Gaziantep Kent Konutunda Mekân Kurgusu Değişiminin 1960-1980 Dönemi Örneklerinde İzlenmesi

Yıl 2020, Sayı: 14, 135 - 157, 31.07.2020

Onur Erman Esra Kasapbaşı

https://doi.org/10.26650/artsanat.2020.14.0006

Öz

Erken Cumhuriyet dönemiyle başlayan yenileşme ve modernleşme hareketinin etkilerinin 1950’li yıllardan itibaren, Gaziantep kentinde görüldüğü söylenebilir. Bu yıllardan itibaren modern yaşamın konut mekânına da yansıdığı, geleneksel konut yapısının yerini yenilikçi anlayışla tasarlanan konutlara bıraktığı görülür. Bu kapsamda çalışma; konutun toplumsal yaşamın yansıması olduğu, toplumun değişen dinamiklerinin konut mekânının biçimlenişini etkilediği varsayımına dayanarak konut mekânının değişimi üzerine odaklanmaktadır. Bu çerçevede Gaziantep 1960-1980 dönemi kent konutları onar yıllık dönemler içinde ele alınarak konut mekân kurgusunun değişimi analiz edilmiştir. Böylelikle 1960-1980 yılları arasında Gaziantep kenti özelinde görülen sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik değişimlerin konut kültürüne yansımasının ve konutun biçimlenişine etkisinin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Ayrıca konutun biçimlenişinde geleneksel ve modern yaşama ait unsurların, plan özelliklerine ve mekân kurgusuna etkisi saptanmak istenmiştir. Konut mekân kurgusundaki değişimlerin belirlenmesi amacıyla mekân dizilimi (space syntax) analiz teknikleri kullanılmıştır. Ulaşılan sonuçlar; geleneksel yaşama ait ögelerin konut şemasının biçimlenişini etkilediğini, konut mekân kurgusunun dönemler içinde değiştiğini, değişimde sosyal ve kültürel faktörlerin etkisini işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Konut, Konut Kültürü, Mekân Kurgusu, Mekân Dizilimi Analizi, Gaziantep

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Monitoring the Changes of Spatial Configuration of Gaziantep Urban Housing Through The Samples of 1960-1980 Period

Öz

The effects of the modernization movement, which initiated with the Early Republican Period, began to be monitor in Gaziantep city in the 1950s. In this period, the modern life started to be reflected in the housing space, and the traditional houses were being replaced with the houses which were designed with a modernist approach. In this context, the study focuses on the changes of the housing space, based on the assumptions that housing is the reflection of social life and the changing dynamics of the society affects the formation of the housing space. The changes of spatial configuration of the Gaziantep urban houses constructed between the years 1960 to 1980 were analyzed to determine the effects of socio-cultural and socio-economic changes on the housing culture and the housing formation. It was also aimed to determine how the traditional and modern elements of lifestyle effect the plan features and spatial configuration of the residential space. Space syntax analysis techniques were used to analyze and determine the changes in residential space configuration. The achieved results pointed out that traditional elements effect the formation of the modern housing scheme, the configuration of the housing space has changed over time, and social and cultural factors have an impact on the change.

Anahtar Kelimeler

Housing, Housing Culture, Spatial Configuration, Space Syntax Analysis, Gaziantep

