ORTA AVRUPA SANATINDA ORYANTALİZM VE SLAVİZM YANSIMASINA BİR ÖRNEK: JAROSLAV ČERMÁK’IN RESİMLERİNDEKİ İMGELER (ONE EXAMPLE OF REFLECTION OF ORIENTALISM AND SLAVISM IN MIDDLE EUROPEAN ART: IMAGES IN PAINTINGS OF JAROSLAV ČERMÁK)

Yıl 2014, Sayı: 2, 195 - 228, 20.07.2014

Zofie Uçar

Öz

ÖZET

Çek ressam Jaroslav ČERMÁK, Romantizm akımının önemli temsilcilerinden biridir. Hem Çek milliyetçiliğin uyanışında hem de Çek Slavizm akımında önemli bir rol oynayan bu sanatçı, eserlerinde Doğu ve Balkanlarla ilgili simgeleri yoğun bir biçimde kullanmıştır. Makalemizde resimlerinde kullandığı bu simgelerin göze çarpıcı olanlarına dikkat çekeceğiz. Jaroslav ČERMÁK’ın kişiliği ve sanatı, onun döneminde yaygın fikir akımları ışığında resimlerinde kullanılan, harem, kız kaçırma gibi sahne ve simgeler yorumlanacaktır. ČERMÁK üzerinde etkili olan fikir akımlarının resimlerinde izlerini tartışıp eserlerinde saklı sanatsal, estetik, vatansever ve siyasî mesajları göstermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: Jaroslav ČERMÁK, Romantizm, Şarkiyatçılık, Çek Slavizmi, Balkanizm, Karadağlılar.

ABSTRACT

Czech painter Jaroslav ČERMÁK is one of important figure of Romanticism. This artist, who played significant role in Czech nationalistic awakening and in Czech Slavic movement, intensively used symbols related to East and Balkans in his works. This draws attention to the most remarkable ones of these symbols such as harem and abduction of women and it interprets them in the light of the artist’s life, personality and the movements of thought that influenced his works. The artistic, aesthetic, patriotic and political messages hidden in these works are also discussed.

Key Words: Jaroslav ČERMÁK, Romanticism, Orientalism, Czech Slavism, Balkanism, Montenegrins.

Anahtar Kelimeler

Jaroslav ČERMÁK, Romantizm, Şarkiyatçılık, Çek Slavizmi, Balkanizm, Karadağlılar.

