Polyelerde Hatalı Arazi Kullanımların Sebep Olduğu Afetlere Bir Örnek: 31 Ocak 2019 Kayaköy Polyesi Taşkını

Yıl 2020, Sayı: 41, 109 - 128, 30.12.2020

Cihan Bayrakdar Mehmet Fatih Döker Ferhat Keserci

https://doi.org/10.26650/JGEOG2020-0046

Öz

Kayaköy Polyesi Fethiye’nin 6 km güneyinde deniz seviyesinden 140 m yükseklikte, 5 km uzunluğunda, 2 km eninde ve 5 km2 alana sahip dolomitler içinde oluşmuş dış drenaja kapalı tipik bir karstik depresyondur. Kayaköy Polyesi Havzası ise 43 km2 alan kaplayıp doğuda yer alan Ovacık-Hisarönü ovalarını da kapsar ve havzanın suları polyenin batısında tespit edilen iki düden ile dış drenaja bağlanır. 31 Ocak 2019 tarihinde Fethiye ve yakın çevresinde aşırı yağışlar sonucu Kayaköy Polyesi’nde oluşan taşkın, yerleşmeler ile tarım alanlarını sular altında bırakmış, taşkının etkisi birkaç ay süre ile devam etmiştir. Bu taşkının afete dönüşmesinde yağış faktörü, karstik süreçler ve arazi kullanım özelliklerinin etkilerini araştırılmış ve çözüm önerileri getirilmiştir. Bu kapsamda arazi çalışmaları, insansız hava aracı, uydu görüntüleri ve meteoroloji istasyonlarının verilerinden elde edilen mekânsal veriler coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak analiz edilmiş, sonuç harita ve çıktılar oluşturulmuştur. Elde edilen veriler sonucunda taşkının oluşmasında kısa sürede gelişen kuvvetli sağanak yağışların yanında havzadaki hızlı yapılaşma sonucunda doğal sızma ve eğim koşullarının değişmesi, taşkın koruma yapılarının işlevini yitirmesi, düdenlerin tıkanması ya da beton kuyulara dönüştürülmesi etkili olmuştur. Taşkın oluşumunu tetikleyen bu yanlış arazi uygulamaları devam ettiği sürece taşkının tekrarlanabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Taşkın, Gölova, Hatalı Arazi Kullanım, Kayaköy Polyesi, Fethiye

An Example for the Disasters Caused by Improper Land Use: The Kayaköy Polje Flood of January 31, 2019

Öz

Kayaköy Polje is a typical karst depression 6 km south of the city of Fethiye, extending for a length of 5 km, with a width of 2 km, and covering an area of 5 km2 at 140 m from the sea level. On January 31, 2019, heavy rainfall occurred in Fethiye, which is on the southwestern coast of Turkey, flooding settlements and agricultural areas on the nearby Kayaköy Polje. Following the process whereby a flood escalates into a disaster, a study was performed to investigate the roles of precipitation, karst processes, and land use, and solutions were proposed. Within the scope of the land surveying work that followed, the spatial information obtained with the help of drones, satellite images, and data collected by meteorological stations were analyzed using geographic information systems to create maps and other outputs. These findings implicated rapid development in the basin, in addition to the strong torrents that accelerated in a very short time, causing flooding in the region. The development activities altered the natural drainage and slope conditions, rendering flood protection structures useless, clogging sinkholes, or turning them into concrete wells. It was concluded that as long as improper land use, which triggered the flood, continued, flood and other disasters were bound to repeat.

