An Example of Architectural Representation from the Second Constitutional Era: The Ottoman Pavilion by Léon Gurekian at the Turin International Exhibition of Industry and Labor in 1911

Yıl 2022, Sayı: 17, 1 - 33, 27.01.2022

Hatice Adıgüzel

https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.17.1002343

Öz

The Ottoman Empire took care to attend the international exhibitions that emerged because of the Industrial Revolution, beginning from the first event organized in London in 1851. During the reign of Sultan Abdülhamid II, this involvement increased in line with the idea of presenting a modern society and the leader of the Islamic world to the West. The Ottoman government continued to be a part of these exhibitions during the Second Constitutional Era. This paper focuses on the Turin International Exhibition of Industry and Labor 1911, which the Ottoman Empire attended during the Second Constitutional Era. The paper is largely based on an evaluation of relevant documents obtained from the Ottoman Archives and Italian publications from that period. Studies revealed information on the Ottoman participation in Turin International 1911, actors in the background, architectural and stylistic characteristics of the pavilion, and the architect, Léon Gurekian. In addition to known visual data, the plan of the pavilion signed by Gurekian is introduced in this paper for the first time. The pavilion stands out with an Orientalist style during a period dominated by the First National Architectural Movement in the Ottoman Empire. The paper discusses the relationship of this late example of the Orientalist style with the Ottoman national architectural identity that emerged after the Tanzimat reform period.

Anahtar Kelimeler

International exhibitions, Turin, Ottoman-Italian Relations, Second Constitutional Era, Léon Gurekian

II. Meşrutiyet Dönemi’nden Bir Mimari Temsil Örneği: Levon Güreğyan’ın 1911 Torino Uluslararası Endüstri ve Çalışma Sergisi’ndeki Osmanlı Pavyonu

Öz

Osmanlı Devleti, Sanayi Devrimi’nin bir sonucu olarak ortaya çıkan uluslararası sergilere 1851 Londra Sergisi’nden itibaren katılmaya özen göstermiştir. Sultan II. Abdülhamid döneminde, Batı’ya karşı modern bir toplum ve İslam dünyasının lideri görüntüsü sunma idealiyle, bu katılımlar yoğunlaşarak farklı bir boyut kazanmıştır. II. Meşrutiyet Dönemi’nde de Osmanlı hükümeti bu sergilerin bir parçası olmaya devam etmiştir. Bu makale, II. Meşrutiyet Dönemi’nde Osmanlı Devleti’nin katıldığı 1911 Torino Uluslararası Endüstri ve Çalışma Sergisi’ne odaklanmaktadır. Makale, ağırlıklı olarak Osmanlı Arşivi’nde konuyla ilgili bulunan belgeler ve İtalya’da serginin gerçekleştiği dönemde yapılan yayınların değerlendirilmesiyle hazırlanmıştır. Yapılan araştırmalar sonucunda, Osmanlı’nın 1911 Torino sergisine katılım süreci, arka plandaki aktörleri, inşa edilen pavyonun mimari ve üslup özellikleri, mimarı gibi konularda tespitler ortaya konulmuştur. Bu sergi için inşa edilen Osmanlı pavyonu mimar Levon Güreğyan tarafından tasarlanmıştır. Bilinen görsel verilerine ek olarak, pavyonun Güreğyan imzalı planı ilk kez bu çalışmada tanıtılmaktadır. Pavyon, Osmanlı’da Birinci Ulusal Mimarlık Akımının egemen olduğu bir dönemde Oryantalist üslubuyla dikkat çekmektedir. Çalışmada Oryantalist üslubun bu geç örneğinin Osmanlı’da Tanzimat sonrası oluşan milli mimari kimliği ile ilişkisi tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası sergiler, Torino, Osmanlı-İtalya İlişkileri, II. Meşrutiyet, Levon Güreğyan

