Evaluation of Two Qur’an Manuscript Sections at Kastamonu Manuscripts Library in Regard to their Illuminations

Yıl 2020, Sayı: 13, 245 - 259, 31.01.2020

Yıldırım Karadeniz

https://doi.org/10.26650/artsanat.2020.13.0010

Öz

Manuscripts in libraries, museums, and collections of private institutions and individuals in Turkey and around the world are of great importance as they have a close connection with science, culture, and art circles of Turkish Islamic Civilization and other civilizations. Although the research and review of manuscripts has increased in recent years, the desired progress has not yet been achieved. This study aims to review and introduce, in terms of the art of illumination, two manuscriptes Juz’ of the Qur’an in the Kastamonu Manuscript Library with the inventory numbers 2161 and 2163. These works in the library are remarkable in terms of their illumination characteristics. Similar examples of illuminations seen in the Juz’ are seen in illuminations in 16th century manuscripts. Among the illuminations seen in the manuscripts, those at the beginning of Suras and on colophons occupy an important place. In this context, it is seen that the juzs in Kastamonu have a very high quality of artistic illuminations and they have not been subject to any research. In this article, the characteristics of the period will be revealed by examining the Juz’ in terms of illumination.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Manuscript, Qur’an sections, juz’, Qur’an, İlluminated books

Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesinde Bulunan Iki Adet Yazma Kur’an-ı Kerim Cüzünün Tezhip Sanatı Bakımından Değerlendirilmesi

Öz

Türkiye ve Dünya’daki kütüphaneler, müzeler ile özel kurum ve şahısların koleksiyonlarında bulunan el yazmaları, Türkİslam uygarlığıyla diğer uygarlıkların bilim, kültür ve sanat çevrelerini yakından ilgilendirmesi bakımından oldukça önemlidir. Yazmaların araştırılması ve incelenmesi konusu son yıllarda önem kazanmasına rağmen yine de çalışmalarda arzu edilen ilerleme sağlanamamıştır. Bu çalışmada, Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan 2161 ve 2163 envanter numaralı iki adet yazma Kur’an-ı Kerim cüzünün tezhip sanatı bakımından ele alınarak tanıtılması amaçlanmıştır. Kütüphanede bulunan cüzler tezhip özellikleri bakımından dikkat çekicidir. Cüzlerde görülen tezhiplerin benzer örnekleri 16. yüzyıl el yazmalarındaki tezhiplerde görülmektedir. El yazmalarında görülen tezhipler içinde cüzlerdeki surebaşı ve unvan sayfası tezhipleri önemli bir yer tutmaktadır. Bu bağlamda Kastamonu’daki cüzlerin çok kaliteli ve sanatsal aydınlatmaya sahip oldukları ve herhangi bir araştırmaya tabi tutulmadıkları görülmektedir. Makalede cüzler tezhip açısından incelenerek dönem özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, El yazması, Cüz, Kur’an-ı Kerim, Tezhip

