Arnavutköy’de (İstanbul) Afet ve Acil Durum Toplanma Alanlarının Afet Süreçlerinde Kullanılmaya Uygunluk Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Sayı: 49, 113 - 133, 31.12.2024

Harun Reşit Bağcı , Nur Seda Çağırır , Serdar Demir

https://doi.org/10.26650/JGEOG2024-1508051

Öz

Afetler sosyal ve psikolojik açıdan toplumda önemli yer edinmiştir. Son zamanlarda Türkiye’de yaşanan deprem, sel, orman yangını gibi afetlerin doğurduğu kayıplar konuyu gündemde tutmuştur. Afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılmasında afet yönetim süreci önemlidir. Afet süreçlerinde vatandaşların güvenli alanlarda toplanması ve ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla “Afet ve Acil Durum Toplanma Alanları” oluşturulmaktadır. Bu alanların güvenliği ve ihtiyaca cevap verebilmesinde doğru yer seçimi önemlidir. Bu çalışmada, İstanbul’un nüfus yoğunluğu yüksek ilçelerinden biri olan Arnavutköy’deki afet ve acil durum toplanma alanlarının afet süreçlerinde kullanılmaya ne düzeyde uygun olduğu araştırılmıştır. Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS), Uzaktan Algılama (UA) ve arazi çalışmalarıyla toplanma alanlarının uygunluk düzeylerinin belirlenmesi ve örneklemlerle yorumlanması hedeflenmiştir. Bu amaçla araziden ve ilgili kurumlardan veriler toplanmıştır. Tehlikeli unsurlara mesafe, yerleşme yoğunluğu, ana yollara ve sağlık altyapısına mesafe, zemin sıvılaşmasına yatkınlık, arazi örtüsü ve eğim parametreleriyle uygunluk analizi yapılmıştır. Bulgulara göre, Arnavutköy’deki 185 toplanma alanı 5 uygunluk düzeyine ayrılmıştır. Toplanma alanlarının %32’sinin en düşük ve düşük uygunluk düzeyinde yer aldığı belirlenmiştir. İlçede en düşük uygunluk düzeyinde yer alan 26 toplanma alanının çeşitli riskler nedeniyle afet süreçlerinde kullanılmaya uygun olmadığı, bu alanların acilen değiştirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Toplanma alanlarının amacına ulaşabilmesi için tanıtılması ve afet esnasında ihtiyaç duyulacak malzemeler, depolama alanları, altyapı ve donatılar bakımından hazırlanması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet, Afet Yönetimi, Afet ve Acil Durum Toplanma Alanı, AHS, Arnavutköy

Evaluation of Disaster and Emergency Assembly Areas in Arnavutköy (Istanbul) for Suitability in Disaster Processes

Öz

Disasters play an important social and psychological role in society. The recent losses caused by disasters such as earthquakes, floods, and forest fires in Turkey have kept this issue on the agenda. Disaster management processes are important to prevent disasters and reduce their damage. “Disaster and Emergency Assembly Areas” are established to gather citizens in safe areas and meet their needs during disaster processes. Correct location selection is important for the safety of these areas and the assembly of needs. This study investigates to what extent the disaster and emergency assembly areas in Arnavutköy, one of the highly populated districts of Istanbul, are suitable for use in disaster processes. The analytical hierarchy process (AHP), Remote Sensing (RS), and field studies were used to determine the suitability levels of the assembly areas and interpret them with samples. For this purpose, data were collected from fields and relevant institutions. Suitability analysis was performed using the parameters of distance to hazardous elements, settlement density, distance to main roads and health infrastructure, susceptibility to soil liquefaction, land cover, and slope. According to the findings, the 185 assembly areas in Arnavutköy were categorized into 5 suitability levels. It was determined that 32% of the assembly areas had the lowest and lowest suitability levels. It is thought that the 26 assembly areas at the lowest suitability level in the district are not suitable for use during disaster processes due to various risks, so these areas should be changed urgently. For assembly areas to fulfill their purpose, they need to be introduced and prepared in terms of materials, storage areas, infrastructure, and equipment that will be needed during a disaster.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Disaster Management, Disaster and Emergency Assembly Area, AHP, Arnavutköy