Kaynakça

• Adıgüzel, Hatice. “Bir Tasarımın İzinde: Yeni Bulgular Işığında Raimondo D’Aronco’nun İlk İstanbul Projesi Dersaadet Ziraat ve Sanayi Sergi-i Umumisi.” METU Journal of the Faculty of Architecture 36/1 (2019): 157-182.
• Akçura, Gökhan. Türkiye Sergicilik ve Fuarcılık Tarihi/Exposition and Fair History of Turkey. İstanbul: Tarih Vakfı, 2009.
• Akyıldız, Ali. “Yusuf İzzeddin Efendi.” TDV İslâm Ansiklopedisi. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2014, 13-16.
• Allwood, John. The Great Exhibitions. London: Studio Vista, 1977.
• Annuaire Oriental du Commerce de L’industrie, de L’administration et de la Magistrature. Constantinople: Cervati Freres & Cie, 1896.
• Annuaire Oriental du Commerce de L’industrie, de L’administration et de la Magistrature. Constantinople: Cervati Freres & Cie, 1898.
• Annuaire Oriental du Commerce de L’industrie, de L’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited,1900.
• Annuaire Oriental du Commerce de L’industrie, de L’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited, 1901.
• Annuaire Oriental du Commerce de L’industrie, de L’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited,1902.
• Annuaire Oriental du Commerce de L’industrie, de L’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited,1903.
• Annuaire Oriental du Commerce de L’industrie, de L’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited,1904.
• Annuaire Oriental du Commerce de L’industrie, de L’administration et de la Magistrature. Constantinople: The Annuaire Oriental & Printing Company Limited,1909.
• Annuaire Oriental du Commerce de L’industrie, de L’administration et de la Magistrature. Constantinople: Alfred Rizzo, 1921.
• Aoki, Miyuki.“Léon Parvillée: Osmanlı Modernleşmesinin Eşiğinde Bir Fransız Sanatçı.” Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2002.
• Ayverdi, E. Hakkı ve İ. Aydın Yüksel. İlk 250 Senenin Osmanlı Mimarisi. İstanbul: İstanbul Fatih Cemiyeti, 1976.
• Başaran, Bengi. “1893 Chicago Kolomb Dünya Sergisi’nde Osmanlı Temsili.” Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2015.
• Borgo Medievale. “Dall’Esposizione al Museo.” Erişim 16 Eylül 2021. http://www.borgomedievaletorino.it/il-borgo/come-nasce-borgo-medievale/da-esposizione-a-museo/ .
• Bozdoğan, Sibel. Modernizm ve Ulusun İnşası : Erken Cumhuriyet Türkiyesi'nde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları, 2002.
• Buscioni, Maria Cristina. Esposizioni e “Stile Nazionale” (1861-1925): Il Linguaggio dell’Architettura nei Padiglioni Italiani delle Grandi Kermesses Nazionali ed Internazionali. Firenze: Alinea Editrice, 1990.
• Çark, Yervant G. Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler, 1453-1953. İstanbul: Yeni Matbaa, 1953.
• Çelik, Zeynep. Şarkın Sergilenişi 19. Yüzyıl Dünya Fuarlarında İslam Mimarisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2005.
• De Luca, Pasquale. “All'Esposizione Internazionale di Torino.” Emporium 34/ 199 (1911):37-52.
• De Luca, Pasquale. “L'Arte all'Esposizione di Torino.” Emporium 34/ 202 (1911): 271-289.
• Deringil, Selim. İktidarın Sembolleri ve İdeoloji: II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909). İstanbul: Doğan Kitap, 2014.
• Edhem Pacha. Usul-i Mimari-i Osmani/ L'Architecture Ottomane /Die Ottomanische Baukunst. İstanbul, 1873.
• Ergüney, Yeşim D. ve Nuran Kara Pilehvarian. “Ondokuzuncu Yüzyıl Dünya Fuarlarında Osmanlı Temsiliyeti.” Megaron 10/2 (2015): 224-240.
• Ersoy, Ahmet. “Architecture and the Search for Ottoman Origins in the Tanzimat Period.” Muqarnas 24 (2007): 117-139.
