Erken Dönem Stoa Düşüncesinde Erdem

Yıl 2021, Sayı: 54, 1 - 28, 30.06.2021

Melike Molacı

Öz

Stoacılığın “doğaya uygun yaşamak” ifadesinde dile gelen meşhur düsturu, doğanın, uygunluğun ve yaşamın anlamıyla yakından ilgilidir. Bu kavramların mahiyeti ereğin “doğaya, akla ve erdeme uygun yaşamak” şeklinde genişletilmesini sağlar ve bu haliyle erek, Stoacı felsefe bölümlerinin tümüne sirayet eder. Doğanın fizikle, uygunluğun da mantıkla olan bağlantısı, erdemi de etikle ilişkilendirmeyi sağlar ve Stoa etiği bütünüyle erdem araştırmasına adanmış gibi görünür. Pek çok Antikçağ filozofu gibi erdemi yetkinlik ya da tamamlanma olarak düşünen Stoacılar, insanın iyisinin ve nihai ereğinin erdemli bir yaşam olduğunu düşünürler. Bu iddialarını temellendirmek üzere erdemin doğasını incelemeye yöneldiklerinde ise onun doğasını, türlerini, niteliklerini ve değerini tartışma konusu yaparlar. Bu noktada erdemin biricikliğini temellendirmeyi amaçlayan erken dönem Stoacıların bazen benimsemek bazen de reddetmek üzere sahiplendikleri Nikomakhos’a Etik, Stoacı filozoflar ile Peripatetik okulun temsilcileri arasında süre giden tartışmaların asli kaynağı olur. Aristotelesçi öncülleri kısmen paylaşan erken dönem Stoacılar, sahiplendikleri Sokratesçi mirası tahrif etmeksizin erdemin biricikliğini vurgulayan görüşleriyle bir ahlaklılık olanağı sunarlar. Erken dönem Stoacıların öncellerinden farklılaşan erdem görüşlerinin tartışıldığı bu çalışmada erdem kavramı üç açıdan ele alınmıştır. Etik, epistemolojik ve ontolojik kuramlarla yakından ilişkili olan bu sınıflandırmaya göre erdemin neden tek iyi olarak konumlandırıldığı, bilgiyle özdeşleştirilmesinin ne anlama geldiği ve bilgenin ruhunda bedenlenen erdemlerin nasıl bir bilgelik anlayışına yol açtığı ortaya konulmuştur. Sonuç bölümünde ise günümüz açısından bu erdem görüşünün anlamına ve değerine ilişkin birtakım hususlara değinilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Stoacılık, Erdem, Mutluluk, Erek, Doğa

Virtue in Early Stoic Thought

Öz

The famous motto of Stoicism, “living in accordance with nature”, is closely related to the meaning of nature, accordance and life. The connection of nature to physics, and accordance to logic, makes it possible to relate virtue to ethics, and the Stoic ethics seem entirely devoted to the study of virtue. Like many ancient philosophers, the Stoics, who think of virtue as perfection or completion, think that the good and ultimate end of man is a virtuous life. As they tend to examine the nature of virtue to justify these claims, they see its nature, kinds, characteristics and value as a matter of debate.

In this study, which discusses the early Stoics’ views of virtue as distinct from their predecessors, the concept of virtue is considered from three angles. These three angles are closely related to ethical, epistemological and ontological theories and they address why virtue is positioned as the only good, what it means to be identified with knowledge, and what kind of understanding of wisdom the virtues embodied in the spirit of the wise possess. In the conclusion, some issues related to the meaning and value of this view of virtue are discussed from the point of view of today.