Kaynakça

• AFAD. (2023a). AFAD Başkanlığı. https://ankara.afad.gov.tr/toplanma-alanina-erisim google scholar
• AFAD. (2023 b). Türkiye Deprem Tehlike Haritası. https://www.afad. gov.tr/turkiye-deprem-tehlike-haritasi google scholar
• Arnavutköy Belediyesi. (2023). Arnavutköy Kent Rehberi. https://maps. arnavutkoy.bel.tr/GiSoftGis/#/cityguidepublic?ws=DISASTER google scholar
• Atalay, İ. (2006). Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası: Çevre ve Orman Bakanlığı. google scholar
• Avcı, S. (2010). İstanbul’un Nüfus Özellikleri ve Afetlerden Zarar Görebilirlik. İstanbul’un Afetlerden Zarar Görebilirliği Sempozyumu, İstanbul, 04-05. google scholar
• Aydın, Ö. (2009). Bulanık AHP ile Ankara için Hastane Yer Seçimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2), 87-104. google scholar
• Aylar, F., Uygun, S., ve Zeybek, H. İ. (2024). Antopojenik Jeomorfoloji Kapsamında Topografik Değişimin Belirlenmesine Bir Örnek: Pazarsuyu Çayı Havzası (Giresun). Kesit Akademi, 40, 313-362. doi:10.29228/kesit.78038 google scholar
• Bağcı, H. R., Zeybek, H. İ., ve Demir, S. (2022). Süleymaniye Kış Turizm Merkezi (Gümüşhane) İçin Bir Uygunluk Analizi Araştırması. Mavi Atlas, 10(2). doi:10.18795/gumusmaviatlas.1123825 google scholar
• Bektaş, Y., ve Sakarya, A. (2020). An Evaluatıon of an Integrated Disaster Management and an Emergency Assembly Area: The Case Of Kadıköy, İstanbul. ICONARP International Journal of Architecture and Planning. doi:10.15320/ICONARP.2020.135 google scholar
• Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi (2023). B.Ü. KRDAE Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/tr/ google scholar
• Brown, P., Daigneault, A. J., Tjernström, E., ve Zou, W. (2018). Natural Disasters, Social Protection, and Risk Perceptions. World development, 104, 310-325. doi:10.1016/j.worlddev.2017.12.002 google scholar
• Buldurur, M. A., ve Kurucu, H. (2015). İstanbul’da Afet Yönetimi ve Acil Ulaşım Yollarının Değerlendirmesi. Planlama Dergisi, 25(1), 21-31. google scholar
• CORINE. (2023). CORINE Land Cover. https://land.copernicus.eu/en/ products/corine-land-cover google scholar
• Cumhuriyet. (2023, 6 Eylül). Arnavutköy’de Ev ve Işyerlerini Su Bastı: Hasar Gün Aydınlanınca Ortaya Çıktı. https://www.cumhuriyet. com.tr/turkiye/arnavutkoyde-ev-ve-isyerlerini-su-basti-hasar-gun-aydinlaninca-ortaya-cikti-2116461 google scholar
• Demir, S., ve Bağcı, H. R. (2024). Fiziki Coğrafya Alanında Uluslararası Araştırmalar l. In K. Kıranşan (Ed.), Yeşilırmak Deltası Güneyindeki Heyelan Alanlarına Bir Örnek: Muslubey Mahallesi (Salıpazarı/ Samsun) (pp. 167-192). Ankara: Eğitim Yayınevi. google scholar
• Doğan, O. (2023). İş Güvenliği Uzmanlarının Bakış Açısıyla Acil Durum Toplanma Alan Özelliklerinin AHP Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 9(1), 112-124. doi:10.21324/dacd.1174380 google scholar
• Ergünay, O. (2007). Türkiye’nin Afet Profili. TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 5(7), 1-14. google scholar
• Ertunç, E., ve Çay, T. (2020). Havaalanı Yer Seçiminde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) Kullanımı. Konya Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(2), 200-210. google scholar
• Gedik, İ., Timur, E., Umut, M., Bilgin, A. Z., Bilgin, Z. R., Pehlivan, Ş., vdl. (2014). 1:100.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları (İstanbul F21- Bursa-G21 Paftaları) Raporu. Retrieved from google scholar