• Ersoy, Ahmet. “Aykırı Binanın Saklı Kalfası: Hamidiye Camisi ve Nikolaos Tzelepis (Celebis),” Batılılaşan İstanbul'un Rum Mimarları. Ed. Hasan Kuruyazıcı, Eva Şarlak. İstanbul: Zoğrafyon Lisesi Mezunları Derneği, 2011, 104-117.
• Ersoy, Ahmet. Architecture and the Late Ottoman Historical Imaginary: Reconfiguring the Architectural Past in a Modernizing Empire. Burlington: Ashgate, 2015.
• Guida Pratica della Esposizione Internazionale di Torino, 1911. Torino: Ajassa & Ferrato Editori, 1911.
• Guida Ufficiale della Esposizione Internazionale: Torino 1911. Torino: Stabilimento Tipografico Dott. G. Momo, 1911.
• Gurekian, Armen. Léon Gurekian Architetto. Treviso: G.S. Stampa di Asolo, 2010.
• Gurekian’s Home Page. Erişim 16 Eylül 2021. http://www.gurekian.com/index.html .
• Hasol, Doğan. 20. Yüzyıl Türkiye Mimarlığı. İstanbul: YEM Yayın, 2017.
• Işıklı, Aytaç. Türkiye Fuar Albümü: Osmanlı Dönemi / The Album of Turkish Fairs : Ottoman Era. İstanbul : İstanbul Fuar Merkezi Yayınları, 2012.
• İnal, İ. M. Kemal. Osmanlı Devrinde Son Sadrazamlar. 4. cilt, İstanbul: Dergah Yayınları, 1982.
• Kuban, Doğan. Osmanlı Mimarisi. İstanbul: YEM Yayın, 2007.
• Kuneralp, Sinan.“Palazzo Gamberini’den Osmanlı-İtalyan ilişkilerine bir bakış / Uno Sguardo alle Relazioni Ottomano-Italiane da Palazzo Gamberini,” Palazzo Gamberini: Türkiye’nin Roma Büyükelçiliği /Ambasciata di Turchia in Roma. Haz. Arzu Karamani Pekin. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı, 2013, 16-46.
• Kurşun, Zekeriya.“İbrahim Hakkı Paşa (1863-1918) Osmanlı Sadrazamı.” TDV İslâm Ansiklopedisi. 21. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000, 311-314.
• Kuruyazıcı, Hasan. “İstanbul’un Unutulmuş Mimarları-4.” İstanbul 34 (2000): 73-76.
• Küçükerman, Önder. Anadolu’nun Geleneksel Halı ve Dokuma Sanatı İçinde Hereke Fabrikası : Saray’dan Hereke’ye Giden Yol. İstanbul: Sümerbank Yayınları, 1987.
• La Guida Tricolore Rimborsabile di Torino e della Esposizione del 1911. Milano: F. De Rio, 1911.
• Le Esposizioni di Roma e di Torino nel 1911 Descritte ed Illustrate. 10. Milano: Società Editrice Sonzogno, 1911.
• Le Esposizioni del 1911: Torino, Roma, Firenze. Milano: Fratelli Treves, 1911.
• L'Esposizione di Torino: Giornale Ufficiale Illustrato dell'Esposizione Internazionale delle Industrie e del Lavoro 1911, 25. Torino: Stabilimento Tipografico Momo, 1911.
• Önsoy, Rıfat. “Osmanlı İmparatorluğu’nun Katıldığı İlk Uluslararası Sergiler ve Sergi-i Umumi-i Osmani (1863 İstanbul Sergisi).” Belleten 185 (1984):195-235.
• Pamuk, Şevket. Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Pamukciyan, Kevork. Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar-IV: Biyografileriyle Ermeniler. İstanbul: Aras Yayıncılık, 2003.
• Petrusa, P. Mariantonietta, Maria R. Pessolano ve Assunta Bianco. Le Grandi Esposizioni in Italia 1861-1911 : La Competizione Culturale con l'Europa e la Ricerca dello Stile Nazionale. Napoli : Liguori, 1988.
• Rigotti, Giorgio. 80 Anni di Architettura e di Arte: Annibale Rigotti Architetto 1870-1968, Maria Rigotti Calvi Pittrice 1874-1938. Torino: Tipografia Torinese Editrice, 1980.
• Sakaoğlu, Necdet. “Yusuf İzzeddin Efendi.” Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi. 2. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999, 683-684.
• Saner, Turgut. 19. Yüzyıl İstanbul Mimarlığında “Oryantalizm”. İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret, 1998.
• Şehbal. 39, 1 Mayıs 1327 (14 Mayıs 1911).
• Şehbal. 77, 15 Haziran 1329 (28 Haziran 1913).
• Şenyurt, Oya. “Geç 19. ve Erken 20. Yüzyılda İstanbul’da Etkinlik Göstermiş Bazı Ermeni Mimarlar.” Arredamento Mimarlık 11 (2002): 74-81.
• Tanyeli, Uğur. Mimarlığın Aktörleri Türkiye, 1900-2000. İstanbul: Garanti Galeri, 2007.