Anahtar Kelimeler

Flood, Polje, Improper Land Use, Kayaköy Polje, Fethiye

Kaynakça

• Akşit, O. (1967). Likya tarihi. İstanbul: İ.Ü Edebiyat Fak. Yayını:1218.
• Avcı, V. (2000). Planlamadaki yanlışlıklar ve yol açtığı sorunlara bir örnek: 1998 selinde Filyos çayı havzasındaki etkileri ve sonuçları. 9. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi.
• Trabzon.Avcı, V., & Sunkar, M. (2015). Giresun’da sel ve taşkın oluşumuna neden olan aksu çayı ve batlama deresi havzalarının morfometrik analizleri. Coğrafya Dergisi, (30), 91–119.
• Avcı, V., & Sunkar, M. (2018). Bulancak’ta (Giresun) sel ve taşkın olaylarına neden olan pazarsuyu, incüvez, kara ve bulancak derelerinin morfometrik analizleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (28), 15–41.
• Avşarcan, B. (1992). Fethiye körfezi ve çevresinin jeomorfolojisi.İstanbul: Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
• Bahadır, M. (2014). Samsun’da meydana gelen 4 Temmuz Ve 6 Ağustos 2012 taşkınlarının klimatik analizi. Coğrafya Dergisi, (29), 28–50.
• Bahadır, M. (2014). Samsun’da Meydana Gelen 4 Temmuz Ve 6 Ağustos 2012 Taşkınlarının Klimatik Analizi. Coğrafya Dergisi, (29), 28–50.
• Banko, G. (1998). “A Review of Assessing the Accuracy of Classifications of Remotely Sensed Data and of Methods Including Remote Sensing Data in Forest Inventory. Working Papers ir98081, International Institute for Applied Systems Analysis.
• Bayrakdar, C. (2017). Karadağ’da pleyistosen buzullaşmaları, Batı Toroslar, Türkiye.Geological Bulletin of Turkey, 60, 451–470.
• Bilici, Ö., & Everest, A. (2017). 29 Aralık 2016 Mersin selinin meteorolojik analizi ve iklim değişikliği bağlantısı. Doğu Coğfraya Dergisi, (9), 246–260.
• Biricik, A. (1997). Senirkent’te sel afetleri (13 Temmuz 1995-18-19 Temmuz 1996). Marmara Coğrafya Dergisi, (1), 9–30.
• Bozcu, M., Yağmurlu, F., & Şentürk, M. (2007). Fethiye-Burdur fay zonunun bazı neotektonik ve paleosismolojik özellikleri, GB-Türkiye. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 31(1), 25–48.
• Buldur, A., Pınar, A., & Başaran, A. (2007). 05-07 Mart 2004 Tarihli Göksu nehri taşkını ve Silifke’ye etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 139–160.
• Cheyette, F. L. (2014). The mediterranean climate. John Wiley & Sons, Ltd.Congalton, R., & Green, K. (2009). Assessing the accuracy of remotely sensed data principles and practices. Boca Raton: CRC Press Taylor&Francis Group.
• Çınaklı, M. (2008). Doğu Karadeniz Bölümü’nde meydana gelen taşkınlar. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya (Fiziki Coğrafya) Anabilim Dalı.
• Çoskun, M., & Aksoy, B. (2010). Aksu Vadisi (Giresun) Aşağı Kesiminde Doğal Ortam Şartlarının Taşkın Üzerine Etkileri. Gazi Üniversitesi Türkiyat Dergisi, (7), 135–154.
• Die. (1988). Genel nüfus sayımı, 20.10. 1985: Nüfusun sosyal ve ekonomik nitelikleri: Muğla. Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Doğan, U. (1996). Polye ve Fluvio-Karstik Depresyonlar (Seydişehir’in Güneybatısından Örnekler). Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 5, 229–246.
• Doğanay, S., Alım, M., & Altaş, T. (2006). Atmosfer kökenli doğal afetlere bir örnek: 10 Ağustos 2005 Erzurum seli. Doğu Coğrafya Dergisi, (16), 305–322.
• Ertek, T. (1995). Senirkent seli (13 Temmuz 1995-Isparta). Türk Coğrafya Dergisi, (30), 127–141.
• Esri. (2020). Band Combinations for Landsat 8. Esri: https://www.esri.com/arcgis-blog/products/product/imagery/band-combinations-for-landsat-8/ (Son Erişim 02.05.2020) adresinden alındı
• Flaounas, E. R.-R. (2015). The dynamical structure of intense Mediterranean cyclones. Climate Dynamics, 44, 2411–2427.