• Genç, F. N. (2007). Türkiye’de Doğal Afetler ve Doğal Afetlerde Risk Yönetimi. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 9(5), 201-226. google scholar
• Gerdan, S., ve Şen, A. (2019). Afet ve Acil Durumlar için Belirlenmiş Toplanma Alanlarının Yeterliklerinin Değerlendirilmesi: İzmit Örneği. İdealkent, 10(28), 962-983. google scholar
• Gerdan, S., ve Şen, A. (2020). Kocaeli/Başiskele İlçesi Afet ve Acil Durum Toplanma Alanlarının Yeterliklerinin Değerlendirilmesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(2), 489-500. google scholar
• Güler, Ç., ve Çobanoğlu, Z. (1994). Afetler. TC Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi, 33. google scholar
• Günal, N. (2013). Türkiye’de İklimin Doğal Bitki Örtüsü Üzerindeki Etkileri. Acta Turcica, 1, 1-22. google scholar
• Halder, B., Banik, P., Almohamad, H., Al Dughairi, A. A., Al-Mutiry, M., Al Shahrani, H. F., vdl. (2022). Land Suitability Investigation for Solar Power Plant Using GIS, AHP and Multi-Criteria Decision Approach: A Case of Megacity Kolkata, West Bengal, India. Sustainability, 14(18), 11276. google scholar
• Hasanzadeh, M., Kamran, K. V., Feizizadeh, B., ve Mollabashi, S. H. (2024). Gis Based Spatial Decision-Making Approach for Solar Energy Site Selection, Ardabil, Iran. International Journal of Engineering and Geosciences, 9(1), 115-130. google scholar
• Iaaly, A., Karami, N., ve Khayat, N. (2021). A GIS Multiple Criteria Decision Approach Using AHP for Solar Power Plant: The Case of North Lebanon. Arabian Journal of Geosciences, 14, 1-16. google scholar
• İHA. (2023, 29 Kasım). Arnavutköy’de Dere Taştı, Evleri Su Bastı. https://www.iha.com.tr/istanbul-haberleri/arnavutkoyde-dere-tasti-evleri-su-basti-45139953 google scholar
• İHA. (2023, 6 Eylül). Selin Vurduğu Arnavutköy’de Su Basan Sera ve Şantiye Alanları Havadan Görüntülendi. https://www.internethaber. com/selin-vurdugu-arnavutkoyde-su-basan-sera-ve-santiye-alanlari-havadan-goruntulendi-foto-galerisi-2323486.htm google scholar
• İSKİ. (2022). İstanbul Stratejik Yönetim Planları. https://iski.istanbul/ kurumsal/stratejik-yonetim google scholar
• İstanbul İli Arnavutköy İlçesi Olası Deprem Kayıp Tahminleri Kitapçığı, (2020), https://8luvomezzzsk.merlincdn.net/wp-content/uploads/ 2021/01/Arnavutkoy.pdf. google scholar
• Jonuzi, E., Alkan, T., Durduran, S. S., ve Selvi, H. Z. (2024). Using GIS-Supported Mcda Method for Appropriate Site Selection of Parking Lots: The Case Study of the City of Tetovo, North Macedonia. International Journal of Engineering and Geosciences, 9(1), 86-98. google scholar
• Kadıoğlu, M. (2008). Modern, Bütünleşik Afet Yönetimin Temel İlkeleri. Afet Zararlarini Azaltmanin Temel İlkeleri I, M. Kadıoğlu ve E. Özdamar (Ed.), Modern, Bütünleşik Afet Yönetimin Temel İlkeleri (pp. 1-34). Ankara: JICA Türkiye Ofisi, Yayın No: 2. google scholar
• Kamu Son Haber. (2023, 29 Kasım). Arnavutköy’de Dere Taştı Evleri Su Bastı. https://www.kamusonhaber.com.tr/arnavutkoyde-dere-tasti-evleri-su-basti-99040h.htm google scholar
• Kart, B., Yağcı, C., Gözgörer, B., Avcı, E., ve İşcan, F. (2023). Afet Yönetimi İçin Mobil Uygulama Tasarımı ve CBS ile Acil Durum Toplanma Alanlarının Uygunluğunun İrdelenmesi: Konya İli Örneği. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 9(1), 1-15. google scholar