• Toprak, Zafer. Türkiye’de Milli İktisat 1908-1918. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Tuğlacı, Pars. Tarih Boyunca İstanbul Adaları, 1. cilt. İstanbul: Cem Yayınevi, 1989.
• Turin 1911: The World's Fair in Italy.“Participating Countries.” Erişim 16 Eylül 2021. https://italyworldsfairs.org/basic/NS/Nation_States .
• Uras, Büke. Balyanlar : Osmanlı Mimarlığı ve Balyan Arşivi. İstanbul: Korpus Kültür ve Sanat Yayıncılık, 2020.
• Wharton, Alyson. “Armenian Architects And ‘Other’ Revivalism,” Revival: Memories, Identities, Utopias. Ed. Ayla Lepine, Matt Lodder, Rosalind McKever. London: The Courtauld Institute of Art, 2015, 130-167.
• Wharton-Durgaryan, Alyson. “‘I Understood that He Is Entrusted to Serve Some Great Business Undertaking’: Armenian Architects Reshaping the Ottoman East in the Hamidian Era (1876–1909),” Art, Trade and Culture in the Islamic World and Beyond From the Fatimids to the Mughals. Ed. Alison Ohta, J.M. Rogers, Rosalind Wade Haddon. London: Gingko Library, 2016, 124-137.
• Yazıcı, Nurcan. “Osmanlı’nın İlk Mimarlık Kitabı: Usul-u Mimari-i Osmani.” Arkitekt 497 (2003): 12-19.
• Yazıcı, Nurcan. “Uluslararası Sergilerde Osmanlı Mimarisi’nin Sunumu.” Arkitekt 500 (2004): 18-30.
• Yazıcı, Nurcan. “Atmeydanı’nda İlk Osmanlı Sergi Binası ve Mimar Bourgeois-Parvillée Montani İşbirliği/The First Ottoman Exhibition Building in Atmeydanı and the Collaboration of Architects Bourgeois-Parvillée-Montani,” Hipodrom/Atmeydanı: İstanbul’un Tarih Sahnesi-Hippodrome/Atmeydanı A Stage for Istanbul’s History. Ed. Ekrem Işın. İstanbul: Pera Müzesi Yayınları, 2010, 128-151.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO) 3806/285423-8, 3 Şubat 1909.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO) 3733/ 279934-5, R. 23 Kanunisani 1910 (23 Ocak 1910).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO) 3733/ 279934, R. 4 Safer 1328 (16 Şubat 1910).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO) 3806/285423-2, H. 17 Ramazan 1328/R. 8 Eylül 1326 (21 Eylül 1910).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO) 3834/287489-1, H. 8 Zilhicce 1328/R. 27 Teşrinievvel 1326 (11 Aralık 1910).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO) 3835/287570-2, H. 27 Zilhicce 1328/R. 16 Kanunuevvel 1326 (30 Aralık 1910).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Dahiliye İdare (DH.İD.) 108/11-7, 13 Şubat 1911.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Dahiliye İdare (DH.İD.) 108/11-1, R. 2 Şubat 1326 (15 Şubat 1911).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Dahiliye İdare (DH.İD.) 108/11-3, R. 7 Mart 1327 (20 Mart 1911).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Hariciye Nezareti İdare (HR.İD.) 1225/39-1, 12 Şubat 1908.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Hariciye Nezareti İdare (HR. İD.)1225/34-1, 3 Şubat 1909.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Hariciye Nezareti İdare (HR.İD.) 1225/34-7, 19 Haziran 1909.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Hariciye Nezareti İdare (HR.İD.) 1225/38-1, 23 Ocak 1910.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Hariciye Nezareti İdare (HR.İD.) 1225/38-2, 29 Ocak 1910.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). İrade Meclis-i Mahsus (İ. MMS.) 136/7-1, H. 7 Safer 1329 / R. 25 Kanunisani 1326 ( 7 Şubat 1911).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). İrade Meclis-i Mahsus (İ. MMS.) 136/7-2, H. Muharrem/Safer 1329 / R. Kanunisani 1326 (Ocak/Şubat 1911).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.) 139/17-1, H. 29 Rebiulevvel 1328/ R. 28 Mart 1326 (10 Nisan 1910).
• Salt Araştırma. Katalog Numara: AHTOR001.