Epikarstik Kuşağın Denetiminde Gelişmiş Mağara Örneği Olarak: İkiz İncirli Çengirek (Marmaris - Muğla)

Yıl 2021, , 197 - 216, 06.01.2022

Ümit Günhan , Ertuğ Öner

https://doi.org/10.26650/JGEOG2021-896683

Öz

Bozburun Yarımadası’nda gerçekleştirilen mağara araştırmalarında, keşfedilen çok sayıdaki mağaradan biri olan İkiz İncirli Çengirek’in speleojenetik (mağara oluşum kökeni ve süreci) olarak epikarstik kuşakta işleyen süreçler ile oluşmuş bir mağara olduğu anlaşılmıştır. Uzun süre aşınım halinde olan bölgede, tektonik zayıf direnç çizgileri oldukça fazla olması ve mağara oluşumu için uygun iklim koşullarının ve litolojinin bulunması, çok sayıda mağaranın oluşmasını sağlamıştır. Türkiye’de yapılan speleojenetik araştırmalarda, epikarstik kuşağın rolüne yeteri kadar değinilmemiştir. İkiz İncirli Çengirek ise epikarstik kuşakta işleyen süreçlerin, mağaranın oluşum ve gelişimindeki rolüne iyi bir örnek oluşturmaktadır. Mağara, Pliyo-Pleyistosen’de meydana gelen tektonik hareketler sonucu oluşan tektonik zayıflıkları kullanmış ve epikarstik kuşakta meydana gelen damlama ve süzülme süreçlerinin kontrolünde derinleşmiş ve şekillenmiştir. Mağara, uygun ortam şartları sunmasıyla, Lyciasalamandra flavimembris türüne ait çok sayıda bireye, Dolichopoda sp. cinsine ait çok sayıda mağara çekirgesine ve türü belirlenememiş yarasa, akrep ve örümcek gibi diğer canlılara da ev sahipliği yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Epikarst Kuşağı, Marmaris-Bozburun, İkiz İncirli Çengirek, Speleoloji, Mağara Bilimi

İkiz İncirli Çengirek as an Example for Caves Formed Under the Control of Epikarstic Zone (Marmaris–Muğla)

Öz

During the cave research in Bozburun Peninsula, it was understood that İkiz İncirli Çengirek (cave), one of the many caves discovered, was formed by speleogenetic processes at the epikarstic zone. The formation of many caves in the Bozburun Peninsula region is due to the numerous weak tectonic lineations, suitable climatic conditions, lithology needed for cave formation, and exposure to long-time denudation. Speleogenetic researches carried out in Turkey ignored the role of the epikarstic zone. İkiz İncirli Çengirek is an excellent example for evaluating the impacts of processes in the epikarstic zone on the speleogenesis of the cave. Tectonic weaknesses occurred as a result of tectonic movements during the İkiz İncirli Çengirek formed through tectonic weaknesses that happened as a result of tectonic movements during the Plio– Pleistocene, provided the necessary conditions for the formation of İkiz İncirli Çengirek Cave at that location. Dripping and water-film action in the epikarstic zone under the control of fluviokarstic processes shaped and deepened the morphological structure of the cave. As a result of favorable environmental conditions, the cave is home to many species of Lyciasalamandra flavimembris, cave grasshoppers belonging to the Dolichopoda sp. genus, and other organisms, such as bats, scorpions, and spiders whose species are yet to be identified.