Kaynakça

• Bafna, Sonit. “A Brief Introduction to Its Logic and Analytical Techniques.” Environment and Behavior 35 (2003): 17-29.
• Coşkun, Derya. “Gaziantep’te Konutun Gelişimi.” Erişim 5 Haziran 2020. https://www.arkitera. com/gorus/gaziantepte-konutun-gelisimi/
• Dursun, Pelin. “Trabzon Kentsel Dokusunda Morfolojik Analiz.” Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2002.
• Erman, Onur, Figen Karaman, Duygu Saban ve İpek Durukan. “Adana’da, 1930’lardan Günümüze, Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Değişimer Bağlamında Konut Mimarisinin Gelişimi.” Bilimsel araştırma projesi, Çukurova Üniversitesi BAP Birimi, Proje No: MMF2006BAP5, 2007.
• Erman, Onur. “Mekânsal Komşuluk Kavramı Üzerinden Mimari Mekânın Analizi.” Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi 32 (2017): 165-176.
• Gündoğdu, H. Meltem. “Mekân Dizimi Analizi Yöntemi ve Araştırma Konuları.” Art-Sanat 2 (2014): 251-274. Erişim 7 Temmuz 2019. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/92900.
• Güney, İ. Yasemin. “Appropriated ‘A la Franga’: An Examination of Turkish Modernization Through The Lens of Domestic Culture.” Doktora tezi, University of Michigan, 2005.
• Güneyligil, Şahap. “Piyano Kazandıran Ev.” TMMOB Mimarlar Odası Gaziantep Şubesi Mimarlık Bülteni 10 (2007): 6-9.
• Gür, Ö. Şengül. Doğu Karadeniz Örneğinde Konut Kültürü. İstanbul: Yem Yayın, 2000.
• Hanson, Julienne. Decoding House and Homes. Cambridge: University Press, 1998. Hillier, Bill ve Julienne Hanson. The Social Logic of Space. Cambridge: Cambridge University Press, 1984.
• Hillier, Bill, Julienne Hanson ve Hilliaire Graham. “Ideas are in Things.” Environment and Planning B: Planning and Design 14 (1987): 363-385. Hillier, Bill. Space is The Machine. London: Space Syntax, 2007.
• Hillier, Bill. “Space Syntax as a Method and as a Theory.” 21st International Seminar on Urban Form, ISUF2014, 3-6 Temmuz 2014 Portekiz. Erişim 21 Haziran 2019. http://isuf2014.fe.up. pt/Hillier.pdf
• İller Bankası, İmar Planlama Dairesi Reisliği. Gaziantep Kent Bütünü Analitik Etüdleri. Ankara: Ofset Fotomekanik Matbaası, 1972.
• İller Bankası, İmar Planlama Dairesi Başkanlığı. Gaziantep Tatbikat İmar Planı, 1978.
• Karaman, Figen ve Onur Erman. “Apartman Tipolojisinde Bir Açılım: 1950-1960’larda Adana Örneğinde Aile Apartmanları.” Kent, Kültür ve Konut. Ed. Hülya Turgut Yıldız ve Ahmet Eyüce. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, 2007, 107-114.
• Köylüoğlu, Akten. Kadim Şehir Gaziantep. Gaziantep: Neşa Ofset, 2009.
• Kuyucu, Feyza ve Yasemen Say Özer, “Hermann Jansen’in Planlama İlkelerini Gaziantep Kent Planı Üzerinden Okumak.” Mimarlık. 409 (2019): 63-67.
• Lefebvre, Henry. Mekânın Üretimi. Çev. Işık Ergüden. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2014.
• Peponis, John, Jean Wineman, Mahbub Rashid, Hong S. Kim ve Sonit Bafna. “On The Description of Shape and Spatial Configuration Inside Buildings: Convex Partitions and Their Local Properties.” Environment and Planning B: Planning and Design 24 (1997): 761-781.
• Peponis, John ve Jean Wineman. “Spatial Structure of Environment and Behavior.” Handbook of Environmental Psychology. Ed. Robert B. Bechtel ve Azra Churchman. New York: John Wiley & Sons, 2002, 271-291.
• Tatlıgil, Feyza. “Gaziantep Kentinin Geleneksel Konut Dokusunun ve Sosyokültürel Yapısındaki Değişimin İncelenmesi.” Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, 2005.
• Vidler, Athony. Warped Space, Art, Architecture, and Anxiety in Modern Culture. Cambridge: The MIT Press, 2000.
• Yenice, M. Serhat ve Tülay Karadayı Yenice. “Gaziantep Kenti Planlama Deneyimleri Üzerine Bir Süreç Değerlendirmesi.” Gaziantep University Journal of Social Sciences 17 (2018): 552-562.
• Yetkin, Hulusi. Gaziantep Tarihi ve Davaları. Gaziantep: Yeni Matbaa, 1968.
• depthmapX. https://www.ucl.ac.uk/bartlett/architecture/research/space-syntax/depthmapx. Erişim 12 Ağustos 2019.
• Google_Haritalar._https://www.google.com.tr/maps/place/Gaziantep/@37.0596092,37.3575988,14 57m/data=!3m1!1e3!4m5!3m4!1s0x1531e6b4f7f18c2f:0xc02e8b35116baad0!8m2!3d37.06595 3!4d37.37811. Erişim 20 Mayıs 2019