Mersin Toroslar’da Çandır Kalesi

Yıl 2020, Sayı: 13, 361 - 385, 31.01.2020

Halil Sözlü Lale Yılmaz

https://doi.org/10.26650/artsanat.2020.13.0015

Öz

Mersin ili, tarih boyunca bölgenin savunma ve egemenliğinde önem taşıyan yapılar olarak tanımlanabilecek çok sayıda kale yapısının inşa edildiği bir bölgede yer almaktadır. Özellikle Ortaçağ döneminde etkin olarak yerleşme ve savunma bakımından kullanılan kale yapıları, kuzeyden güneye limanlara ulaşan ticaret yollarının güvenliğini sağlamaktaydı. Makalede coğrafi konumu ve yapısal özellikleri bakımından özgün bir nitelik taşıyan Çandır Kalesi ele alınmıştır. Kalenin yalnızca bir savunma yapısı olarak değil, geniş bir alanı kaplayan yapılardan oluşan küçük bir yerleşim birimi olarak kurulduğu anlaşılmaktadır. Çalışmada Kilikya Bölgesi’nde Ortaçağ’da Bizans döneminde Ermeni baronluğuna ait olarak tanımlanan Çandır Kalesi üzerine yapılmış tarihsel çalışmalar incelenmiş, kale alanında günümüze ulaşan yapı kalıntıları belirlenmiştir. Günümüzde Çandır Kalesi’nde görülebilen doğal ve insan eliyle gerçekleşen yıkım, kale kompleksinin yapısal özelliklerinin yeniden tanımlanmasını gerekli kılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mersin, Ortaçağ, Bizans, Paperon, Kale

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir

Çandir Castle at the Taurus Mountains of Mersin

Öz

Mersin is located in a region where many fortress structures have been built, which can be defined as structures that are important in the defense and sovereignty of the region throughout history. Especially in the Middle Ages, the castle structures, which were used effectively in terms of settlement and defense, ensured the security of the trade routes reaching the ports from north to south. It is understood that the fortress structures were established at strategic points on the main transportation and trade routes. In the research, the Çandır Castle, which has a unique character in terms of its geographical location, has been the subject of the study. It is understood that the castle was built not only as a defensive structure but as a small settlement consisting of structures covering a large area. In this article, historical studies on the Çandır Castle, which was defined as belonging to the Armenian baron in the Cilician Region during the Middle Ages, were examined and the remains of the building surviving in the castle area were identified. The natural and man-made destruction that can be seen in Çandır Castle today requires the redefinition of the structural features of the castle complex.

