The Notion of Neighborhood in Terms of Administrative Geography and Settlement Geography

Yıl 2021, Sayı: 42, 229 - 250, 07.07.2021

Okan Türkan

Öz

In Turkey, different contexts are recognized in terms of the settlement and administrative geography of the neighborhood concept. The multiplicity of the neighborhood (i.e., same name but different contexts), creates confusion. Thus, this study discusses the causes of neighborhood confusion by evaluating it in terms of settlement geography and administrative structure. The neighborhood, which generally creates a mental image of an urban location, is grouped into three types of equivalents. The first is located in multi-settled village administrative areas in provinces, where no metropolitan municipality organization exists. The second pertains to neighborhoods that were transformed from villages in metropolitan municipal provinces and those connected to these neighborhoods. The last type is those found in sections of towns and cities. The three types of equivalents of the concept of neighborhood create confusion. To resolve this issue, the study cited examples, evaluated the classification using the quantitative and qualitative research methods in the context of settlement and administrative geography, and presented recommendations. Lastly, the study developed scales for determining the boundaries and optimal sizes of the neighborhood.

Anahtar Kelimeler

Neighborhood, administrative geography, settlement geography, administrative structure, optimal neighborhood size

İdari Coğrafya ve Yerleşme Coğrafyası Açısından Mahalle Kavramı

Öz

Türkiye’de mahalle kavramının yerleşme ve yönetsel coğrafyada farklı karşılıkları bulunmaktadır. Aynı isme ve farklı bağlamlara sahip olan mahallenin çoklu görünümü bazı karışıklıklar meydana getirmektedir. Bu çalışma mahalleyle ilgili ortaya çıkan karışıklıkların sebeplerini hem yerleşme coğrafyası hem de yönetsel yapı itibarıyla değerlendirerek tartışmaktadır. Türkiye’de her ne kadar zihinde oluşturduğu imge ile genellikle kentle ilgili bir görüntü oluştursa da mahallenin üç tür karşılığı bulunmaktadır. Bunlardan biri büyükşehir belediye örgütü bulunmayan illerdeki çok yerleşmeli köy idari alanlarında bulunanlardır. Diğerleri büyükşehir belediye örgütü bulunan illerdeki köyden dönüştürülen mahalleler ve bu mahallelere bağlı durumdakiler ile kasaba ve şehirlerin içinde yer alanlardır. Mahalle kavramının kullanımdaki bu çoklu görünümün yarattığı karışıklığı gidermek için konu nicel ve nitel araştırma yöntemleri kullanılarak yerleşme coğrafyası bağlamında örnekler üzerinden değerlendirilmiş ve öneriler geliştirilmiştir. Aynı şekilde yönetsel yapı açısından mahalle, muhtarlıklar baz alınarak Türkiye’nin yönetsel kurgusu içerisindeki yeri bakımından hem yetki hem de işlevsel yönden sorgulanmıştır. Bunun sonucunda da yönetsel yapı bakımında mahalleyle ilgili elde edilen bulgular doğrultusunda öneriler geliştirilmiştir. Çalışmanın son kısmında ise Türkiye’nin yönetsel hiyerarşisindeki konumuna yönelik teklif edilen değişiklikler uyarınca mahallenin sınırları ve optimal büyüklüğü konusunda ölçekler geliştirilmiştir. Belirlenen ölçeklerle mahallelerin optimal büyüklüğü mevcut mahalleler üzerinden örneklendirilerek değerlendirilmiş ve bu doğrultuda öneriler geliştirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Mahalle, yönetsel coğrafya, yerleşme coğrafyası, idari yapı, optimal mahalle büyüklüğü

