THEODOSIUS LİMANI’NDA BULUNAN YENİKAPI 17 BATIĞI VE YAPIM TEKNOLOJİSİ ÜZERİNE İLK BULGULAR

Yıl 2018, Sayı: 9, 23 - 33, 12.12.2018

Evren Türkmenoğlu

Öz

Bu makalede, Bizans döneminin en büyük ticaret limanlarından Theodosius Limanı/Portus Theodosiacus ’da açığa çıkarılan Yenikapı (YK) 17 numaralı batığın genel özellikleri, tipi, işlevi, menşei ve yapım teknolojisine ait ilk bulgular karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. MS. 8-9. yüzyıllara tarihlenen batık; kargosu, arması ve çapaları olmaksızın bulunmuş olup, içinde yer alan kaba moloz taşların geminin stabilitesini artıran safra taşları olabileceği tahmin edilmektedir. Korunan ahşap elemanlar batığın karina kısmının iskele ya da sancak tarafına ait uç bölümünü oluşturmaktadır. Boyutları, formu ve ahşap elemanlarının özellikleri ışığında dönemin tipik düz dipli ve yuvarlak gövdeli, ticari amaçla kullanılan kargo gemisi olduğu öne sürülmektedir. Arkeolojik kanıtların sınırlı olması sebebiyle batığın menşei kesin olarak saptanamamıştır. YK 17, Akdeniz’deki çağdaşları arasında kaplama kenar bağlantı elemanları kullanılmadan inşa edilen nadir ve en erken örneklerden biridir. Hem kabuk hem de iskelet tekniklerine özgü konstrüksiyon metotlarının bir arada uygulandığı karma bir teknikle inşa edilen YK 17, MS I. binde Akdeniz gemi yapım geleneklerinde gerçekleşen teknolojik dönüşüm sürecini yansıtmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

batık, gemi yapımı, Akdeniz, Bizans, ticaret

THE YENIKAPI 17 SHIPWRECK FOUND IN THE HARBOUR OF THEODOSIUS AND PRELIMINARY RESULTS ON ITS CONSTRUCTION TECHNOLOGY

Öz

In this article, preliminary results on general features, type, function, origin and construction technology of Yenikapı (YK) 17 shipwreck, which was uncovered in one of the largest commercial harbours of the Byzantine period, have been evaluated. Dating between 8-9 centuries AD, the wreck was found without its cargo, rigging and anchor equipment. The coarse stones found on board have been considered as the ballast improving the stability of the ship.  Surviving portion of the hull represents one end of the port or starboard bottom of the original ship. On the basis of its dimensions, hull form, and the features of extant hull members the wreck has been identified as a cargo carrier or a merchantmen which bears the characteristic flat bottom profile and rounded hull shape of the period. The fragmentary archaeological evidence limits the discussion on ship’s origin or homeport. YK 17 is one of the earliest and a rare example of a non-planking edge fastened ship in the Mediterranean.  Hull members suggest that the ship was built with a combined technique of shell and skeleton construction traditions reflecting the technological transformation in Mediterranean shipbuilding during the 1st millennium AD.  shipwreck, shipbuilding, 

Anahtar Kelimeler

shipwreck, shipbuilding, Mediterranean, Byzantine, trade.

Kaynakça

• Adams, J. 2001. “Ships and Boats as Archaeological Source Material, World Archaeology, 32.3: 292-310.
• Akkemik, Ü. 2015. Yenikapı Batıkları Cilt II: Yenikapı Batıklarının Ahşapları , Ege Yayınları, İstanbul.
• Balaska, N., N. Selenti. 1997. “On the Trade Routes”, Journeys On the Seas of Byzantium, ed. D. Zafiropoulou, Publication of Hellenic Ministry of Culture Directorate of Byzantine and Post-Byzantine Monuments, 54-69.
• Castro, F., N. Fonseca, T. Vacas, F. Ciciliot, 2008. “A Quantitative Look at Mediterranean Lateen and Square Rigged Ships (Part 1)”, IJNA, 37.2: 347-359.
• Hocker, F. 2004. “Shipbuilding: Philosophy, Practice and Research”, The Philosophy of Shipbuilding: Conceptual Approaches to the Study of Wooden Ships, eds. F. Hocker, C.A.Ward, Texas A&M University Press, College Station, 1-11.
• İncicyan, P.G. 1976, 18. Asırda İstanbul, çev. H.D. Andreasyan. İstanbul.
• Kahanov, Y. 2002. “The Sewing System in the Ma’agan Mikhael Ship”, 7th International Symposium on Ship Construction in Antiquity Proceedings, Volume I, Pylos 1999, ed. H. Tzalas, Athens, 437-444.
• Kızıltan, Z. 2010. “Marmaray-Metro Projeleri Kapsamında Yapılan Yenikapı, Sirkeci ve Üsküdar Kazıları”, İstanbul Arkeoloji Müzeleri, I. Marmaray-Metro Kurtarma Kazıları Sempozyumu Bildiriler Kitabı 5-6 Mayıs 2008, ed. U. Kocabaş, İstanbul, 1-16.
• Kocabaş, U. 2015. “The Yenikapı Byzantine-Era Shipwrecks, Istanbul, Turkey: A Preliminary Report and Inventory of the 27 Wrecks Studied by Istanbul University”, IJNA, 44.1: 5-38.
• Mango. C. 2001. “The Shoreline of Constantinople in the Fourth Century”, , Byzantine Constantinople: Monuments, Topography and Everyday Life, ed. N. Necipoğlu, Leiden, Boston, Köln, Brill, 17-28.
• Martinez, F., G. Montero. 2004. “The Pinus pinea L. woodlands along the coast of Southwestern Spain: Data for a new geobotanical interpretation”, Plant Ecology, 175:1-18.
• Matthews, S. D., J.R. Steffy. 2004. “The Hull Remains”, Serçe Limanı, An Eleventh-Century Shipwreck, Volume 1: The Ship and Its Anchorage, Crew, and Passengers, eds. G.F. Bass, S.D. Matthews, J.R. Steffy, F.H. van Doorninck Jr. Texas A&M University Press, College Station, 81-122.
• McGrail, S. 2001. Boats of the World. Oxford University Press.
• Mor, H., Y. Kahanov. 2006. “The Dor 2001/1 Shipwreck, Israel- A Summary of the Excavation”, IJNA, 35. 2, 274-289.
• Muller-Wiener, W. 1998. Bizans’tan Osmanlı’ya İstanbul Limanları, çev. Erol Özbek, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. Orman Genel Müdürlüğü. 2013. Orman Atlası. Ankara.
• Özsait-Kocabaş, I., U. Kocabaş. 2008. “Yenikapı Batıklarında Teknoloji ve Konstrüksiyon Özellikleri: Bir Ön Değerlendirme”, Yenikapı Batıkları Cilt 1: Yenikapı’nın Eski Gemileri, ed. U. Kocabaş, Ege Yayınları, İstanbul, 97-186.