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Kaynakça

• Algaç, Şeyda. “Anadolu Selçukluları ve Beylikleri Dönemi Tezhip Sanatı.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2000.
• Baysal, Ali Fuat. “Mushaf Tezyinatının Tarih İçindeki Gelişimi.” Marife Dini Araştırmalar Dergisi 3 (2010): 365-386.
• Binark, İsmet. “Tezhib Sanatı ve Kitapçılık Tarihimizde Fatih Devri Tezhipleri.” Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Türk Kültürü Aylık Dergisi 75 (1969): 220-233.
• Birol, İnci. “Türk Tezhip Sanatında Desen,” Hat ve Tezhip Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2009, 489-502.
• Birol, İnci. Türk Tezyini Sanatlarında Desen Tasarımı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2017.
• Boydak, Fatma Şeyda. “Rodos Fethi Paşa Vakfı Hâfız Ahmet Ağâ Kütüphanesi’nde Bulunan XVI. Yüzyıla Ait Bazı Yazma Eserlerdeki Unvân Sayfası Tezhipleri.” İstem 26 (2015): 73-93.
• Bolat, Songül. “Hacı Selim Ağa Kütüphanesi Yazmalarının Tezhip Sanatı Açısından Tanıtılması.” Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, 2014.
• Derman, F. Çiçek. “Tezhip Sanatında Üslûplar ve Sanatkârları.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2012, 65-68.
• Derman, M. Uğur, Doksandokuz İstanbul Mushafı. İstanbul: Türk Petrol Vakfı, 2010.
• Derman, M. Uğur. “Mürekkep,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2006, 46-47.
• Demiriz, Yıldız. “16. Yüzyıla Ait Tezhipli Bir Kur’an.” İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Yıllığı 7 (1977): 41-58.
• Demircan Aksoy, Zeynep. “XIV. Yüzyıl Anadolu Türk Tezhip Sanatı Tasarımları.” Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2010.
• Demircan Aksoy, Zeynep. “İlhanlı ve Memlûk Etkileşiminde XIV. Yüzyıl Anadolu Türk Tezhip Sanatı.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 29 (2014): 266-280.
• Duran, Gülnur. “Serlevha.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36. İstanbul: TDV Yayınları, 2009, 567-569.
• Doğanay, Aziz. “Bulut Motifi.” Hat ve Tezhip Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2009, 467-478.
• Demiriz, Yıldız. “16. Yüzyıl Kur’an Tezhipleri Hakkında Bazı Notlar.” Sanat Tarihi Yıllığı XIII Ord. Prof. Dr. Mazhar Şevket İpşiroğlu Özel Sayısı (1988): 63-90.
• Güney, Gül. “Manisa İl Halk Kütüphanesi 3136 Env. No’lu “Mushaf-I Şerif’in Tezhip Bakımından Değerlendirilmesi.” Sanat Dergisi 19 (2011): 25-40.
• Güney, Gül. “Memlük Dönemi Müzehhibi Ebu Bekir’e Atf Edilen Tezyinat Üslubuna İlişkin Bir Değerlendirme.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 28 (2013): 130-137.
• Güney, Gül. “Safevi-Şiraz Dönemi Özelliği Gösteren Bazı Kur’an-ı Kerim Nüshalarının Serlevha Tezhipleri.” Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 43 (2017): 133-153. Uluç, Lale. XVI. Yüzyıl Şiraz El Yazmaları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2006.
• Pamuk Şule. “Tezhip.” Klasik Sanatlar Yıllığı 2013. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014, 210-211.
• Meriç, Atanur. “Geleneksel Türk Süsleme Sanatları (Minyatür-Tezhip-Hat).” Vakıf ve Kültür Dergisi 2 (1998): 52-54.
• Özkeçeci, İlhan. Türk Sanatında Tezhip. İstanbul: Yazıgen Yayınevi, 2007.
• Songül, Bolat. “Hacı Selim Ağa Kütüphanesi Yazmalarının Tezhip Sanatı Açısından Tanıtılması.” Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Vakıf Üniversitesi, 2014.
• Taşkale, Faruk. “Gelenekten Geleceğe Tezhip Sanatında Bir Yolculuk.” İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitim Kursları El Sanatları Dergisi 9 ( 2010): 6-19.
• Taşkale, Faruk. “Tezhip Sanatı ve Tezhip Sanatçısı Rikkat Kunt.” Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 1990.
• Tanındı, Zeren. “Kur’an-ı Kerim Nüshalarının Ciltleri ve Tezhipleri.” 1400. Yılında Kur’an-ı Kerim. İstanbul: Antik A.Ş. Kültür Yayınları, 2010, 90-121.
• Tanındı, Zeren, “Başlangıcından Osmanlıya Tezhip Sanatı.” Hat ve Tezhip Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2009, 243-282.
• Tanrıver Celasin, Ayşe. “Tezhip Sanatında Emevî Dönemi Sûrebaşı Bezemelerinin Yeri.” Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi 12 (2013): 120-138.
• Tanrıver Celasin, Ayşe. “XV-XVI. Yüzyıl Osmanlı Tezhip Sanatı Bağlamında Şeyh Hamdullah Mushafları Sûrebaşı Bezemelerinin Değerlendirilmesi.” Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2014.
• Yılmaz, Abdulkadir. Türk Kitap Sanatları Tabir ve Istılahları. İstanbul: Damla Yayınevi 2004.