AYAZ GIYLECEV’İN “BİR AVUÇ TOPRAK” ADLI HİKÂYESİNDE KİMLİK, İDEOLOJİ VE YABANCILAŞMA

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 20

Ezgi Karslı

https://doi.org/10.47089/iuad.1438613

Öz

: Kimlik, ideoloji ve yabancılaşma kavramları bireyin hayatını şekillendiren önemli kavramlardır. Bu kavramlar eşiğinde birey, kendi olma yolunda yeni bir boyut kazanır. Böylece dönüştüğü bu hayat yolunda konumu ve değerleri de şekillenmektedir. Edebî eserlerde sıklıkla değinilen bu üç kavram yaşanılan dönemin zihniyetini yansıtmaktadır. İdeoloji kimliği etkisi altına alarak bireyin içinde bir dönüşüm gerçekleştirir. İdeoloji ve kimliğin birbiri ile çatışmasının etkisiyle birey kendi kimliğine yabancılaşır. Kendi değerlerine, kültürüne yabancılaşan birey, içindeki çatışma sonucunda buhranlı bir döneme girer. Birey kimliğini bunalımlı ruh hâlinin gölgesinde yaşarken bulunduğu koşullara ayak uyduramadığı için yalnızlaşır ve nesne konumuna evrilir. Bu evrilme sürecinde birey, kendi olmaktan uzaklaşır, yaşamının ve yaşamın getirdiklerinin farkında dahi olamaz. Mirveli’de bu kavramlar etrafında şekillenir ve sonunda yurduna dönerken yaptığı hataların farkına varır ve pişmanlık duyar. Modern Tatar edebiyatının önemli hikâye yazarlarından biri olan Ayaz Gıylecev’in Bir Avuç Toprak adlı hikâyesi Sovyet dönemi kolhozlaştırma faaliyetleri sırasında topraklarına el konulan insanları konu almaktadır. Mirveli varlıklı bir aileye mensupken bir gece toprakları elinden alınır. O da kızarak tüm kötü ateşe verir ve köyünden başka bir yere eşiyle birlikte göç eder. Mirveli şehir hayatında alışmaya çalıştığı düzen içinde zamanla kendisine yabancı bir birey olmaya başlar. İdeoloji ile birlikte kimliğini unutma çabası ve geçmişe dönük izlerin yansıtıldığı eserde, bireyin doğduğu, büyüdüğü toprağa hasreti ve özüne dönüşü, kimlik, ideoloji ve yabancılaşma çerçevesinde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ayaz Gıylecev, Bir Avuç Toprak, Tatar edebiyatı, kimlik, ideoloji, yabancılaşma.

Kaynakça

• Aşkaroğlu, Vedi. (2017). Toplum ve Birey: Yabancılaşma Üzerine Kuramsal Bir Tartışma. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 35, s.78-83.
• Çekiç, Abdulkadir. (2016). Ayaz Gıylecev’in Eserlerinde Kültürün Direnişi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi.
• Fromm, Eric. (1994). Kendini Savunan İnsan (Çev. Nejla Arat). İstanbul: Say Yayınları.
• Fromm, Eric. (2017). Rüyalar, Masallar, Mitler (Çev. Aydın Arıtan, Kağan H. Ökten). İstanbul: Say Yayınları.
• Fromm, Eric. (2020). İnsan Olmak Üzerine (Çev. Şükrü Alpagut), İstanbul: Say Yayınları.
• Gıylecev, Ayaz. (2008). Bir Avuç Toprak (Çev. Fatih Kutlu). İzmir:Sütun Yayınları.
• Göregenli, Melek. (2021). Çevre Psikolojisi-İnsan Mekân İlişkileri. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Gürsel, Nedim. (2007). Başkaldıran Edebiyat. İstanbul: Doğan Kitap.
• Hasanoğlu, İbrahim (2015). Homo Sovieticus: SSCB’de Sovyet Halkı İnşası Çabaları, Turkish Studies, 10 (1), 311-340
• Kırman, Tuğba ve Atak, Hasan. (2020) Yabancılaşma: Kavramsal Ve Kuramsal Bir Değerlendirme. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, s.279-295.
• Korkmaz, Ramazan. (2016). Aytmatov Anlatılarında Ötekileştirme Sorunu ve Dönüş İzlekleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köknel, Özcan. (1999). Kaygıdan Mutluluğa Kişilik. İstanbul: Altın Kitaplar.
• May, Rollo. (1997). Kendini Arayan İnsan (Çev. Ayşen Karpat). İstanbul: Kuraldışı Yayınları.
• Öztürk, Zamire. (2022). Sovyet Adamı Yaratma Çalışmalarının Orta Asya’ya Yansıması. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 3, s.197-210.
• Sarıçiçek, Mümtaz. (2013). Modern Kahramanın Mitolojik Yolculuğu. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Şengün, Aygül. (2022).Edebiyat ve İdeoloji: 1917 Sorası Sovyet Edebiyatında Kimlik Yozlaşması. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi,
• Yalçın, Özgen ve Dönmez, Ali. (2017). Sosyal Psikolojik Açıdan Yabancılaşma: Dean’in Yabancılaşma Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), s. 150-175.
• Yıldız, Süleyman. (2007). Kimlik ve Ulusal Kimlik Kavramlarının Toplumsal Niteliği. Milli Folklor, 74, s.9-16.