MODERN ÇUVAŞ PAREMİYOLOJİSİNİN DOĞUŞU VE İVAN YURKİN’İN DERLEMESİ

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 179 - 204, 30.12.2023

Oğuzhan Durmuş

https://doi.org/10.47089/iuad.1400352

Öz

Çuvaşlar Türk dil tarihi içerisinde kendilerine özgü bir yer tutan halk olarak bilinmektedir. Benzer şekilde bu halkın folklor bakımından da son derece kendine has zenginlikleri de mevcuttur. Bu halkın folklorik ürünlerinin ortaya konmasında son derece değerli çalışmalar yapılmıştır. Çuvaşların atasözlerinin derlenmesi ve yayımlanması bu anlamda oldukça önemli bir alan olmuştur. Pek çok Türk halkına nazaran Çuvaşların atasözlerinin nitelik ve nicelik olarak başarılı bir şekilde kayıt altına alındığını söylemek mümkündür. Ancak özellikle Sovyet döneminde folklorün ideolojik bir araç olarak kullanılmasına bağlı olarak Çuvaş atasözü varlığında ve temalarında çeşitli müdahalelerin yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu bakımdan Sovyet öncesi dönemi derlemelerdeki atasözlerinin tespit edilerek ortaya konması tarihsel atasözü bilimi açısından son derece önemlidir. Bu yazı, İvan Yurkin tarafından hazırlanan ilk ilk Çuvaş atasözü kitabındaki atasözlerini konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çuvaş, atasözü, atasözü bilimi, İ. Yurkin