Kaynakça

• Akman, Ç. (2018). Mahalle yönetimi ile ilgili yeni bir yasal düzenleme gerekli mi? Isparta ili özelinde bir araştırma. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(19), 516-534. google scholar
• Alada, A. (1989). Osmanlı Türk şehrinde mahalle. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
• Alver, K. (2013). Mahalle - mahallenin toplumsal ve mekânsal portresi. Ankara: Hece Yayınları. google scholar
• Arıkboğa, E. (1999). Yerel yönetim açısından mahalle muhtarlığına bir bakış. Çağdaş Yerel Yönetimler, 8(3), 103-125. google scholar
• Arıkboğa, E. (2000). Boşluk doldurucu ve aracı kurum: mahalle muhtarlığı. Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri. (Ed. B. A. Güler ve A. Sabuktay). Ankara: TODAİE YYAEM Yayınları, 167176. google scholar
• Avşar, Y. (2020). Türkiye’de 6360 sayılı yasa kapsamında mahalle ve köy yönetiminde yaşanan değişim ve dönüşüm. (Doktora Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş. google scholar
• Aydın, F. (2018). 6360 sayılı kanun kapsamında mahalleye dönüşen köyler: yapısal ve işlevsel açıdan bir inceleme (Manisa örneği). (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. google scholar
• Aytaç, F. (1995). Mahalle muhtarının el kitabı. Ankara: Seçkin Yayınevi. google scholar
• Bakan, K. ve Konuk, G. (1987). Türkiye’de kentsel dış mekânların düzenlenmesi. Ankara: Tübitak Yayınları No: 45. google scholar
• Bayar, R. ve Karabacak, K. (2020). Başkentin merkezinde köy kalmak: Çankaya ilçesinin (Ankara) kırsal mahalleleri. Ege Coğrafya Dergisi, 29(1), 87-106. google scholar
• Bayartan, M. (2005). Osmanlı şehrinde bir idari birim: mahalle. Coğrafya Dergisi, (13), s. 93-107. google scholar
• Bekdemir, Ü., Kocaman, S. ve Polat, S. (2014). Yeni büyükşehir yasası sonrasında Türkiye’de şehir nüfusu ve şehir yerleşmeleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 19(32), 277-297. google scholar
• Bilgin, K. U., Gündüzöz, İ. ve Urhan, V. F. (2018). Yeni büyükşehir belediye yasaları öncesinde Türkiye’de mahalle yönetimi araştırması 2012. Türkiye’de mahalle yönetimi araştırmaları. (Ed. K. U. Bilgin ve İ. Gündüzöz). Ankara: T.C. İçişleri Bakanlığı, (Klasmat Matbaacılık), 61-122. google scholar
• Bulut, Y. (2001). Mahalle muhtarlığı üzerine bir araştırma. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 10(3), 32-51. google scholar
• Bulut, Y. ve Akın, S. (2019). Katılımcı demokrasi açısından mahalle yönetiminin önemi. Mahalle odaklı katılım. (Ed. Özservet, Ç., Y. ve H. Küçük). Ankara: Astana Yayıncılık, 45-53 . google scholar
• Çalcalı, Ö. (2014). 6360 Sayılı Kanun’un Türkiye’de yerel yönetimler sistemine getireceği değişiklikler. Çağdaş Yerel Yönetimler, 23(4), 49-68. google scholar
• Çavuşoğlu, A. ve Lamba, M. (2020). 6360 Sayılı Kanun’un mahalleye dönüşen birimler üzerine etkisi: Antalya ili örneği. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 123-147. google scholar
• Çetin, Ö., Yılmaz, Z. N. ve Erdem, H. (2016). Büyükşehir belediyeleri mali sisteminin gelişimi ve 6360 sayılı yasanın gelişime etkileri: TR32 illeri örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 14(4), 168-197. google scholar
• Çetiner, A. (1972). Şehircilik çalışmalarında donatım ilkeleri. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını. google scholar
• Çolak, Ç. D., Sağlam, H. ve Topal, A. (2017). ‘Bütünşehir’ modelinin 2014 büyükşehir belediye başkanlığı seçimlerine etkileri. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 26(2), 1-47. google scholar
• Çopuroğlu, M. A. (2017). Büyükşehir belediye sınırları içinde yer alan kırsal yerleşmelerin sorunları üzerine bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, MBUD, 2(2), 18-32. google scholar
• Demirkaya, Y. ve Koç, M. (2017). 6360 sayılı kanun ile birlikte mahalleye dönüşen köylerde değişimin katılım açısından muhtarlığa etkisi: Menteşe ve Seydikemer ilçeleri üzerinden bir değerlendirme. Strategic Public Management Journal, 3(6), 124-149. google scholar
• Dik, E. (2014). 6360 sayılı kanun bağlamında köylerin mahalleye çevrilmesi sorunu. Mülkiye Dergisi, 38(1), 75-102. google scholar
• Erdagöz, Ö. (2012). Mahalle yönetimi ve geleceği. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 0(1), 59-101. google scholar
