Aydın Söke’de Bulunan Manol Evi Hamamında Tesisat ve Isıtma Sistemi

Yıl 2022, Sayı: 17, 157 - 176, 27.01.2022

Elif Gürsoy

https://doi.org/10.26650/artsanat.2022.17.930651

Öz

Antik dönemden itibaren yıkanmaya ve hamam inşasına büyük önem verildiği bilinmektedir. Yıkanma faaliyeti gerek çarşı hamamları gerekse özel hamamlarda gerçekleştirilirken yaşanılan konutlarda da çeşitli birimler oluşturulmuştur. Konutta ev hamamı kullanımının yanında odalarda özel olarak tasarlanmış çeşitli yıkanma hacimlerinin de yer aldığı bilinmektedir. Bu çalışmaya konu olan yıkanma mekânı Aydın ili Söke ilçesinde yer alan Manol Evi’nde bulunmakta olup 2020 yılı içerisinde sürdürülmekte olan restorasyon çalışmaları sırasında ortaya çıkarılmıştır. Çalışma dâhilinde Manol Evi hamamı, görsel verilerle tanıtılmış ve ev hamamlarında tesisat ve ısıtma sistemi hakkında bilgiler sunulmuştur. Konut içerisindeki yıkanma mekânı olan hamam odası, mutfak mekânı ile bitişik konumdadır. Hamamın mutfak ile olan bağlantısı Antik dönem örneklerinden itibaren karşılaşılan bir uygulamayı işaret etmekle birlikte tesisat ve ısıtma sistemi hakkında detaylı bilgilere de ulaşılmasını sağlamıştır. Manol Evi hamamında, tesisata ait kazan ve musluk kullanımına dair izler yer almakla birlikte, ısıtma sistemine yönelik ateş haznesi, cehennemlik ve baca bölümleri ortaya çıkartılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hamam, Yıkanma, Banyo Kültürü, Ev Hamamı, Isıtma Sistemi

Teşekkür

Rölöve planları paylaşan Mine Şavkay Mimarlık Ofisi'ne ve Söke Belediyesi'ne teşekkürlerimi sunarım.

The Water and the Heating System in the Bath of Manol Household in Söke, Aydın

Öz

Besides the importance attached to bathing and building baths since the Ancient Period. While the bathing activity was being carried out in both the bazaar baths and private baths, various units within the household were being created. Besides the use of household baths in the residence, it is also known that some custom-designed various of bathing spaces were also existing in the rooms. These sections exhibit two different uses, with their functions as both a closet for placing the belongings and a spot for having a bath. It does not additionally include its water and heating system and it is only designed with a simple assembly that provides the flow of the water that is used for bathing. The bathing place that constitutes the subject of this study, is located in the Manol House which is located in the Söke District of Aydın, and it was encountered in the restoration works carried out in 2020. Within the study, the Manol House bath is introduced with visual data, and information about the water and heating system in household baths is presented. While the connection of the bath with the kitchen points to an application that we start to witness together with the examples of the ancient period, detailed information about water and heating system can also be reached. While there are traces of the usage of boiler and tap in the water system, we come across a fire chamber, a hotspot, and a chimney in the heating system.

Anahtar Kelimeler

Bath, Bathing, Bath Culture, Household Bath, Heating System

Kaynakça

• Arslan, Mehmet Erman. “Türkiye’deki Geleneksel Konut Tipolojisi ve Bileşenlerinin Sürekliliği.”Yüksek Lisans tezi, Beykent Üniversitesi, 2012.
• Aru, Kemal Ahmet. Türk Hamamları Etüdü. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi, 1949.
• Atıcı, Alper. “Söke’de Türk Mimarisi.” Yüksek Lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, 2018.
• Bayazıt, Nigan. “Safranbolu Evlerinin Plan Tipolojisi ve Kullanıcı İhtiyaçları Hiyerarşisi.” Tasarım-Kuram 17 (2014): 1-15.
• Bozok, Emrah. “Türkçenin Söz Varlığında Temizlik Kavramı Alanı.” Doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2018.
• Çakmak, Canan. Tire Hamamları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Dağ, Özgenaz. “Geleneksel Amasra Evleri Plan Tipolojisi.” Yüksek Lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, 2017.
• Davulcu, Mahmut. “Ormana Yöresi Geleneksel Konut Mimarisi ve Yapıcılık Geleneği.” Kalemişi 3/5 (2015): 47-96.
• Deniz, Bekir. “Manisa Yöresi Köy Mimarisi.” Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi 5 (1992): 17-46.
• Eyice, Semavi. “Hamam I.Tarih ve Mimari.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 15. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997, 402-430.
• Göğebakan, Yüksel. “Karakteristik Bir Değer Olan Geleneksel Türk Evi’nin Oluşumunu Belirleyen Unsurlar ve Bu Evlerin Genel Özellikleri.” İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi 1/1 (2015): 41-55.
• Karpuz, Haşim. Türk İslâm Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri. Ankara: 1993.
• Oymanel, S., Çakır, H. Kıran ve Bideci, Ö. Sallı. “Geleneksel Mimari Uygulamaların Yorumlanması.” 6th International Advanced Technologies Symposium, 16-18 May 2011 (2011): 75-80.
• Önal, Raziye Çiğdem. “Erzurum/İspir İlçesinde Geleneksel Ev Mimarisi.” XX. Uluslararası Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 02-05 Kasım 2016 Bildiriler 2 (2016): 743-760.
• Önge, Yılmaz. “Eski Türk Hamamlarında Su Tesisatı İle İlgili Bazı Detaylar.” I. Uluslararası Türk-İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, 14-18 Eylül 1981 Bildiriler 5 (1981): 213-223.
• Önge, Yılmaz. Anadolu’da XII-XIII. Yüzyıl Türk Hamamları. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1995.
• Özgen, Mutlu. “Tokat Latifoğlu Konağı.” Vakıflar Dergisi 30 (2007): 485-502.
• Öztürk, Durduşen. “Seydişehir Geleneksel Konut Mimarisi.” Yüksek Lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, 2011.
• Sayan, Yüksel. Uşak Evleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1987.
• Şimşek, Gökçe. “Aydın’da Mimarlık Mirası Olarak Cumhuriyet Dönemi Konutları.” Megaron 10/1 (2015): 43-56.
• Tuluk, Ömer İskender. “Erken 20. Yüzyıl Çorum Evlerinde Banyo Teknolojisi.” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi 27/2 (2010): 61-82.
• Yaşaroğlu, M. Kâmil. “Hamam III.Fıkıh.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 15. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997, 433-434.
• Yegül, Fikret. Antik Çağ’da Hamamlar ve Yıkanma. İstanbul: Homer Kitabevi, 2006.