Kaynakça

• [Aşm.=] Aşmarin, N. İ. (1950). Çĭvaş Sĭmah sen K neki = Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka— Vıpusk XVII: X, Ş i Posleslovie B. A. Rezyukova (C. 1-17, C. 17). Çeboksarı: Çuvaşskoe Gosudarstvennoe İzdatel’stvo.
• Bayram, B. (2019). Çuvaş Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bayram, B. (2021). G.T. Timofeyev’in Notları Çerçevesinde 20.Yüzyıl Başında Orta İdil’de Çuvaşların Etnik-Kültürel İlişkileri. Bilig, (98), 1-23. doi:10.12995/bilig.9801
• Benzing, J. (2020). Çuvaş Edebiyatı. İdil Ural Araştırmaları Dergisi, 2(2), 355-379.
• Bläsing, U. (1994). Tschuwaschische Sprichwörter und sprichwörtliche Redensarten. Turcologica. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Ceylan, E. (1996). Çuvaş Atasözleri ve Deyimleri. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 10. Ankara : Simurg.
• Dolgov, V. (1950). Vattisem apla Kala . Çeboksarı: Çĭvaşgosizdat.
• Durmuş, O. (2020). Çuvaş Dil Derlemelerinin Kurucusu S. M. Mihaylov Ve Çuvaşçanın İlk Atasözü Derlemesi. Tehlikedeki Diller Dergisi, 10(17), 257-277.
• Güzel, S. (2018). Sovyet İdeolojisinin Çuvaş Halk Kültürüne Etkisine Bir Örnek: Propaganda İçerikli Çuvaş Atasözleri. 100. Yılında Sovyet İhtilali ve Türk Dünyası içinde . Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Malışev, A. (2023, 7 Nisan). Vĭhĭta Parĭnman T pçev . Suvar. Kazan’. https://suvargazeta.ru/news/redaktor-samakh/vaxata-paranman-tpcevc adresinden erişildi. [Mész.=] Mészáros, G. (1912). Csuvas népköltési gyűjtemény. II: Közmondások, találósmondások, dalok, mesék. Budapeşte: M. T. Akadémia.
• Mihaylov, A. (2006). Vattisen Sĭmah sempe Kalarĭşsen Tata unatlĭ Puplevsen Çĭvaşla- Vırĭsla Puhhi. Çeboksarı: Novoe Vremya.
• Osipov, N. N. ve Rodionov, V. G. (2010). Çĭvaş Literaturi (XX m rççen), Lektsi Kurs . Şupaşkar: İ. Ya. Yakovlev Yaç ll Çĭvaş Patşalĭh Pedagogika Universiteç .
• Patmar, İ. A. (1994a). Halĭh Ĭslĭlĭh : Vattisen Sĭmah sempe Kalarĭş sem, 1-m ş K neke: A, ĭ, b, v Sappalisençen Pu lanakan Sĭmahsem. Kanaş.
• Patmar, İ. A. (1994b). Halĭh Ĭslĭlĭh : Vattisen Sĭmah sempe Kalarĭş sem, 2-m ş K neke: V, g, d, e, yo, j, z, i Sappalisençen Pu lanakan Sĭmahsem. Kanaş.
• Patmar, İ. A. (1994c). Halĭh Ĭslĭlĭh : Vattisen Sĭmah sempe Kalarĭş sem, 3-m ş K neke: Y, k Sappalisençen Pu lanakan Sĭmahsem. Kanaş.
• Patmar, İ. A. (1994d). Halĭh Ĭslĭlĭh : Vattisen Sĭmah sempe Kalarĭş sem, 4-m ş K neke: L, m, n, o, p, r, s, Sappalisençen Pu lanakan Sĭmahsem. Kanaş.
• Patmar, İ. A. (1994e). Halĭh Ĭslĭlĭh : Vattisen Sĭmah sempe Kalarĭş sem, 5-m ş K neke: , t, u, ü, f, h Sappalisençen Pu lanakan Sĭmahsem. Kanaş.
• Patmar, İ. A. (1994f). Halĭh Ĭslĭlĭh : Vattisen Sĭmah sempe Kalarĭş sem, 6-m ş K neke: Ç, ş, ı, e, yu, ya Sappalisençen Pu lanakan Sĭmahsem. Kanaş.
• Rodionov, V. G. (2002). Çĭvaş Literaturi (XIX m r n İkk m ş urri). Şupaşkar: İ. N. Ul’yanov Yaç ll Çĭvaş Patşalĭh Universiteç .
• Romanov, N. R. (2012). Vattisen Sĭmah sem, Kalarĭşsem, Sutmalli Yumahsem (3.). Şupaşkar: Çĭvaş K neke İzdatel’stvi.
• Sidorova, E. S. (1984). Çĭvaş Halĭh Sĭmahlĭh V: Vak Janrsem (C. 1-6, C. 5). Şupaşkar: Çĭvaş K neke İzdatel’stvi.
• Sirotkin, M. Ya. (Ed.). (1961). Çuvaşsko-Russkiy Slovar’. Moskva: Gosudarstvennoe İzdatel’stvo İnostrannıh i Natsional’nıh Slovarey.
• Skvortsov, M. İ. (Ed.). (1985). Çuvaşsko-Russkiy Slovar’. Moskva: İzdatel’stvo “Russkiy Yazık”.
• [T.=] Terent’eva, O. N. (2007). Çĭvaş Halĭh Pultarulĭh : Vattisen Sĭmah sem. Çĭvaş Halĭh Pultarulĭh . Şupaşkar: Çĭvaş K neke İzdatel’stvi.
• Timofeyev, G. (1972). Tĭhĭr’yal. Çeboksarı: Çăvaş K neke İzdatel’stvi.
• Timofeyev, G. (2002). Tĭhĭr’yal (2. baskı.). Çeboksarı: Çăvaş K neke İzdatel’stvi.
• Yavuz, C. (2021). Bindiği Dalı Kesmek: Türk Dünyası Folklorunda Eş ve Benzer Yaratmalara Nasıl Yaklaşılmalı? Folklor/Edebiyat, 27(107), 749-770.
• [Yurk.=] Yurkin, İ. N. (1907). Vattisen Sĭmah sem. Kazan.
• Zolotnitskiy, N. İ. (1871). Zametki dlya Oznakomleniya s Çuvaşskim Nareçiem. Vıpusk I: Otdel’ Zvukovoy. Kazan: İzdaniye Bratstva Sv. Guriya.
• Zolotnitskiy, N. İ. (1875). Kornevoy Çuvaşsko-Russkiy Slovar, Sravnennıy s Yazıkami , Nareçiyami Raznıh Narodov Tyurksogo, Finskago i Drugih Plemen. Kazan: Tipografiya İmperatorkago Universiteta.