• Erdoğan, Ş. Ö. (2016). Mahalle ve Türkiye’de mahalle muhtarlığı. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
• Erkan, N., Ç. (2019). Mahalle odaklı katılımın mekânsal boyutları. Mahalle odaklı katılım. (Ed. Özservet, Ç., Y. ve H. Küçük). Ankara: Astana Yayıncılık, 55-66. google scholar
• Eryılmaz, B. ve Şen, M. L. (1994). 2000’li yıllara doğru Türkiye’de yerel yönetimler, sorunlar ve çözümler. MÜSİAD Araştırma Raporları: 5. google scholar
• Genç, F. N. (2014). 6360 sayılı kanun ve Aydın’a etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(5), 1-29. google scholar
• Gezgüç, G. M., Aldemir, C. ve Uzun, T. (2016). 6360 sayılı kanun ve Muğla örneği. Kamu Yönetiminde Değişimin Yönü ve Etkileri (Kayfor 13 Bildiri Kitabı): 1664-1684. Konya. google scholar
• Göküş. M. ve Alptürker, H. (2016). 6360 sayılı yasa ile köy yönetiminden mahalle yönetimine geçiş sonrası etkin hizmet sunumuna ilişkin muhtarların görüşü: Silifke köyleri örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 11, 67-86. google scholar
• Gözler, K. (2013). 6360 sayılı kanun hakkında eleştiriler, Legal Hukuk Dergisi, 11(122), 37-82. (www.idare.gen.tr/6360-elestiriler.pdf). (20.12.2020). google scholar
• Güler, B. A. (2009). Türkiye’nin yönetimi -yapı. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. google scholar
• İzci, F. ve Turan, M. (2013). Türkiye‘de büyükşehir belediyesi sistemi ve 6360 sayılı yasa ile büyükşehir belediyesi sisteminde meydana gelen değişimler: Van örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 117-152. google scholar
• Kara, M. (2016). Türkiye’de merkezileşme-yerelleşme tartışmaları ve hizmet sunumunda ölçek sorunu. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), 249-276. google scholar
• Karaarslan, M. (2013). Nasıl bir yerel yönetim? 6360 sayılı kanun bir değerlendirme. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17-18(26-27-28-29), 123-162. google scholar
• Kavruk, H. (2018). Mahalle, yerleşimi ve yönetimi. Ankara: Nobel Yayınevi. google scholar
• Kaymal, C. (2017). Yerel özerklik ve yerel demokrasi açısından büyükşehir belediyesi reformu. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 1137-1159. google scholar
• Koç, M. (2018a). 6360 sayılı kanunun mahalleye dönüşen köylerde muhtarlığa etkisi (Muğla deneyimi). (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Koç, M. (2018b). Mahalle muhtarlarının yönetime katılımda yeni iletişim teknolojilerini kullanımı; Muğla ili üzerinden bir değerlendirme. Dijital Çağın Etkisinde Yönetim - Siyaset - Kent. (Ed. Akman, E., N. Negiz, Ç. Akman ve H. M. Kiriş). Ankara: Detay Yayıncılık, 89-102. google scholar
• Ökmen, M., Çağatay, U., Uçar, A. ve Arslan, R. (2016). Köylerin mahalleye dönüşüm kararının etkilerini belirlemeye yönelik bir araştırma: Manisa büyükşehir belediyesi örneği. Kamu Yönetiminde Değişimin Yönü ve Etkileri (Kayfor 13 Bildiri Kitabı): 1475-1487. Konya. google scholar
• Ömürgönülşen, U., Öktem, M. K. ve Sadioğlu, U. (2018). Yeni büyükşehir belediye yasaları sonrasında Türkiye’de mahalle yönetimi araştırması (2013). Türkiye’de mahalle yönetimi araştırmaları. (Ed. K. U. Bilgin ve İ. Gündüzöz). Ankara : T.C. İçişleri Bakanlığı, (Klasmat Matbaacılık), 125-294. google scholar
• Özçağlar, A. (2005). Türkiye’de mülki idare bölümlerinin idari coğrafya analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3(1), 1-25. google scholar
• Özçağlar, A. (2009). Coğrafyaya giriş. Ankara: Ümit Ofset Matbaacılık. google scholar
• Özçağlar, A. (2015). Yönetsel coğrafya. Ankara: Nika Yayınevi. google scholar
• Özçağlar, A. (2016). Büyükşehir belediyeli illerde kır ve kent nüfusunun tespiti mümkün mü?, TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı: 271-291. Ankara. google scholar
• Özer, M. A. (2013). Yerel yönetimler reformunda reform: 6360 sayılı Kanun’un düşündürdükleri. Yerel Politikalar Dergisi. 3, 97-126. google scholar
• Palabıyık, H. ve Şermin, A. (2002). Türkiye’de mahalle yönetimi. Avrupa birliği ile bütünleşme sürecinde Türkiye’de yerel yönetimler. (Ed. B. Parlak ve H. Özgür). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım, 331-371. google scholar
