ötüken Neşriyat.