Anahtar Kelimeler

Epikarstic Zone, Marmaris-Bozburun, İkiz İncirli Çengirek, Speleology

Kaynakça

• Angelier, J. (1978). Tectonic evolution of the Hellenic Arc since the late Miocene. Tectonophysics, 49(1-2), 23-36. https://doi.org/10.1016/ 0040-1951(78)90096-3 google scholar
• Angelier, J., Dumont, J. F., Karamanderesi, H., Poisson, A., Şimşek, Ş., & Uysal, Ş. (1981). Analyses of fault mechanisms and expansion of southwestern Anatolia since the late Miocene. Tectonophysics, 75(3-4), T1-T9. https://doi.org/10.1016/0040-1951(81)90271-7 google scholar
• Angelier, J., Lyberis, N., Le Pichon, X., Barrier, E., & Huchon, P. (1982). The tectonic development of the Hellenic arc and the Sea of Crete: a synthesis. Tectonophysics, 86(1-3), 159- 196. https://doi. org/10.1016/0040-1951(82)90066-X google scholar
• Atalay, I. (1997). Red Mediterranean soils in some karstic regions of Taurus mountains, Turkey. Catena, 28(3-4), 247-260. https://doi. org/10.1016/S0341-8162(96)00041-0 google scholar
• Atalay, I. (1999). Land use in the karstic lands in the Mediterranean region. International Journal of Speleology, 28(1), 111-118. http:// dx.doi.org/10.5038/1827-806X.28.1.8 google scholar
• Aygen, T. (1984). Türkiye Mağaraları (Turkish Caves). İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları. google scholar
• Bakalowicz, M. (2004). The epikarst, the skin of karst. In: Jones, W.K., Culver, D.C. and Herman, J.S. (Eds.) - Epikarst. Special Publication 9. Charles Town, WV: Karst Waters Institute: 2(1), 16-22. google scholar
• Bakalowicz, M. (2019). Epikarst. Encyclopedia of Caves (394-398). Academic Press. http://dx.doi.org/10.1016/B978-0-12-383832-2.00038-4 google scholar
• Baron, I. (2002). Speleogenesis along sub-vertical joints: A model of plateau karst shaft development: A case study: the Dolny Vrch Plateau (Slovak Republic). Cave and Karst Science, 29(1), 5-12. google scholar
• Başkale, E., Sözbilen, D., Özyılmaz, Y., & Dilbe, Ö. (2019). Population Status and Threats against Lyciasalamandra flavimembris (Marmaris Lycian Salamander). Commagene Journal of Biology, 3, 37-43. http://dx.doi.org/10.31594/commagene.562260 google scholar
• Bilgin, Z. R., Metin, Y., Çörekçioğlu, E., Bilgiç, T. ve Şan, Ö. (1997). Bozburun-Marmaris-Köyceğiz-Dalaman (Muğla) Dolayının Jeolojisi. Maden tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No: 10008, Ankara (yayımlanmamış). google scholar
• Dublyansky, V. N., & Dublyansky, Y. V. (2000). The Role of condensation in Karst Hydrogeology and speleogenesis. In: A. Klimchouk, D.C. Ford, A. Palmer andW. Dreybrodt (Editors), Speleogenesis: Evolution of Karst Aquifers, National Speleological Society, 100-112. google scholar
• Dumont, J. F., Uysal, Ş., Şimşek, Ş., Karamenderesi, İ. H. ve Letouzey, J. (1979). Güneybatı Anadolu’daki grabenlerin oluşumu. Maden Tetkik ve Arama (MTA) Dergisi, 92, 7-17. google scholar
• Dumont, J. F., Uysal, Ş., Şimşek, Ş., Karamenderesi, İ. H. ve Coşkun, B. S. (1980). Türkiye’nin Güneybatısı’nda Üst Miyosen’den Günümüze Kadar Görülen Tektonik Basınç ve Çekimler. 34. Türkiye Jeoloji Bilimsel ve Teknik Kurultayı Program ve Bildiri Özetleri, Ankara, 26. google scholar
• Ekmekçi, M. (2003). Review of Turkish karst with special emphasis on tectonic and climatic controls. Acta Carsologica, 32(2), 205-218. https://doi.org/10.3986/ac.v32i2.349 google scholar
• Erol, O. (1982). Batı Anadolu’nun Genç Tektoniğinin Jeomorfolojik Sonuçları. Batı Anadolu’nun Genç Tektoniği ve Volkanizması Paneli, Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, 15-21. google scholar