Kaynakça

• Benjamin, Roger. 2003. Orientalist Aesthetics: Art, Colonialism, And French North Africa, 1880-1930, Berkeley: University of California Press.
• Burke, Peter. 2003. Afişten Heykele, Minyatürden Fotoğrafa Tarihin Görgü Tanıkları, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Corm, Georges. 2003. Doğu-Batı, Hayali Kırılma, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Eco, Umberto. 2006. Güzelliğin Tarihi, İstanbul: Doğan Kitap.
• Ewen, Frederic, Jeffrey Wollock and Aaron Kramer. 2007. Half Century of Greatness: The Creative Imagination of Europe, 1848-1883, New York: New York University Press.
• Gellner, Ernest. 2009. Milliyetçiliğe Bakmak, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Harlas, František Xaver. 1928. Jaroslav Čermák Život A Dílo, Prag: F. Topič.
• Hroch, Miroslav. 1999. Na Prahu Národní Existence, Prag: Mladá Fronta.
• Keyman, Fuat, Mahmut Mutman ve Meyda Yeğenoğlu. 1999. Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Fark, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Linke, Arno. 1975. Uprostřed Století, Prag: Československı Spisovatel.
• Lipskı, Oldřich. 1983. Tři Veteráni (Üç Asker Emeklisi), Filim Masalı, Çekoslovakya.
• Luzzatto, Sergio. 1997. “Young Rebels And Revolutionaries, 1789-1917”, A History Of Young People, Stormy Evolution to Modern Times, Ed. Giovanni Levi, Jean-Claude Schmitt, Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press, 2: 174-231.
• Mahkn, Churnjeet Kaur. 2008. “The Sculpture And The Harem: Etnography in Felicia Skene‘s Wayfaring Sketches”, Women Writing Greece: Essays On Hellenism, Orientalism and Travel, Ed. Vassiliki Kolocotronı, Efterpi Mıtsı, Internationale Forschungen Zur Allgemeninen und Vergleichenden Literaturwissenschaft, Amsterdam, New York: Rodopi Press, 118: 97-112.
• Mendel, Miloš, Bronislav Ostřanskı and Tomáš Rataj. 2007. Islám V Srdci Evropy, Prag: Academia.
• Mokrı, František Viktor. 1953. Jaroslav Čermák, 41 Knihtiskovıch Reprodukcí, Státní Nakladatelství Krásné Literatury, Prag: Hudby A Umění.
• Said, Edward W. 1995. Orientalism, Western Conceptions of the Orient, Londra: Penguin Books.
• Schick, Irvin Cemil. 2001. Batının Cinsel Kıyısı, Başkalıkçı Söylemde Cinsellik ve Mekansallık, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Soukupová, Věra. 1981. Jaroslav Čermák. Prag: Odeon.
• Tobolka, Zdeněk V. 1901. Slovanskı Sjezd v Praze Roku 1848, Prag: F. Šimáček.
• Todorova, Maria. 2009. Imagining The Balkans, New York: Oxford University Press.
• Veber, Václav, vd., 2002, Dějiny Rakouska, Prag: Lidové Noviny.
• Weıthmann, Michael W. 1996. Balkán, 2000 Let Mezi Vıchodem A Západem, Prag: Vyšehrad.
• Yeğenoğlu, Meyda. 2003. Sömürgeci Fantaziler: Oryantalist Söylemde Kültürel ve Cinsel Fark, İstanbul: Metis Yayınları.
• Fig. 1‘Slovak Ailesi Memleketini Terk Ederken’ [suluboya], 1851, Prag, Milli Galeri, (Mokrı 1953: fig. 17; Soukupová 1981: fig. 1). Fig. 2 ‘Köpeğiyle Slovak Çoban ‘Baça’ [yağlıboya], 1859, Leipzig, Güzel Sanatlar Müzesi, 1953 y. (Mokrı 1953: fig. 18).
• Fig. 3 ‘Tarlada Slovak anne’, [litografi]. 1859, Amsterdam, Fodor müzesi, 1953 y. (Mokrı 1953: fig. 19).
• Fig. 4 ‘Ayna’ [yağlıboya], 1860, Prag, Cumhurbaşkanlığı Ofisi, (Mokrı 1953: fig. 20, Soukupová 1981: fig. 15).
• Fig. 5 ‘Dağda Bir Buluşma’ [yağlıboya] 1869, 1874 yılında resmin sahibi Paris’te yaşamış bay Neyt idi, şimdiki sahibi bilinmez. (Mokrı 1953: 29, fig. 29).
• Fig. 6 ‘Büyük Voyvoda (Kont) Mirko Petroviç’ [yağlıboya], 1862, Roma’da 1863 yılında eski İtalyan kraliçesi Yelena’nın mülkü olarak kayıtlıydı. (Mokrı 1953: 31, fig. 40).
