Urbanization and National Park Interaction with Socio‐Spatial Dimension: The Case of Yozgat Çamlığı National Park

Yıl 2017, Sayı: 34, 22 - 38, 17.08.2017

İsmail Kervankıran , Mahinur Kılıç

Öz

The urbanization movement began with the Industrial Revolution and spread throughout the world across several countries.
Migration from rural areas to urban areas, in particular, has caused spatial changes in our country. Turkey has also been experiencing
acceleration and increase in urban development since the 1980s, which has begun to put pressure on important natural resource areas in
the vicinity of urban areas . This pressure has occurred following urban development and is felt more strongly every day in the national
parks that hold a significant position among the protected areas. The Yozgat Çamlığı National Park, which is the study area, is located near
Yozgat city center. This study was conducted to determine the spatial changes that have occurred in Yozgat city center during the past 50
years and to analyze the socio-spatial impacts of this urban development on the national park. To fulfill this objective, the zoning plans for
the years 1960, 1980, 2010, and afterward were analyzed to assess the spatial development of Yozgat city and were mapped by transferring
them into a GIS setting. Furthermore, face-to-face interviews and observations were carried out in the field to assess the socio-spatial
impacts of urban development on the national park. The results of the field studies showed that the Yozgat Çamlığı National Park and
Yozgat city have intertwined with the impact of urban development, and in the ongoing process, the national park-urban affiliation was
affected by each other.

Anahtar Kelimeler

Urbanization, Socio‐Spatial, Yozgat Çamlığı National Park, Yozgat

Sosyo‐Mekânsal Boyutlarıyla Kentleşme ve Milli Park Etkileşimi: Yozgat Çamlığı Milli Parkı Örneği

Öz

Kentleşme hareketi, Sanayi Devrimi ile başlamış ve dünya genelinde birçok ülkeye yayılmıştır. Ülkemizde özellikle kırdan kente göçün
yaşanması, mekân üzerinde değişime neden olmuştur. Kentsel gelişim 1980’li yıllardan sonra Türkiye’de de hız kazanarak artış göstermiş ve
şehir yakınlarında yer alan önemli doğal kaynak alanları üzerine baskı oluşturmaya başlamıştır. Çalışma alanı olan Yozgat Çamlığı Milli Parkı,
Yozgat’ın kentleşme sürecinin başlangıcında korunan alan statüsüne kavuşmuştur. Kent ile bütünleşik bir konumda bulunan Türkiye’nin ilk
milli parkı günümüze gelene kadar kentsel mekânın üretiminde ve kent içerisinde toplumsal ilişkilerin organizasyonunda etkili olmuştur. Bu
çalışmanın amacı, son 50 yılda Yozgat kent merkezinde meydana gelen mekânsal değişimi ve bu süreçte kentleşme ve milli park etkileşiminin
sosyo‐mekânsal boyutlarını ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda 1960, 1980, 2010 ve sonrası yıllara ait imar planları incelenmiş ve
CBS ortamına aktarılarak kentin zamansal ve mekânsal gelişimi haritalandırılmış, ayrıca yerel yöneticiler ve milli parka yakın mahallelerde
yaşayanlarla birebir görüşmeler yapılarak, kentleşme ve milli park etkileşiminin sosyo‐mekânsal etkileri değerlendirilmiştir. Saha
çalışmalarından elde edilen bulgular sonucunda, kentsel gelişimin etkisiyle Yozgat Çamlığı Milli Park’ı ile Yozgat kentinin iç içe girmiş olduğu
ve devam eden süreçte milli park‐kent ilişkisi mekânsal ve toplumsal ilişkiler açısından birbirinden etkilendiği tespit edilmiştir. Bu durum bir
taraftan milli parkın yerel halk tarafından günlük rekreasyonel faaliyetlerin yapıldığı şehir parkı şeklinde algılanmasına, diğer taraftan bu
mekânın milli park olmasından dolayı kentsel fonksiyonlar üzerindeki ekonomik, yönetişim, sosyal ve çevresel etkisinin daha fazla
hissedilmesine neden olduğu, bunun sonucunda da kent ile milli park sürekli karşı karşıya geldiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentleşme, Sosyo‐Mekânsal, Yozgat Çamlığı Milli Parkı, Yozgat