• Flocas, H., Simmonds, I., Kouroutzoglou, J., Keay, K., Hatzaki, M., Bricolas, V., & Asimakopoulos, D. (2010). On cyclonic tracks over the eastern mediterranean. Journal of Climate, 23(19), 5243–5257.
• Fural, Ş., & Cürebal, İ. (2019). Elmalı’da (Antalya) Yağışın tetiklediği sel, taşkın ve çamur akıntısı afetlerinin jeomorfolojik analizi. Jeomorfolojik araştırmalar Dergisi, (3), 49–61.
• Gülbahar, N. (2013). Türkiye’de oluşan taşkınların nedenleri ve etkilerinin araştırılması üzerinde bir çalışma. İMO Taşkın ve Heyelan Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 24-26 Ekim 2013/Trabzon.
• Güneysu, A. C., Ozaner, S., & Erkal, T. (1996). Ölüdeniz Lagünü (fethiye) yakın çevresinin jeomorfolojisi ve karst ortamının özellikleri. Türk Coğrafya Deregisi, 31, 305–312.
• Güngör, M., Fırat, M., & Kaya, M. (2013). Şehir taşkınları ve etkileri: 19 Haziran 2010 Denizli taşkını örneği. İMO Taşkın ve Heyelan Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 24-26 Ekim 2013/Trabzon.
• Hazir, İ., Akgül, M., Alkaya, M., & Dağdeviren, M. (2016). Hazir,İ.,Akgül, M.A.,Alkaya, M.,Dağdeviren, M,2016. 27 Ocak - 14 Mart 2012 Tarihleri Arasında Hatay İli Amik Ovasında Meydana Gelen Taşkınların Coğrafi Bilgi Sistemleri Kullanılarak Değerlendirilmesi. 4. Ulusal Taşkın Sempozyumu. Rize.
• IPCC. (2007a). Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, 1st Ed. Cambridge and New York: Cambridge University Press.
• Kerim, A., & Süme, V. (2019). Taşkınlar, taşkın koruma ve kontrol yapıları; Rize İlinde alan çalışmaları. Türk Hidrolik Dergisi, 3(1), 1–13.
• Kızılaslan, M., & Doğan, E. (2013). Meriç-Ergene havzasında bulunan nehirlerdeki tarihi taşkınların değerlendirilmesi. Taşkın ve Heyelan Sempozyumu (İMO) Bildiriler Kitabı. Trabzon.
• Kopar, İ., Polat, S., Hadımlı, H., & Özdemir, M. (2005). 4-6 Mart Pulur çayı (Ilıca-Erzurum) sel-taşkın afeti. Doğu Coğfrafya Dergisi, (13), 187–218.
• Korkanç, Y., & Korkanç, M. (2006). Sel ve taşkınların insan hayatı üzerindeki etkileri. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 8(9).
• Köse, S., Kalay, Z., Altun, L., & Karagül, R. (1991). Trabzon 20 Haziran sel felaketinin nedenleri,sonuçları ve alınması gereken önlemler. Trabzon ve Yöresi 20 Haziran 1990 Sel Felaketi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (s. 299-319). Trabzon.
• Lolis, C. J. (1999). Spatial covariability of the climatic parameters in the Greek area.International Journal of Climatology, 19, 185–196.
• Lu, D., & Weng, Q. (2007). A survey of image classification methods and techniques for improving classification performance. International Journal of Remote Sensing, 28(5), 823–870.
• McFeeters, S. K. (1996). The use of the Normalized Difference Water Index (NDWI) in the delineation of open water features. Int. J. Remote Sens., 17, 1425–1432.
• Özdemir, H. (2006). Havran Çayı’nın (Balıkesir) Taşkın sıklık analizinde gumbel ve log pearson tip III dağılımlarının karşılaştırılması. Coğrafi Bilimler Dergisi, 6(1), 41–52.
• Özdemir, H. (2007). Farklı Senaryolara göre taşkın risk analizi: Havran çayı örneği (Balıkesir). TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (s. 155–167). Ankara.
• Özdemir, H., & Bayrakdar, C. (2007). 16 Kasım Tuzla Deresi taşkının nedenleri üzerine bir araştırma. Türk Coğrafya Dergisi, 123–140.
• Öztürk, K., & Geçer, C. (2013). Meteorolojik karakterli sel ve taşkınların erken tespitinde meteorolojik radarların kullanılması. İMO Taşkın ve Heyelan Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 24-26 Ekim 2013/Trabzon.
