Assessment of Agricultural Land-Use Suitability Levels in the Gulf of Edremit

Yıl 2020, Sayı: 40, 135 - 147, 03.04.2020

Çağan Alevkayalı Şermin Tağıl

https://doi.org/10.26650/JGEOG2019-0028

Öz

The concept of agricultural production refers to the activities that people carry out to meet their nutritional needs. Such activities have been carried out since ancient times to meet the nutritional needs of people. The process of agricultural production interacts with the land at many stages. The relationship between land and agriculture is particularly visible in regards to production. Thus, the continuity of agricultural production depends on the proper use of the land. In short, ensuring sustainability in agriculture depends on proper land use. The aim of this study is to determine the suitability of cultivated lands for agricultural purposes and to compare the obtained results with current land use in the Gulf of Edremit and its surroundings using various criteria. The Analytical Hierarchy Process (AHS), based on Geographic Information Systems-based Multi-Criteria Decision Making (MCDM) analysis, was used to identify areas suitable for agriculture. According to the findings many settlements were established in fertile regions which were determined to be very suitable for agriculture. In addition, a transition zone consists of unproductive forest land was established between the forest area and agricultural land. The findings of our study showed that cultivated agricultural areas in our study area reached their upper limits when the environmental parameters were taken into consideration in determining the level of suitability of the land . Thus, it is understood that the forest cover faces the threat of new agricultural areas being opened in line with the increasing food need. The use of agricultural areas in accordance with their potential allowed for an increase in agricultural productivity within the study area. In addition, the careful utilization of agricultural lands within the scope of eligibility levels plays a key role in preventing the damage of the forest cover which hosts many ecosystems.

Anahtar Kelimeler

Agricultural Land Suitability, Evironmental Sensitivity, Analitic Hiyerarchy

Edremit Körfezi’nde Tarımsal Arazi Kullanımı Uygunluk Düzeylerinin Değerlendirilmesi

Öz

Tarımsal üretim, insanların besin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik geçmişten bu yana süre gelen faaliyetleri ifade etmektedir. Tarımsal üretim süreci birçok aşamada arazi ile etkileşime girmektedir. Arazi ve tarım arasındaki ilişki özellikle üretim açısından ön plana çıkmaktadır. Böylece tarımsal üretimin devamlılığı arazinin uygun biçimde kullanılmasıyla yakından ilişkilidir. Kısaca tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması doğru arazi kullanımına bağlıdır. Bu çalışmanın amacı Edremit Körfezi ve çevresinde ekili arazilerin tarımsal faaliyetlere uygunluk düzeylerinin çeşitli kriterler açısından belirlemesi ve elde edilen sonuçların mevcut arazi kullanımları ile karşılaştırılmasıdır. Tarıma uygun alanların belirlenmesi için Coğrafi Bilgi Sistemleri tabanlı Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) analizlerinden Analitik Hiyerarşi Süreci’nden (AHS) yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular çalışma alanı sınırlarında tarıma çok uygun olduğu belirlenen bölgede yani verimli tarım arazileri üzerinde birçok yerleşmenin kurulduğunu göstermektedir. Ayrıca orman alanı ile tarıma elverişli olduğu tespit edilen alan arasında, bozuk koru ve ekili alanlardan oluşan bir geçiş bölgesi olduğu tespit edilmiştir. Çevresel parametreler arazi uygunluk seviyelerinin belirlenmesi konusunda dikkate alındığında çalışma alanı içerisinde ekili tarım alanlarının üst sınırlarına ulaştığı görülmektedir. Böylece gün geçtikçe artan gıda ihtiyacının karşılanması kaçınılmaz olduğu göz önünde bulundurulduğu takdirde orman arazilerinin tarım arazilerine dönüşme riski ile karşı karşıya olduğu anlaşılmaktadır. Edremit Körfezi’ndeki tarım alanlarının potansiyeline uygun olarak kullanılması tarımsal verimliliğin artmasında olumlu etkiler yaratmaktadır. Ayrıca tarım arazilerden uygunluk düzeyleri kapsamında yararlanılması birçok ekosisteme ev sahipliği yapan orman örtüsünün zarar görmesinin önüne geçilmesi konusunda kilit bir rol oynamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tarıma Uygun Alanlar, Çevresel Duyarlılık, Analitik Hiyerarşi Süreci