Kaynakça

• Acun, H. (2005). Bozok Sancağında (Yozgat İli) Türk Mimarisi. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Akgün, A. (2014). Ayrışma‐Ayrıştırma Temelli Mekânsal Pratiklerinin Toplumsal Pratiklerle İlişkisi Üzerine Bir Çalışma. İdeal Kent – Kent Araştırmaları Dergisi, 13, 28‐39.
• Aliağaoğlu, A. ve Uğur, A. (2010). Şehir Coğrafyası. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Alkan, A. ve Duru, B. (2007). Türkiye’de Kent Çalışmalarının İzinden Giderken, “Toplumsal Adalet, Eşitsizlik ve İktidar” Nereye Düşer? Ayşegül Mengi (Der.), Ruşen Keleş’e Armağan, III. Kitap: Kent ve Politika içinde (ss. 87‐110). İmge, Ankara.
• Alpan, A. (2015). Mekân Sahipliliği İçin Mekânı Çocuklarla Birlikte Üretmek: Eskişehir Odunpazarı İçin Bir Model Önerisi. İdeal Kent – Kent Araştırmaları Dergisi, 17, 202‐251.
• Bulut, İ. (2003). Yozgat İli’nin Coğrafyası. Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 936, Erzurum.
• Çatalbaş, F. (2016). Yozgat Şehir Merkezi'nin Başlıca Kentleşme Sorunları ve Çözüm Önerileri. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 32 (1), 38‐47.
• Danielson, M.N. ve Keleş, R. (1985). The Politics of Rapid Urbanization: Government and Growth in Modern Turkey. Holmes and Meier Publishers, New York and London.
• Dede, O.M., Ayten, A.M. ve Yazar, K.H. (2005). Characteristics and Problems of a National Park Area Nearby an Urban Settlement: Case Study of Yozgat “Çamlık” National Park in Türkiye. X. European Ecological Congress, 1, 1‐15.
• DİE., Genel Nüfus Sayımı 1935‐1940‐1945‐1950‐1955‐1960. Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Doğanay, H. (2014). Türkiye Beşerî Coğrafyası. 4.Baskı. Pegem Akademi, Ankara.
• Duncan, S. (1989). What is Locality. R. Peet ve N. Thrift (Der.), New Models in Geography. Unwin an Hyman, Londra.
• Erkan, R. (2010). Kentleşme ve Sosyal Değişim. 3. Baskı. Bilimadamı Yayınları, Ankara.
• Erman, T. (2016). Kentleşme ve Kentlilik. Metin Heper ve Sabri Sayarı (Edt.), Dünden Bugüne Türkiye içinde (ss: 377‐388). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Eşbah, H., Deniz, B., Kara, B. ve Atatanir, B. (2007). Monitoring Urban Development Near a Protected Area. Urban Remote Sensing Joint Event 2007, 1‐6. Göney, S. (1995). Şehir Coğrafyası. 3. Baskı. Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul. Hall, T. (2006). Urban Geography. 3rd Edition. Routledge, Taylor&Francis Group London and New York. Hart, R. (1979). Children’s Experince of Place. Irvington, New York. Harvey, D. (1989). The Condition of Postmodernity. Blackwell, Oxford.
• Harvey, D., (2006). Sosyal Adalet ve Şehir. Çev. Mehmet Moralı. Metis Yayınları. İstanbul.
• Keleş, R. (1997). Kentleşme Politikası. 4. Baskı. İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Keleş, R. (2016). Şehirciliğin Kuramsal Temelleri. İdeal Kent Yayınları, Ankara.
• Kılıçbay, M.A. (1993). Şehirler ve Kentler. Gece Kitapları, Ankara. Kıray, M. (1970). Squatter Housing: Fast Depeasantization and Slow Workerization in Underdeveloped Countries. Paper Presented at the Research Committee on Sociology of the 7th World Congress of Sociology, Warna, 14‐19 Eylül.
• Kor, A. (2011). Koruma Alanı Yakınındaki Hızlı Kentleşmenin Peyzaj Ekolojisi Yaklaşımı İle İrdelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı, İstanbul.
• Köseoğlu, E. (2011). Kent Mekânına İlişkin Kuramsal Bakışlar: Rob Krier, Christopher Alexander ve Bill Hillier. İdeal Kent – Kent Araştırmaları Dergisi, 5, 168‐197.
• Krier, R. (1979). Urban Space. Academy Editions, London.
• Kwada, A.O. (2009). Impacts of Urbanization on the Sustainable Conservation of Nairobi National Park, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Nairobi Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Kenya.
• Lefebvre, H. (1991). Mekânın Üretimi. Çev. Işık Ergüden. Sel Yayıncılık, İstanbul.