• Erol, O. (1992). Klimajeomorfoloji I Genel Koşullar. İstanbul: İÜ Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yay. google scholar
• Ersoy, Ş. (1990). Batı Toros (Likya) naplarının yapısal öğelerinin ve evriminin analizi. Jeoloji Mühendisliği, 37, 5—16. google scholar
• Ersoy, Ş. (1997). The syn-collisional deep-water sediments of the Marmaris Complex as a part of the Lycian Nappes, SW Turkey. In Pişkin, O.; Ergün, M.; Savasçın, M. Y. and Tarcan, G., eds. Proc. International Earth Sciences Colloquium of the Aegean Region (Vol. 1, 95-111). Izmir-Güllük Turkey. google scholar
• Graciansky, P. C. (1968). Teke yarımadası (Likya) Torosları’nın üst üste gelmiş ünitelerinin Stratigrafisi ve Dinaro-Toroslar’daki yeri. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 71, 73-92. google scholar
• Güldalı, N., Nazik, L., Soylu, C., & Aksoy, B. (1984). Fethiye, Köyceğiz, Marmaris ve Muğla Çevresinin Doğal Mağaraları. MTA Raporu, Derleme No. 7586, Ankara. google scholar
• Herak, M. (1977). Tecto-genetic approach to the classification of karst terrains, (Tektogenetski pristup klasifikaciji krskih terena), Krs Jugoslavije, (Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti), Zagrep (9/4): 227-238. google scholar
• Kaska, Y, Kumlutaş, Y., Avci, A., Üzüm, N., Yeniyurt, C., Akarsu, F. ... Denoel, M. (2009). Lyciasalamandra flavimembris. The IUCN Red List of Threatened Species https://dx.doi.org/10.2305/IUCN. UK.2009.RLTS.T61917A12572380.en.e.T61917A12572380. google scholar
• Kayan, İ. (1979). Muğla - Yatağan Çevresinin Jeomorfolojisi. (Yayımlanmamış Doçentlik Tezi). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Ankara. google scholar
• Klimchouk, A. B. (1995). Karst morphogenesis in the epikarstic zone. Cave and Karst science, 21(2), 45-50. google scholar
• Klimchouk, A. B. (2004). Towards defining, delimiting and classifying epikarst: Its origin, processes and variants of geomorphic evolution. Speleogenesis and Evolution of Karst Aquifers, In: Jones, W.K., Culver, D.C. and Herman, J.S. (Eds.) - Epikarst. Special Publication 9. Charles Town, WV: Karst Waters Institute: 2(1), 1-13. google scholar
• Klimchouk, A. B. (2015). The karst paradigm: changes, trends and perspectives. Acta Carsologica, 44(3), 289-313 https://dx.doi. org/10.3986/ac.v44i3.2996 google scholar
• Klimchouk, A. B., D. C. Ford, (2000). Types of Karst and Evolution of Hydrogeologic Settings. In Klimchouk, A. B., Ford, D. C., Palmer, A. N. and Dreybrodt, W. (Editors). Speleogenesis; Evolution of KarstAquifers. Huntsville, Al. National Speleological Society ofAmerica, 45-53. google scholar
• Kostanjsek, R., Kuntner, M. (2015). Araneae Sloveniae: a national spider species checklist. ZooKeys, 474, 1-91. https://doi. org/10.3897/zookeys.474.8474 google scholar
• Kunt, K. B., Yağmur, E. A., Özkütük, S., Durmuş, H. ve Anlaş, S. Türkiye’nin mağara omurgasızlarının Invertebrata: Animalia kontrol listesi. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma, 3(2), 26-41. google scholar
• Nazik, L. ve Tuncer, K. (2010). Türkiye karst morfolojisinin bölgesel özellikleri. Türk Speleoloji Dergisi, 1, 9-17. google scholar
• Okay, A. I. (2008). Geology of Turkey: A synopsis. Anschnitt, Zeitschrift für Kunst und Kultur im Bergbau, Beiheft 21, 19-42. Veröffentlichungen aus dem Deutschen Bergbau- Museum Bochum, Nr. 157. google scholar
• Okay, A. I., Tansel, I., & Tüysüz, O., (2001). Obduction, subduction and collision as reflected in the Upper Cretaceous-Lower Eocene sedimentary record of western Turkey. Geological Magazine, 138(2), 117-142. https://doi:10.1017/S0016756801005088 google scholar
