In Terms Of Economic Activity: Tuzluca Kaya

Yıl 2015, Sayı: 30, 26 - 37, 05.11.2015

Hakan Güngörmez

Öz

Rock salt is basically made as a result of evaporazation of seas in geological areas or closed inner river basin. Salt deposits which occur with the effect of various inner and external processes in different geological areas are located in Tuzluca, a district of Iğdır, 2km. İn the northern part. The mentioned Tuzluca Rock Saline is located in a salt deposit line which stretches out to Iran and Nakhcivan in Northeast Anatolia. These salt deposits have always carried a special importance in the framework of meeting the salt needs of local people in various areas since the ancient times. Tuzluca Rock Saline which has been thought to be working since the time of Urartus, was heavily used by Ottomans and Russians.
But as the region was ceded to Turkey in 1920, salines were handed over to the government. Saline which had been managed previously by directorates of Erzurum and then Kars, was being managed by government until 2004. Tuzluca Rock Saline, was turned over to a local Sürkit Gıda Petrol Üretim İç-Dış Ticaret Anonim Şirketi by making it private. According to Mineral Research and Exploration Directorate, Tuzluca Rock Saline deposits are far from supplying the national salt needs, whose probable rock salt reserve is determined at 226.688.000 tons and %91.4 NaCI tenor in its deposit and 613.449.573 tons. But, Tuzluca Rock Saline has gained an importance since ancient times by supplying local and regional needs. However, the following have negative effects on saline production process and output of Tuzluca Rock Saline: the enterprise being far from the markets, the seasonal demand for salt, the region’s depriving of industrial plants where salt is used, the old technique of making salt is still used.

Key Words: Tuzluca Rock Saline, Salt mine, Salt production, Tuzluca, Reserve

Anahtar Kelimeler

-

İKTİSADİ AÇIDAN BİR FAALİYET: TUZLUCA KAYA TUZLASI

Öz

Esas olarak farklı jeolojik devirlerde denizlerin ya da kapalı iç havzaların buharlaşması sonucu oluşan kaya tuzları Iğdır’ın Tuzluca ilçe merkezinin 2 km kuzeyinde, farklı jeolojik devirlerde, birtakım iç ve dış süreçlerin etkisi ile meydana gelen tuz yatakları bulunmaktadır. Sözü edilen Tuzluca Kaya Tuzlası, ülkemizde Kuzeydoğu Anadolu hattı üzerindeki tuz yataklarının İran ve Nahçıvan’a kadar uzandığı hat üzerinde yer almaktadır.
Urartular zamanından beri işletildiği düşünülen Tuzluca Kaya Tuzlası, Osmanlılar ve Ruslar tarafından yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Ancak, 1920’de bölgenin Türkiye topraklarına katılmasıyla birlikte tuzlalar devlet tekeline alınmıştır. İlk önce Erzurum, daha sonra Kars’taki müdürlüklere bağlı olarak işletilen tuzla, 2004 yılına kadar TEKEL tarafından işletilmiştir. Bu tarihte Tuzluca Kaya Tuzlası özelleştirilerek, yerel bir firma olan Sürkit Gıda Petrol Üretim İç-Dış Ticaret Anonim Şirketine devredilmiştir.
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’ne (MTA) göre Tuzluca Kaya Tuzlası’nda yaklaşık 226.688.000 ton kaya tuzu rezervi bulunmaktadır. Ancak, tuzla ekonomik açıdan arzu edilecek biçimde işletilmemektedir.
Tuzluca Kaya Tuzlası’nın pazarlara uzak olması, tuza olan ihtiyacın ağırlıklı olarak mevsimsel olması, bölgenin tuzun kullanıldığı sanayi tesislerinden yoksun olması ve üretimin eski teknik ve yöntemlerle yapılıyor olması esasında tuzlanın üretim miktarını ve tüketimini olumsuz yönde etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler: Tuzluca Kaya Tuzlası, Tuz madeni, Tuz üretimi, Tuzluca, rezerv

Anahtar Kelimeler

Tuzluca Kaya Tuzlası, Tuz madeni, Tuz üretimi, Tuzluca, rezerv

Kaynakça

• ATALAY, İ ve MORTAN, K, 2006, Türkiye Bölgesel Coğrafyası, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• AVCI, S.,2003, “Ekonomik Coğrafya Açısından Önemli Bir Maden: Tuz”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, Coğrafya Dergisi, 11:21-45.
• BARUTOĞLU, Ö, 1961, “Türkiye Tuz Yatakları”, Madencilik Dergisi, 2: 68-78.
• CLAVİJO, R.G. D,1403-1406, To the Court of Timour at Semercand, London.
• DEMİRBİLEK, S, 2012, “Tek Parti Döneminde İnhisarlar (1923-1946)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 12: 203-232.
• DOĞAN, M, Z, 1974, “İngiltere’de Tuz Üretimi ve Tüketimi”, Madencilik Dergisi, 4: 45-53.
• ERGİN, Z,1988, “Tuzun Üretim Teknolojisi ve İnsan Sağlığındaki Yeri”, Madencilik Dergisi, 1: 9-30.
• GÖLBAŞ, A ve BAŞIBÜYÜK Z, 2012, “Anadolu Kültür Oluşumunda Tuzun Rolü”, Batman University International Participated Science and Culture Symposium: 45-54, Batman.
• GÜÇER, L, 1962-1963, “XV-XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Tuz İnhisarı ve Tuzlaların İşletme Nizamı”, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, 23: 97-134.
• Mıneral Commodıty Summarıes, 2014, U.S. Department of the Interior, U.S. Geological Survey, Virginia, U.S.
• SAVAŞ, S,2000, “Osmanlı Döneminde Sivas’ta Tuz Üretimine Dair Bazı Bilgiler”, Osmanlı Araştırmaları XX, The Journal of Ottoman Studies, 20: 222-245.
• SEDIVY, V, M, 2009, “Envıronmental Balance of Salt Productıon Speaks in Favour Of Solar Saltworks”, Global Nest Journal, 11: 41-48.
• ŞEN, S, 2008, “Eski Türklerde Maden İşçiliğine Bir Bakış”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 5:162-172.
• TUTAR, H, AYDOĞDU, B, ELYILDIRIM, G, DİK, M, SARIŞEN, M, İNCE, O, G, 2013, Iğdır’ın Sosyo-Ekonomik Durumu Ve Uygun Yatırım Alanları, T.C. Serhat Kalkınma Ajansı, Kars.
• Tuz Üretim Yöntemleri, 1974, Madencilik Dergisi, Cilt 13, Sayı 5, Ankara.
• Türkiye Cumhuriyeti’nin 75.Yılında Iğdır, 1998, Iğdır Valiliği, İstanbul.
• YALÇIN, E, ERTEM, M,E., 1997, “Deniz Tuzlalarının Türkiye Tuz Potansiyelindeki Yeri”, 2 Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu:208-215, İzmir.
• Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 2002.
• Sürkit Gıda AŞ. Tuzluca Tuz İşletmeler, 2014.
• http://www.mta.gov.tr/v2.0/index.php, Erişim 16.10.2014.