• Lynch, K. (2015). Kent İmgesi. Çev. İrem Başaran. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Massey, D. (1985). New Directions in Space. D. Gregory and J. Urry (Edt.), Social Relations and Spatial Structures içinde (ss.9‐ 19). Macmillan, Basingstoke and London.
• Massey, D. (2005). For Space. Sage, Londra.
• McDonald, R.I., Kareiva, P. ve Forman, R.T.T. (2008). The Implications of Current and Future Urbanization for Global Protected Areas and Biodiversity Conservation, Biological Conservation. 141 (6), 1695–1703.
• McDonald, R.I., Forman, R.T.T., Kareiva, P., Neugarten, R., Salzer, D. ve Fisher, J. (2009). Urban Effects, Distance and Protected Areas in an Urbanizing World. Landscape and Urban Planning, 93 (1), 63‐75.
• McKinney, M.L. (2002). Urbanization, Biodiversity And Conservation. BioScience, 52 (10), 883‐890.
• Mutuga, F. (2009). The Effect of Urbanization on Protected Areas.
• The Impact of Urban Growth on a Wildlife Protected Area: A Case Study of Nairobi National Park, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Lund Üniversitesi, İsveç.
• Özcan, K. (2008). Sürdürülebilir Kentsel Koruma İçin Açık‐Yeşil Alan Etkin Bir Planlama Modeli: Konya Kentsel Koruma Alanya, Türkiye Örneği. Ekoloji, 17, 68, 43‐53.
• Özgüç, N. (1988‐1992). Şehirsel Koruma ve Coğrafya. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 3, 61‐122.
• Özgüç, N. ve Timör, A.N. (2006). İnsan ve Mekân. Çantay Kitabevi, İstanbul. Özgür, E.M. (2010). Yerleşme Coğrafyasına Giriş. Ders Notları, https://issuu.com/airyukselkaya/docs/cog113_ders_notu_1011 son erişim 15 Eylül 2016.
• Sakin, O. (2012). Tarihten Günümüze Bozok Sancağı ve Yozgat. Doğu Kütüphanesi Yayını, İstanbul.
• Sever, S. (1998). Yozgat Çamlığı Milli Parkı’nın Koruma Kullanım ve Geliştirme İlkeleri Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı, Ankara.
• Südaş, İ. (2014). Biz Turist İstedik, İnsanlar Geldi. Ayhan Kaya (Edt.), Farklılıkların Birlikteliği: Türkiye’de ve Avrupa’da Bir arada Yaşama Tartışmaları içinde (ss.121‐150). Hiperlink Yayınları, İstanbul.
• Sür, Ö. (1972). Türkiye’nin, Özellikle İç Anadolu’nun Genç Volkanik Alanlarının Jeomorfolojisi. Ankara Üniversitesi, Dil Tarih‐ Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Şengül, H.T. (2014). Türkiye’nin Kentleşme Deneyiminin Dönemlenmesi. F. Alpkaya ve B. Duru (Edt.), 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim içinde (ss. 407‐453). Phoenix Yayınevi, Ankara.
• Taşçı, H. (2014). Kent Meydanının Sosyo‐Kültürel Arka Planı. İdeal Kent – Kent Araştırmaları Dergisi, 13, 82‐101.
• Taylor, P., Watts, M. J.ve Johnston, R.J. (1996). Global Change at the End of the Twentieth Century. Johnston, R.J., Taylor, P. ve Watts, M. J. (Edt.), Geographies of Global Change, Remapping the World in the Twentieth Century içinde (ss.1‐10). Blackwell, Oxford.
• Tekeli, İ. (2015). Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Tekeli, İ. (2016). Dünya’da ve Türkiye’de Kent‐Kır Karşıtlığı Yok Olurken Yerleşmeler İçin Temsil Sorunları ve Strateji Önerileri. İdeal Kent Yayınları, Ankara.
• TUİK., Genel Nüfus Sayımı 1960‐1965‐1970‐1975‐1980‐1985‐ 1990‐2000, TUİK Yayınları, Ankara.
• TUİK., Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2007‐2010‐2012‐2016, TUİK Yayınları, Ankara.
• Tümertekin, E. (2013). İstanbul İnsan ve Mekân. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Uysal, A. (2015). Çocuk Coğrafyaları ve Çocukların Gündelik Mekânları. İdeal Kent – Kent Araştırmaları Dergisi, 17, 46‐61.
• Yozgat Belediyesi, (2008). Yozgat İmar Planı Araştırma Raporu, Yozgat Belediyesi Arşivi.
• Yozgat Belediyesi, Cumhuriyet Öncesi, 1960, 1960‐1980, 1980 ve 2010 Yılı Yozgat İmar Planları.
• Yurt Ansiklopedisi, (1982‐1983‐1984). Yozgat Maddesi. (Cilt. 10, ss.7626‐7704). Anadolu Yayıncılık A.Ş, İstanbul.
• Zérah, M.H. ve Landy, F. (2013). Nature and Urban Citizenship Redefined: The Case of the National Park in Mumbai. Geoforum, 46, 25–33.