Anahtar Kelimeler

Stoicism, Virtue, Happiness, End, Nature

Kaynakça

• Aristoteles Retorik. Çeviren Mehmet H. Doğan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1995.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Çeviren Saffet Babür.Ankara: Ayraç Yayınevi, 1997.
• Aristotle. Politics. Çeviren H. Rackham. Cambridge: Harvard University Press, 1932.
• Aristotle. Posterior Analytics. Topica. Çeviren Hugh Tredennick. Cambridge: Harvard University Press, 2007.
• Arnim, Hans Von. Stoicorum Veterum Fragmenta Vol. I-IV. Stuttgart: Teubner, 1964.
• Arnold, Edward Vernon. RomanStoicism. Cambridge: Cambridge University Press, 1911.
• Aurelius, Marcus. Düşünceler. Çeviren Şadan Karadeniz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• Cicero, Marcus Tullius. On Ends. Çeviren H. Rackham. Cambridge: Harvard University Press, 1931.
• Cicero, Marcus Tullius. Tusculan Disputations. Çeviren J. E. King. Cambridge: Harvard University Press, 1945.
• Cicero, Marcus Tullius. On the Nature of the Gods-Academics. Çeviren H. Rackham. Harvard: Cambridge University Press, 1951.
• Cicero, Marcus Tullius. Tanrıların Doğası. Çeviren Çiğdem Menzilcioğlu. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2012.
• Cicero, Marcus Tullius. Yükümlülükler Üzerine. Çeviren C. Cengiz Çevik. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Empiricus, Sextus. Against Logicians. Çeviren R. G. Bury. Cambridge: Harvard University Press. 1935.
• Epictetus. Discourses Books 3-4, Fragments the Encheiridion. Çeviren W.A. Oldfather. Cambridge: Harvard University Press, 1928.
• Epictetus. Discourses Books 1-2. Çeviren W. A. Oldfather. Cambridge: Harvard University Press, 1999.
• Galen. On the Doctrines of Hippocrates and Plato. Derleyen Philip De Lacy. Berlin: Akademie-Verlag, 2005.
• Gellius, Aulus. The Attic Nights of Aulus Gellius. Çeviren John C. Rolfe. Cambridge: Harvard University Press, 1927.
• Giannantoni, Gabriele. Socratis et Socraticorum Reliquiae. Collegit, disposuit, apparatibus notisque instruxit. Napoli: Bibliopolis, 1990.
• Inwood, Brad. “Goal and Target in Stoicism”. The Journal of Philosophy, 83/10 (1986): 547-556.
• Kidd, I. G. “The Relation of Stoic Intermediates to the Summum Bonum, with Reference to Change in the Stoa”. The Classical Quarterly, 5/III-IV (1955): 181-194.
• Klein, Jacob. “Of Archery and Virtue: Ancient and Modern Conceptions of Value”.Philosophers’ Imprint, 14/9 (2014): 1-16.
• Long, A. A. “Carneades and the Stoic Telos”, Phronesis, 12/1 (1967): 59-90.
• Long, A. A. ve Sedley David. N. The Hellenistic Philosophers. Cambridge: Cambridge University Press, 1987.
• Laertius, Diogenes. Lives of Eminent Philosophers Books 6-10. Çeviren R. D. Hicks. Cambridge: Harvard University Press, 1931.
• Platon. Menon. Çeviren Adnan Cemgil. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2009.
• Platon. Phaidon. Çeviren Nazile Kalaycı. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2012.
• Plotinus. Ennead VI 1-5. Çeviren A. H. Armstrong. Cambridge: Harvard University Press, 1988.
• Plutarch, Moralia Volume XIII, Part II. Çeviren Harold Cherniss. Cambridge: Harvard University Press, 1976.
• Rist, J. M. StoicPhilosophy. Cambridge: Cambridge University Press, 1969.
• Seneca, Lucius Annaeus. Epistles 66-92. Çeviren Richard M. Gummere. Cambridge: HarvardUniversity Press, 1920.
• Seneca, Lucius Annaeus. Epistles 93-124. Çeviren Richard M. Gummere. Cambridge: Harvard University Press, 1925.
• Seneca, Lucius Annaeus. Ahlâki Mektuplar. Çeviren Türkân Uzel. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992.
• Simplicius. On Aristotle Categories7-8. Çeviren Barrie Fleet. London: Bloomsbury, 2014.
• Stobaei, Ioannis. Anthologium, Volume 2. Derleyen Curtius Wachsmuth & Otto Hense. Berlin: Weidmannsche Buchhandlung, 1909.
• Striker, Gisela. Essays on Hellenistic Epistemology and Ethics. Cambridge: Cambridge University Press.