Kaynakça

• Akbulak, C. (2010). Analitik hiyerarşi süreci ve coğrafi bilgi sistemleri ile Yukarı Kara Menderes Havzası’nın arazi kullanımı uygunluk analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 557–576.
• Akıncı, H., Özalp, A. Y., & Turgut, B. (2013). Agricultural land use suitability analysis using GIS and AHP technique. Computers and Electronics in Agriculture, 97, 71–82.
• Akıncı, H., Özalp, A. Y., & Özalp, M. (2017). Investigating Impacts of Large Dams on Agricultural Lands and Determining Alternative Arable Areas Using GIS and AHP in Artvin, Turkey. SUJEST. 5(1), 83–95.
• Akpoti, K., Kabo-bah, A. T., & Zwart, S. J. (2019). Agricultural land suitability analysis: State-of-the-art and outlooks for integration of climate change analysis. Agricaltural systems, 173, 172–208.
• Alevkayalı, Ç. (2018). Edremit Körfezi’nde Arazi Degradasyonu ve Sürdürülebilir Arazi Planlaması (Doktora Tezi). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir.
• Berke, P. R., Godslchalk, D. R., Kaiser, E. J., & Rodriguez, D. A. (2006). Urban Land Use Planning. Chicago: University of Illinois Press.
• Bouhata, R., & Kalla, M. (2014). Mapping of environmental vulnerability of desertification by adaptation of the MEDALUS method in the endoreic area of Gadaine (Eastern Algeria). Geographia Technica. 9, 1–8.
• Çavuş, C. Z. ve Koç, T. (2015). Çanakkale Boğazı Doğusunda Arazi Kullanım Uygunluğunun Yerleşme Açısından Analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 13(1), 41–60.
• Çelikyay, S., Cengiz, S. ve Görmüş, S. (2015). Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Baartın İli’nin Arazi Kullanımı Uygunluk Analizi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 17(25-26), 73–81.
• Dağlı, D. ve Çağlıyan, A. (2016). Analitik hiyerarşi süreci ile optimal arazi kullanımının belirlenmesi: Melendiz Çayı havzası örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 66, 83–92.
• Delibaş, L., Bağdatlı, C. ve Danışman, A. (2015). Topoğrafya ve Bazı Toprak Özelliklerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Ortamında Analiz Edilerek Ceviz Yetiştiriciliğine Uygun Alanların Belirlenmesi: Tekirdağ İli Merkez Köyleri Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 50–59.
• Demir, M., Yıldız, N., Bulut, Y., Yılmaz, S. ve Özer, S. (2011). Alan Kullanım Planlamasında Potansiyel Tarım Alanlarının Ölçütlerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Yöntemi İle Belirlenmesi (İspir Örneği). Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(3), 77–86.
• Dengiz, O. ve Özyazıcı, M. A. (2018). Çeltik tarımına uygun alanların belirlenmesinde çok kriterli arazi değerlendirme. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 6(1), 19–28.
• Dengiz, O., & Usul, M. (2018). Multi-criteria approach with linear combination technique and anaytical hiyerarchy process in land evaluation studies. Eurasian Journal of Soil Science, 7(1), 20–29.
• Doğanay, H. (2011). Türkiye Ekonomik Coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi yayınları.
• Duran, C., Gunek, H. & Sandal, E.K. (2012). Effects of Urbanization on Agricultural Lands and River Basins: Case Study of Mersin (South of Turkey). Journal of Environmental Biology, 33, 363–371.
• Erdoğan, Ö., Çabuk, A., Memlük, Y. ve Perçin, H. (2013). Ekolojik Alan Kullanım Kararlarına Uygun Alanların AHP Yöntemi Kullanılarak Kütahya Kenti Örneğinde İncelenmesi. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 5(1), 26–36.
• Garipağaoğlu, N. (2012). Havza Planlamalarında Coğrafyanın Rolü ve Türkiye’de Havza Planlamacılığı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 303–336.
• Güzelmansur, A. ve Yücel, M. (2013). Amik Ovası ve Çevresinin Sürdürülebilir Alan Kulanım Planlaması. Ç.Ü. Fen ve Mühendislik Dergisi, 29(1), 70–80.