• Kaya, M., Yılmaz, C., ve Bağcı, H. R. (2022). Afet Riski Olan Bölgelerde Yerleşim Yeri Seçiminin Önemi: Ayancık Babaçay Köyü Örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 31(1), 193-206. google scholar
• Kırçın, P., Çabuk, S., Aksoy, K., ve Çabuk, A. (2017). Ülkemizde Yeşil Alanların Afet Sonrası Toplanma Alanı Olarak Kullanılma Olanaklarının Artırılması Üzerine Bir Araştırma. Paper presented at the Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı. google scholar
• Kökcü, A. (2010). İstanbul’daki Ortaöğretim Kurumlarında Afet ve Acil Durum Hazırlıklarının Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Ünversitesi, Sağlık Bilimleri Enst. google scholar
• Maral, H., Akgün, Y., Çınar, A., ve Karaveli, A. (2015). İzmir’deki Afet Sonraı Toplanma Ve Acil Barınma Alanları Üzerine Bir Değerlendirme. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı. google scholar
• MGM. (2023). İstanbul-Arnavutköy Meteoroloji Verileri. https://www.mgm. gov.tr/tahmin/il-veilceler.aspx?il=%C4%B0stanbul&ilce =Arnavutk%C3%B6y google scholar
• Milliyet. (2022, 8 Şubat). Arnavutköy’de Dere Taştı, Yol Kullanılamaz Hale Geldi Ahırları Su Bastı. https://www.milliyet.com.tr/gundem/ arnavutkoyde-dere-tasti-yol-kullanilamaz-hale-geldi-ahirlari-su-basti-6696540 google scholar
• Mitchell, T., Guha-Sapir, D., Hall, J., Lovell, E., Muir-Wood, R., Norris, A., vdl. (2014). Setting, Measuring and Monitoring Targets for Reducing Disaster Risk: Recommendations for post-2015 International Policy Frameworks. http://hdl.handle.net/2078.1/178839 google scholar
• Oğuz, E., Oğuz, K., ve Öztürk, K. (2022). Düzce Bölgesi Taşkın Duyarlılık Alanlarının Belirlenmesi. Geomatik, 7(3), 220-234. google scholar
• Onat, Y., Taylan, E., ve BENLİOĞLU, B. (2021, 19 Haziran). Arnavutköy’de Dere Taştı, Evleri Su Bastı. https://www.dha.com.tr/ gundem/arnavutkoyde-dere-tasti-evleri-su-basti-1833161 google scholar
• Özey, R. (2011). Afetler Coğrafyası: Aktif Yayınevi. google scholar
• Özkılıç, E. N. (2020). İstanbul’da Deprem Sonrası Toplanma Alanlarının Kapasitelerinin ve Erişilebilirliklerinin CBS Yardımıyla Analizi ve Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, google scholar
• Özşahin, E. (2014). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) Kullanılarak Antakya (Hatay) Şehri’nde Kütle Hareketleri Duyarlılığının Değerlendirmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 23(2), 19-35. google scholar
• Öztürk, E., ve Şahinöz, T. (2018). Afet ve Acil Durum Kayıtlarından 50 Yılın (1960-2010) Analizi: Gümüşhane İli Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 94-100. google scholar
• Öztürk, F., ve Kaya, G. K. (2020). Afet Sonrası Toplanma Alanlarının Promethe Metodu ile Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 25(3), 1239-1252. doi:10.17482/ uumfd.697097 google scholar
• Saaty, T. L. (1990). How to Make a Decision: The Analytic Hierarchy Process. European Journal of Operational Research, 48(1), 9-26. google scholar
• Saaty, T. L., Vargas, L. G., ve Dellmann, K. (2003). The Allocation of Intangible Resources: The Analytic Hierarchy Process and Linear Programming. Socioeconomic Planning Sciences, 37(3), 169-184. google scholar
• Sabah. (2021, 19 Haziran). Arnavutköy’de Dere Taştı: Bodrum Katında Bulunan 4 Daireyi Su Bastı. https://www.sabah.com.tr/ istanbul/2021/06/19/arnavutkoyde-dere-tasti-bodrum-katinda-bulunan-4-daireyi-su-basti google scholar