Anahtar Kelimeler

Mersin, Middle Age, Byzantine, Paperon, Castle

Kaynakça

• Armenian Highland. “Goshavank.” Erişim 08.05.2019. www.armenianhighland.com/churches/ chronicle450.html Armenian Highland. “St. Gregory Church.” Erişim 08.05.2019. www.armenianhighland.com/churches/chronicle450.html
• Aydın, Ayşe. “Kilikya ve Isauria Bölgesi Vaftiz Yapıları.” Sanat Tarihi Dergisi 15 (2006): 1-19.
• Dedeyan, Gérard. La Chronique Attribuée au Connétable Smbat. Paris: L’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 1980.
• Durugönül, Serra. “Dağlık Kilikia Bölgesinde (Mersin ve İlçelerinde) Kent, Mimari ve Malzeme.” Tarih İçinde Mersin Kollokium’u. Mersin: Mersin Üniversitesi, 2005. 2: 28-33.
• Durugönül, Serra. “1996 Yılı İçel İli (Antik Dağlık Kilikya) Yüzey Araştırması ile Kuleler-Kaleler ile Yerleşimlere Olan İlişkileri.” 15. Araştırma Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 1998. 1: 281-293.
• Durugönül, Serra. Türme und Siedlungen im Rauhen Kilikien: Eine Untersuchung zu den Archaologischen Hinterlassesschaften im Olbischen Territorium. Bonn: Dr. R Habelt GMBH, 1998.
• Durukan, Murat. Mersin’den Tarsus’a Kilikia Kıyılarındaki Kayıp Kentler (Zephyrion, İngira, Aulai, Ankhiale, Kynda-Kundi, Sizzu). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2015.
• Edwards, Robert W. “The Role of Military Architecture in Medieval Cilicia: The Triumph of a Non-Urban Strategy.” Armenian Cilicia. Ed. R. Hovannasian ve S. Payaslian. California: Mazda, 2008, 153-183.
• Edwards, Robert W. The Fortifications of Armenian Cilicia. Washington: Dumbarton Oaks, 1987.
• Edwards, Robert W. “Ecclesiastical Architecture in the Fortifications of Armenian Cilicia.” Dumbarton Oaks Papers, 36 (1982): 155-176. Erişim 07.08.2018. https://www.jstor.org/stable/1291466.
• Frazee, Charles A. “The Christian Church in Cilician Armenia: Its Relations with Rome and Constantinople to 1198.” Church History 45/ 2 (1976): 166-184.
• Gough, Michael. “The Emperor Zeno and Some Cilician Churches.” Anatolian Studies 22 (1972): 199-212.
• Gottwald, J. “Die Kirche und das Schloss Paperon in Kilikisch-Armenien.” Byzantinische Zeitscrift 1 (1936): 86-100.
• Herzfeld E. ve S. Guyeu. Meriamlik und Korykos, zwei christliche Ruinenstatten des rauhen Kilikiens. Manchester: Manchester University Press, 1930.
• Hild, Friedrich ve Hansgerd Hellenkemper. Kilikien Isaurien. Wien: Verlag der Österreichhischen Akademie der Wissenschaften, 1990.
• Hill, Stephen. The Early Byzantine Churches of Cilicia and Isauria. Ed. A. Breyer ve J. Haldon. Hampshire: Variorum, 1996.
• İşler, Bülent. “Gürcü ve Bizans Kiliselerinde Onbirinci ve Onüçüncü Yüzyıllara Tarihlendirilen Ek Mekânlar.” Onikinci ve Onüçüncü Yüzyıllarda Bizans Dünyasında Değişim, I. Uluslararası Sevgi Gönül Sempozyumu 25-28 Haziran 2007 Bildiriler. Ed. A. Ödekan, E. Akyürek ve N. Necipoğlu. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı, 2010, 400-407.
• Kadiroğlu, Mine ve Bülent İşler. Gürcü Sanatının Ortaçağı. Ankara: Bilgin Kültür Sanat, 2010. Kaşgarlı Aktok, Mehlika. Kilikya Tâbi Ermeni Baronluğu Tarihi. Ankara: Kök, 1990.
• Mango, Cyrill. “Isaurian Builders.” Polychronion. Ed. P. Wirt. Heidelberg: Festschrift F. Dolger, 1966, 358-365.
• Mersin Kültür Turizm. “Kaleler, Hisarlar ve Tabyalar.” Erişim 17 Mayıs 2019 www.mersinkulturturizm.gov.tr/TR-73469/kaleler--hisarlar-vetabyalar.html.
• Mersin: Örenyerleri, Kaleleri, Müzeleri. Haz. Filiz Kerem. 2. Baskı, İstanbul: Ekin, 2009.
• Molin, Kristian. Unknown Crusader Castles. New York: Hambledon Continuum, 2001.
• Robinson, F.C.R. ve P.C. Hughes. “Lampron: Castle of Armenian Cilicia.” Anatolian Studies 19 (1969): 183-207.
• “Samtavro Katedrali.” Erişim 24.12.2019. http://www.dzeglebi.ge/dzeglebi/s/samtavro.html
• Strabon. Antik Anadolu Coğrafyası: Geographika. Çev. A. Pekak. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2005.
• Youngs, G. R. “Three Cilician Castles.” Anatolian Studies 15 (1965): 113-134.