Mersin-Gözne Yaylası’nda Istar Dokumacılığı ve Örnekleri

Yıl 2020, Sayı: 13, 387 - 415, 31.01.2020

Emine Tonus Hülya Kaynar

https://doi.org/10.26650/artsanat.2020.13.0016

Öz

Mersin yöresi yaylalarında dokuma yapan Yörükler tarafından “çul dokuma” adıyla bilinen “ıstar dokumacılığı”nın geçmişi uzun yıllar öncesine dayanmaktadır. Tüm el sanatlarında olduğu gibi, Mersin İli Gözne Yaylası’nda dokunan “ıstar dokumacılığı”nın devamlılığı sağlanamamış, bu teknik kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Araştırmada Mersin İli Gözne Yaylası’nda yapılan ıstar dokumacılığı ve günümüze kadar gelen örnekleri incelenerek, yöre dokumacılığının tescillenip, tanıtılması ve Türk kültürüne kazandırılması amaçlanmıştır. Yörede “ıstar” adı verilen, dikey tezgâh grubundan sarma tip tezgâhlar kullanılmaktadır. Kıl, yün, orlon iplikler kullanılarak “kıllama, tırlık” adı verilen düz dokuma yaygı, namazlık (seccâde), çuval, heybe, yaygı ve köşe çaputu gibi günlük kullanım için üretimler yapılmaktadır. Yapılan bu araştırmayla zili, cicim ve düz dokuma teknikleri kullanılarak dokunan düz dokuma yaygılardan yirmi farklı ürün incelenmiştir. Araştırmada ürünün dokunma tarihi, dokunma amacı, dokuyan kişi, boyutları, kullanılan iplik türleri, renkleriyle dokumaların teknik, desen, kompozisyon ve motif özelliklerine ait bilgiler yer almaktadır. Veriler yüz yüze görüşme yöntemiyle kaynak kişilerden temin edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mersin, Gözne, Istar, Dokuma, Desen, Kompozisyon

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Istar Weaving and Some Examples in Gözne Plateau of Mersin

Öz

Istar weaving whose history is based on many years ago, is also known as floor cover weaving by Yürüks weaving in the plateaus of Mersin and have been woven for many years. As in all handcrafts, ıstar weaving woven in Gözne plateau located in Mersin cannot be maintained and has been in danger of extinction. The aim of this study is to create a permanent source about local weaving via examining both ıstar weaving woven in Gözne plateau located in Mersin and examples survived until today. Winding type looms which are in the group of perpendicular looms are used in the region. Productions such as prayer rug (scatter), sack, saddlebag, ground cloth and corner rug were made by using hair, wool and orlon yarns kıllama, tırlık for daily use. With this research, twenty different products woven using ‘zili’, ‘cicim’ and plain weaving techniques were examined. In the research, the production date of weaving, purpose of weaving, weaver, dimensions, types of yarn used, colors as well as technical, pattern, composition and motif characteristics of weavings are included. The data were obtained from the source persons by face to face interview technique.

Anahtar Kelimeler

Mersin, Gözne, Istar, Weaving, Pattern

Kaynakça

• Deniz, Bekir. Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 2000.
• Develi, H. Şinasi. Dünden Bugüne Mersin. Mersin: Mersin Büyükşehir Belediye Yayınları, 2008.
• Diler, Ahmet ve Marc-Antoine Gallice. Kilimin Sembolleri. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., 2018.
• “Gözne harita KGM.” Erişim 25.04.2019. https://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionImages/KGMimages/Haritalar/b5.jpg.
• Kaynar, Hülya ve Emine Tonus. “Kangal Yöresine Ait Bir Grup Anadolu Halısının Teknik ve Desen Analizi.” Art-Sanat 10 (Ocak 2018): 233. Erişim 29.12.2019. http://doi.org/10.26650/artsanat.2018.10.0009
• “Namazlığı.” Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 25.01.2020. https://sozluk.gov.tr
• Türk El Dokuması Halılar. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Döner Sermaye İşletmesi Merkez Müdürlüğü Yayını, t.y.
• Kaynak kişiler
• Ayşe Hanım (1946) Ev Hanımı
• Ayşe Aksoy (1965) Ev Hanımı
• Meryem Tömen (1965) Ev Hanımı
• Nevin Şahin (1966) Ev Hanımı
• Şirin Taşkın (1943) Ev Hanımı
• Vehibe Şahin (1945) Ev Hanımı