• Sabah. (08.02.2022). Arnavutköy’de Dere Taştı, Yol Kapandı. https:// www.sabah.com.tr/yasam/arnavutkoyde-dere-tasti-yol-kapandi-5861708?paging=2 google scholar
• Sabuncu, A. (2023). İstanbul Bakırköy İlçesinin Geçici Barınma Alanlarının Uzaktan Algılama Yöntemi ile Analizi. Türk Uzaktan Algılama ve CBS Dergisi, 4(2), 289-300. doi:10.48123/ rsgis.1268813 google scholar
• Savaş, S., Cenani, Ş., ve Çağdaş, G. (2021). Multiple Criteria Decision Making Beyond the Information Age: Springer. google scholar
• Savaşır, K. (2008). Afet Sonrası Uygulanacak ve Geçiciden Kalıcıya Dönüştürülecek Konut Tasarımları için Türkiye Koşullarına Uygun Yapım Sistemlerinin İrdelenmesi. (Doktora). Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. google scholar
• Scbuk. (2023). Analytic Hierarchy Process, AHP. https://www.scbuk. com/index.html google scholar
• Sındırgı Haber. (2023, 28 Eylül). Arnavutköy’de Evinde Mahsur Kalan Adamı İtfaiye Ekipleri Sırtında Taşıyarak Kurtardı. https://www. sindirgihaber.com/arnavutkoy-de-evinde-mahsur-kalan-adami-itfaiye-ekipleri-sirtinda-tasiyarak-kurtardi/32854/ google scholar
• Sözcü. (2023, 28 Eylül). İstanbul’u Sağanak Vurdu. https://www.sozcu. com.tr/istanbulda-saganak-sele-neden-oldu-bircok-ilce-sular-altinda-wp7815189 google scholar
• Şahin, C., Doğanay, H., ve Özcan, N. A. (2003). Türkiye Coğrafyası: (Fiziki, Beşeri, Ekonomik, Jeopolitik): Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. google scholar
• Şahin, C., ve Sipahioğlu, Ş. (2003). Doğal Afetler ve Türkiye. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. google scholar
• Şenik, B., ve Uzun, O. (2021). An Assessment on Size and Site Selection of Emergency Assembly Points and Temporary Shelter Areas in Düzce. Natural Hazards, 105, 1587-1602. google scholar
• Şirin, M., ve Ocak, F. (2020). Gümüşhane Şehri’nde Afet ve Acil Durum Toplanma Alanlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri Ortamında Değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(44), 85-106. google scholar
• Timor, M. (2011). Analitik Hiyerarşi Prosesi: Türkmen Kitabevi. google scholar
• Tipson, F. S. (2013). Natural Disasters as Threats to Peace: JSTOR. google scholar
• TRT Haber. (2020, 2 Haziran). İstanbul’da Yağış Etkili Oldu, Arnavutköy’de Semt Pazarını Su Bastı. https://www.trthaber.com/ haber/turkiye/istanbulda-yagis-etkili-oldu-arnavutkoyde-semt-pazarini-su-basti-489303.html google scholar
• TÜİK. (2023). Arnavutköy İlçesi Nüfusu. https://data.tuik.gov.tr/ Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109 google scholar
• Urfalı, T., ve Eymen, A. (2021). CBS ve AHP Yöntemi Yardımıyla Kayseri İli Örneğinde Rüzgâr Enerji Santrallerinin Yer Seçimi. Geomatik, 6(3), 227-237. google scholar
• Uyar, H. E., ve Töre, E. (2023). Deprem Sonrası İlk Durak: İstanbul’da Toplanma Alanlarına Aair Bir İnceleme. Afet ve Risk Dergisi, 6(1), 226-242. doi:10.35341/afet.1119551 google scholar
• Üstün, A. B., Özerk, O. C., Özata Adem, Karademir Refehat, Esirtgen Tolga, Kazancı Nizamettin, vdl. (2022). 1/25.000 Ölçekli Türkiye Sıvılaşmaya Yatkınlık Haritaları Edirne (NK 35-7b), Kırklareli (NK 35-8B), İstanbul (NK 35-9), Çanakkale (NK 35-10b), Bandırma (NK 35-11b), Bursa (NK 35-12) Paftaları. Çankaya/Ankara: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA). google scholar