• Safi, İ. ve Kurşuncu, T. (2019). Siyasal partizanlığın bir göstergesi olarak seçim hileleri ve Türkiye’deki bazı uygulamaları. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(8), 46-71. google scholar
• Sağırekmekçi, A. (2015). Yerelleşme-merkezileşme tartışmaları bağlamında Türkiye’de mahalleye dönüşen köy yönetimlerinin mevcut durumu: Hatay örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay. google scholar
• Sakar, S. E. (2019). Yeni büyükşehir yasasına kırsal kesimin bakış açısı: Adana örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı. google scholar
• SBB (2020). On birinci kalkınma planı (2019-2023), https://www.sbb. gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/YerelYonetimlerOzelIhtisas KomisyonuRaporu.pdf (24.12.2020). google scholar
• Susta, G. O. (2018). 6360 sayılı yasa ile oluşan yeni büyükşehir Yasası’nın kırsal alanda hizmet etkililiği açısından incelenmesi: İzmir ili Kiraz ilçesi araştırması. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. google scholar
• Şahin, F. (2019). 6360 sayılı kanunla birlikte köy tüzel kişiliğinin kaldırılmasıyla oluşan mahallelere verilen kamu hizmetlerinin değerlendirilmesi: Tekirdağ örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın. google scholar
• Şenol, E. (2019). Büyükşehir statüsündeki illerde kırsal nüfusun tespit: Ordu ili örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 72, 53-63. google scholar
• Taş, B. (2016). Türkiye’nin kırsal yerleşmeleri. İstanbul: Yeditepe Yayınevi. google scholar
• Tekçe, Y. (2018). 6360 sayılı kanunun kapatılan köylere/yeni mahallelere etkisi: Aydın örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın. google scholar
• Türkan, O. (2020). Çankırı şehri sınırları ve yönetsel coğrafya bağlamında mahallelerin yeniden değerlendirilmesi. Çankırı şehir coğrafyası. (Ed. M. M. Kale ve O. Türkan). Ankara: Nobel Yayıncılık, 99-133. google scholar
• Ünal, F. ve Erol, V. (2019). 6360 sayılı kanun kapsamında köy ve mahalle yönetimlerinin yasal ve yapısal dönüşümü. Kamu yönetiminde yapısal ve işlevsel dönüşüm (Kayfor 17 Bildiriler Kitabı): 86-99. Karaman. google scholar
• Yılmaz, V. ve Kaypak, Ş. (2017). 6360 sayılı yasa ile getirilen yeniliklerin yerel halk üzerindeki etkililiğinin ölçülmesi: Malatya büyükşehir belediyesi örneği. International Journal of Academic Value Studies, 3(15). 405-418. google scholar
• Yüksel, C. (2016). Yerel yönetimlerde kaynak paylaşım sistemleri ve 6360 sayılı kanunla Türkiye’deki değişimler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71(3), 731-756. google scholar
• Zengin, O. (2014). Büyükşehir belediyesi sisteminin dönüşümü: son on yılın değerlendirmesi. Ankara Barosu Dergisi, 2, 91-116. google scholar İnternet Kaynakları google scholar
• https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx (12.12.2020). google scholar
• https://atlas.harita.gov.tr/#14.4/40.93388/33.48478 (12.12.2020). google scholar
• https://sozluk.gov.tr (12.12.2020). google scholar
• https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss338.pdf (20.12.2020). google scholar
• https://adres.nvi.gov.tr/VatandasIslemleri/AdresSorgu (12.12.2020). google scholar
• https://atlas.harita.gov.tr/#16.15/40.578572/32.790447 (12.12.2020). google scholar
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2012-13425 (24.12.2020). google scholar
• http://www.malkara.bel.tr/dosyalar/2015-8-muhtar-talepl_12642.pdf (24.12.2020). google scholar
• https://ekentrehberi.yenimahalle.bel.tr:81/KentrehberiApp/Index# (26.12.2020). google scholar
• https://ims.mamak.bel.tr/Projects/MAMAK/Pages/KRH.aspx (26.12.2020). google scholar
• http://socbs.etimesgut.bel.tr:8080/EKentRehberi/ (26.12.2020). google scholar
• https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (12.12.2020). google scholar
• https://cbs.kayseri.bel.tr/kayseri-ilce-mahalle-muhtar-bilgileri (26.12.2020). google scholar
• https://cbs.pendik.bel.tr/ (26.12.2020). google scholar
• https://kentrehberi.izmir.bel.tr/izmirkentrehberi (26.12.2020). google scholar
• https://cbs.cankaya.bel.tr/kentrehberi/ (26.12.2020). google scholar
• https://gis.fatih.bel.tr/webgis/ (26.12.2020). google scholar
• http://hbb.tkgm.gov.tr/home (26.12.2020). google scholar