• Kocadağlı, A. Y. (2009). Türkiye’de Zeytincilik Faaliyetlerinde Edremit Körfezi Kıyılarının Önemi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 19, 28–58.
• Kosmas, C., Ferrara, A., Briasouli, H., & Imeson A. (1999). Methodology for mapping Environmentally Sensitive Areas (ESAs) to Desertification In: Kosmas C., Kirkby M., Geeson N. (Ed). The Medalus project: Mediterranean desertification and land use. Manual on key indicators of desertification and mapping environmentally sensitive areas to desertification.
• Kurucu, Y. ve Güverhan, S. S. (2013). Mekânsal Planlarda Doğal Yapı Envanteri: İzmir İli Örneği. TMMB 2. İzmir Kent Sempozyumu. 57–67, Ankara.
• Lavado Contador, J. F., Schnabel, S., Gómez Gutiérrez A., & Pulido Fernández M. (2010). Mapping Sensitivity to Land Degradation in Examadura SW. Spain. Boletín de la Asociación de Geógrafos Españoles N.º 53 - 2010, págs. 387–390.
• Malczewski, J. (1999). GIS and Multi Criteria Decision Analysis. Wiley press: Canada. Malczewski, J. (2004). GIS based Land Use Suitability Analysis: A Critical Overview. Progress in Planning, 62, 3–65.
• Malczewski, J. (2006). Integrating Multi---criteria Analysis and Geographic Information Systems: The Ordered Weighted Averaging (OWA) Approach. International Journal of Environmental Technology and Management, 6(2), 7–19.
• Ossadnik, W., Schinke S. & Kaspar R. H. (2016). Group aggregation techniques for analytic hierarchy process and analytic network process: a comparative analysis. Group Decis Negot, 25(2), 421– 457.
• Özdağoğlu, A. ve Özdağoğlu, G. (2007). Comparison of AHP And Fuzzy AHP For The Multicriteria Decision Making Processes with Linguistic Evaluations. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 6(11), 65–85.
• Özel Cengiz, A. E. (2011). Ekolojik Açıdan Kentsel Alan Kullanımları: Çanakkale Kent Merkezi Örneği (Doktora Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Saaty, T. L. (1990). How to Make a Decision: The Analytic Hierarchy Process. European Journal of Operations Research, 48, 9–26.
• Tağıl, Ş. (2014). Edremit Körfezi’nin Kuzey Sahil Bölgesinde peyzaj paterni ve arazi örtüsünün zamansal ve mekânsal değişimi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(31), 1–16.
• Toprak ve Arazi Sınıflandırması Standartları Teknik Talimatı (2008). Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, (2008). Toprak ve Arazi Sınıflandırması Standartları Teknik Talimatı. Ankara: Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı. Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu (2005, 19 Temmuz). Resmi Gazete, (Sayı: 25880).
• Torunlar, H. ve Nazlıcan, A. (2018). Türkiye’de ana ürün olarak yetiştirilecek soyanın (glycine max L.merrill) çok kriterli karar verme yöntemiyle arazi uygunluk analizinin yapılması. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 33(3), 270–281.
• Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2015). Ekonomik Coğrafya Küreselleşme ve Kalkınma. İstanbul: Kuram Yayıncılık.
• Uzun, S. ve Kazan, H. (2016). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden AHP TOPSİS ve PROMETHEE karşılaştırması: Gemi İnşada Ana Makine Seçimi Uygulaması. Journal of Transportation and Logistics. 1(1), 99–113.
• Uzun, A. ve Somuncu, M. (2013). Madra Dağı ve Çevresinin Arazi Örtüsü/ Kullanımındaki Zamansal Değişimin Uzaktan Algılama Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(30), 1–21.
• Yang, F., Zeng, G. M., & Du, C. Y. (2008). Spatial analyzing system for urban land-use management based on GIS and multi-criteria assessment modelling. Progress in Natural Science. 10, 1279–1284.
• Yılmaz, E. (2005). Bir Arazi Kullanım Planlaması Modeli: Cehennemdere Vadisi Örneği. Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 253, Mersin: Çeşitli Yayın.