• Özakın, Y. (2018). Türkiye Mağara Veritabanı. 8. Ulusal Mağara Bilimi Sempozyumu TamMetin ve Özet Bildiri Kitabı, Akdeniz Üniversitesi. Antalya. 35. google scholar
• Özel, E. (2018). Mağara Biyolojisi. Mavi Gezegen, 24, 69-77. google scholar
• Pantini, P. and Isaia, M. (2019). Araneae.it: the online Catalog of Italian spiders, with addenda on other Arachnid Orders occurring in Italy (Arachnida: Araneae, Opiliones, Palpigradi, Pseudoscorpionida, Scorpiones, Solifugae). Fragmenta Entomologica, 51(2), 127-152. https://doi.org/10.4081/fe.2019.374 google scholar
• Redovnikovic, L., Ivkovic, M., Cetl, V, & Sambunjak, I. (2014). Testing DistoX device for measuring in the unfavourable conditions. Proceedings ofINGEO, 3-4, 269-274. google scholar
• Şenel, M. ve Bilgin, Z. R. (2010). Türkiye Jeoloji Haritaları, 1/100.000 ölçekli Marmaris O-20 Paftası, No:19, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara. google scholar
• Şengör, A. M. C. ve Yılmaz, Y. (1983). Türkiye’de Tetis’ in evrimi: Levha tektoniği açısından bir yaklaşım. Türkiye Jeoloji Kurumu Yerbilimleri Özel Dizisi, (1), İstanbul. 75. google scholar
• Taylan, M. S., Di Russo, C., Rampini, M. and Cobolli, M. (2011). The Dolichopodainae and Troglophilinae cave crickets of Turkey: an update of taxonomy and geographic distribution (Orthoptera, Rhaphidophoridae). Zootaxa, 2829(1), 59-68. https://doi.org/10.11646/zootaxa.2829.1.3 google scholar
• Taylan, M. S. ve Şirin, D. (2018). Türkiye Mağara Çekirgeleri (Orthoptera, Rhaphidophoridae): Güncel Veriler. 8. Ulusal Mağara Bilimi Sempozyumu TamMetin ve Özet Bildiri Kitabı, Antalya. 8 google scholar
• Temuçin, E. (1990). Rainfall Regimes in Turkey According to the Rates of Monthly Variation. Ege Coğrafya Dergisi, 5(1), 160-183. google scholar
• Thornthwaite, C. W. (1948). An approach toward a rational classification of climate. Geographical Review, 38(1), 55-94. https://doi. org/10.2307/210739 google scholar
• Tunaboylu, B. C. (2008). Sedimentary cyclicity and micropaleontological investigations in the Upper Triassic shallow marine carbonate successions (central and western Taurides, Turkey). (Yayımlanmamış doktora tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanından elde edildi. The Graduate School of Natural and Applied Sciences of Middle East Technical University (Tez no: 177580). google scholar
• Tur, H., Yaltırak, C., Elitez, İ., & Sarıkavak, K. T. (2015). Pliocene-Quaternary tectonic evolution of the Gulf of Gökova, southwest Turkey. Tectonophysics, 638, 158-176. https://doi.org/10.1016/j. tecto.2014.11.008. google scholar
• Türk Dil Kurumu. (2020, 29 Aralık) Türk Dil Kurumu Sözlükleri içinde. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Ankara, Türk Dil Kurumu (3). Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/ google scholar
• Van Hinsbergen, D. J. (2010). A key extensional metamorphic complex reviewed and restored: the Menderes Massif of western Turkey. Earth-Science Reviews, 102(1-2), 60-76. https://doi.org/10.1016/j. earscirev.2010.05.005 google scholar
• Williams, P. W. (1983). The role of the subcutaneous zone in karst hydrology. Journal of hydrology, 61(1-3), 45-67. https://doi. org/10.5038/1827-806X.37.1.1 google scholar
• Williams, P. W. (2004). The epikarst: evolution of understanding. In: Jones, W.K., Culver, D.C. and Herman, J.S. (Eds.) - Epikarst. Special Publication 9. Charles Town, WV: Karst Waters Institute: 2(1), 11-22. google scholar