• Fig. 7 ‘Atıyla Karadağlı Komutan’ [yağlıboya], 1865, Pilsen, Batı Çek Galerisi, (Mokrı 1953: fig. 41; Soukupová 1981: fig. 24). Fig. 8‘Kontes Darinka’nın Portresi’ [yağlıboya], 1862, Çetine müzesi, durum y. 1953, (Mokrı 1953: fig. 39, s. 31).
• Fig. 9 ‘Karadağlı Kontes Milena’nın Portresi’ [yağlıboya], 1862, Roma’da 1863 yılında eski İtalyan kraliçesi Yelena’nın mülkü olarak kayıtlıydı. (Mokrı 1953: 31, fig. 38).
• Fig. 10 ‘Karadağlı Bir Kadın Bebeğiyle Beşiğin Yanında’ [yağlıboya], 1865, Prag, Milli galeri (Mokrı 1953: fig. 25; Soukupová 1981: fig. 25).
• Fig. 11 ‘Güney-Slav Kadının Portresi’, orijinalin nerede olduğunu bilinmez, Prag Başkent galerisinde aynı dönemden kaliteli reprodüksiyonu bulunur. (Mokrı 1953: 30, fig. 37).
• Fig. 12 ‘Hersekli Kadın Çocukla ve Kuşla’ [inceleme çizim], 1860, Amsterdam, Fodor müzesi, durum y. 1953, (Mokrı 1953: fig. 22, s. 28).
• Fig. 13‘Karadağlı Ev’ [yağlıboya], 1865, Pilsen, Batı Çek galerisi, (Mokrı 1953: fig. 24; Soukupová 1981: fig. 23).
• Fig. 14 ‘Kör Kemancı’, resmin orijinalı kont Witold Czartoryjsky’nin mülküydü, Dünya savaşı sırasında yanmıştır; resmin inceleme çizimi Marie Jevalova’ya ait idi. (Harlas 1928: 72; Mokrı 1953: 30, fig. 36).
• Fig. 15 ‘Karadağlı Kız Ata Su İçirirken’, 1875, resmin orijinalı bay van Gogh’a aitti, inceleme çizimi Prag, Rudolfinum müzesindedir (Harlas 1928: 71, 38). Fig. 16 ‘Karadağlı Kızın Portresi’ [ yuvarlak tahta üzerine yağlıboya], 1876, Prag, Milli galeri, (Soukupová 1981: fig. 41).
• Fig. 17 ‘Slav Kökenli Reaya’ [suluboya], 1861, Prag, Prag başkent galerisi, (Soukupová 1981: fig. 16).
• Fig. 18 ‘Dilenci Derviş’ [yağlıboya], 1877, Prag, Milli galeri, (Soukupová 1981: fig. 45).
• Fig. 19 ‘Eşkıyanın Karısı’ [yağlıboya], Prag, Milli galeri, 1860, (Mokrı 1953: res 26; Soukupová 1981: fig. 14).
• Fig. 20 ‘1877’de Bosna I’ [yağlıboya], Prag, Cumhhurbaşkanlığı Ofisi, (Soukupová 1981: fig. 43).
• Fig. 21 ‘1877’de Bosna II’ [yağlıboya], ayrıntı, Prag, Milli Galeri, (Mokrı 1953: 24, fig. 34).
• Fig. 22 ‘Kucağında Bebeği Olan Kadın; 1877’de Bosna adlı resim için taslak resim’ [kurşunkalem ve füzenle inceleme], Prag, Milli Galeri, (Mokrı 1953: 30, fig. 35).
• Fig. 23 ‘Dağlarda Küçük Bir Çatışma’ [yağlıboya], 1862-4, Prag, Cumhurbaşkanlığı Ofisi, (Soukupová 1981: fig. 18).
• Fig. 24 ‘Yaralanmış Karadağlı I’ [yağlıboya], 1874, replikasyon, Prag, Milli Galeri, (Soukupová 1981: fig. 34).
• Fig. 25 ‘Yaralanmış Karadağlı II’ [yağlıboya], taslak çizim, 1872, Prag, Milli Galeri, (Soukupová 1981: fig. 35; Mokrı 1953: fig.31, 32, 33).
• Fig. 26 ‘Savaş Ganimeti’ [yağlıboya], 1868, Brüksel, Musées Royaux des Beaux-Arts de Belgique, (Mokrı 1953: fig. 28; Soukupová 1981: fig. 28).
• Fig. 27 ‘Esir Alınmış Kızlar’ [yağlıboya], 1870, Prag, Milli Galeri, (Mokrı 1953: fig. 3; Soukupová 1981: fig. 29).
• Fig. 28 ‘Esir Alınmış Hersekli Kızlar Dinlenirken’ [suluboya], 1877, Prag, Milli Müze, (Mokrı 1953: fig.6; Soukupová 1981: fig. 44, s. 76).
• Fig. 29 ‘Karadağlı Kadının Kaçırılması (Razzia)’ [yağlıboya], 1865, Prag, Milli Galeri, (Mokrı 1953: fig. 27; Soukupová 1981: fig. 26).
• Fig. 30 ‘Haremde Karadağlı Kızlar’ [tahta üzerine yağlıboya], 1877, Prag, Milli Galeri, (Soukupová 1981: fig. 42).
• Fig. 31 Prag’daki Yahudi Mezarlığı, inceleme, yağlıboya, 1858, Prag, Milli Galeri (Soukupová 1981: fig. 12)
• Fig. 32 Prag’daki Yahudi Mezarlığı, yağlıboya, 1858, Belçika, A. van Zuylen’in özel koleksiyonunda (Soukupová 1981: fig. 13)
• Fig. 33 Beyaz Dağ Savaşından Sonra (Reformasyona karşı), yağlıboya, 1854, Prag, Milli Galeri (Soukupová 1981: fig. 6)