• Selçuk Biricik, A., Bozyiğit, R., & Kurt, H. (1998). Kayaköy polyesi ve yakın çevresinin jeomorfolojisi (Fethiye-Muğla). Marmara Coğrafya Dergisi Sayı, 2, 150–173.
• Sunkar, M., & Tonbul, S. (2010a). Batman’da 31 Ekim-1 Kasım 2006 tarihinde yaşanan taşkının nedenleri. II. Ulusal Taşkın Sempozyumu 22-24 Mart 2010 Tebliğler Kitabı, (s. 349-361). Afyonkarahisar.
• Sunkar, M., & Tonbul, S. (2010b). Hydrographic analysis of ıluh creek causing flood and torrent events ın Batman. The 2nd International Geography Symposium (GEOMED 2010). Kemer-Antalya.
• Şahin , K. (2002). Çarşamba ovası ve yakın çevresinde sel afeti (27 Mayıs 2000). Türk Coğrafya Dergisi, (39), 79–95.
• Şenel, M. (1997). Türkiye jeoloji haritaları Fethiye L 8 Paftası. Ankara: MTA.Trigo, I. F. (2002). Climatology of cyclogenesis mechanisms in the Mediterranean. Monthly Weather Review, 130, 549–569.
• Tunay, M., & Ateşoğlu, A. (2009). Bartın ili taşkın sahalarındaki değişimin uzaktan algılama verileriyle incelenmesi. Turkish Journal of Forestry, 5(2), 60–72.
• Turoğlu, H. (2005). Bartın’da meydana gelen sel ve taşkınlara ait zarar azaltma ve önleme önerileri. Türkiye Kuvaterner Sempozyumu V (s. 104-110). İstanbul: İTÜ/aybe Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü.
• Turoğlu, H. (2007). Flood and flash floods analysis for Bartin River Basin. International River Basin Management Congress (s. 0-14). Türkiye: Proceeding.
• Turoğlu, H., & Özdemir, H. (2005). Bartın’da sel ve taşkınlar. Sebepler, Etkiler, Önleme ve Zarar Azaltma Önerileri. İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Turoğlu, H., & Özdemir, H. (2005). Bartın’da Sel ve Taşkınlar: Sebepler, etkiler, önleme ve zarar azaltma önerileri. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Turoğlu, H., Gönençgil, B., & Özdemir, H. (2003). Bartın’da meydana gelen sel ve taşkınların coğrafi analizi. Sırrı Erinç Sempozyumu 2003, (158-165). İstanbul.
• Turoğlu, H., Özdemir, H., Gönençgil, B., & Güneysu, A. (2004). Bartın Çayı havzasının Hidrografik doğal afet risk analizi. İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, İstanbul.
• Tüysüz, O., Genç, C., & Tarı, U. (2004). Physical factors controlling urban planning disasterareas: Bartın, western Black Sea region. An International Interdiciplinary Conference on THE BLACK SEA REGİON: Past, Present and Future, (s. 36-37). İstanbul.
• Uşkay, S., & Aksu, S. (2002). Ülkemizde taşkınlar, nedenleri, zararları ve alınması gereken önlemler. (421). İMO.
• Uzun, A. (1995). Erzurum çevresindeki sellere bir örnek: 16 Ağustos 1994. OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, (9), 246–260.
• Xoplaki, E. L. (2000). Connection between the large-scale 500 hPa geopotential height fields and precipitation over Greece during wintertime.Climate Research, 14, 129–146.
• Xu, H. (2006). Modification of normalised difference water index (NDWI) to enhance open water features in remotely sensed imagery. Int. J. Remote Sens., 27, 3025–3033.
• Yalçınlar, İ. (1995). Altmışbir kişiyi öldüren İzmir sel afeti. Türk Coğrafya Dergisi, (30), 1–6.
• Yurt, R. (2013). İklim değişikliği ve plansız kentleşmenin giresun şehrinde yol açtığı sel felaketleri. TMMOB Taşkın ve Heyelan Sempozyumu. Trabzon.
• Zeybek, H. (1998). 22 Mayıs 1998 havza sel-taşkın felaketi. Ondokuz Mayıs Üniv. Eğitim Fakülte Dergisi, (11), 157–164.
• www.haberturk.com/tr(Erişim: 31.01.2019) https://www.ntv.com.tr/( Erişim: 31.01.2019).https://gercekfethiye.com/( Erişim: 31.01.2019).
• https://www.mgm.gov.tr/ (Erişim: 27.08.2020) https://www.wetterzentrale.de/reanalysis.php?map, K. C. (tarih yok).