ISTANBUL IN THE RELATION OF CINEMA-CITY: THE REPRESENTATION OF ISTANBUL IN TURKISH CINEMA FROM TIME IMMEMORIAL

Yıl 2017, Sayı: 52, 147 - 166, 20.07.2017

Ayla Torun

https://doi.org/10.17064/iuifd.333176

Öz

Istanbul has served as a popular setting for Turkish cinema since its beginning. The city serves as the films’ natural background and as a sign of the city’s social transformation in Turkish cinema. Istanbul’s representation in film mirrors Turkish society during the periods in which cinema has developed since the 1900s. Until quite recently, the manner of depicting Istanbul in the cinema has shifted over various periods according to different historical, cultural, geographical, and orientalist frameworks and under the influence of such changing factors as social life, migration, and ruralization, the latter being a result of failed urbanization and unequal distribution of income among members of society. In this study categorized the full historical narrative of Istanbul’s treatment in Turkish Cinema into three periods. Cinema is an art that turns social concerns into a screenplay. Therefore, social indicators take place in a story through characters. This study examines the appearance of Istanbul in Turkish Cinema to reveal how changes in social life are viewed and reflected by analyzing the depiction of the city in many films since the birth of cinema. The dependence of cinema on the city in the context of the space required for the film’s production establishes a paradoxical loop in the relationship between the city and cinema. The same loop ascribes a function to the cinema in its representation of social changes and individuals. The study’s cross-sectional comparative descriptive analysis of sample films reflecting Istanbul during the defined period reveals how the image of Istanbul in its cinematic representations has transformed along with the social changes that have taken place in the city.

Anahtar Kelimeler

Istanbul Image, Cinema-city, New Turkish Cinema

SİNEMA-KENT İLİŞKİSİNDE İSTANBUL: İLK YILLARINDAN BUGÜNE TÜRK SİNEMASI’NDA İSTANBUL’UN GÖRÜNÜMÜ

Öz

İstanbul, Türk Sineması’nın doğal fonu ve toplumsal dönüşümlerin göstergesi olarak başlangıcından itibaren sinemaya ev sahipliği yapmaktadır. 1900’lerin başından itibaren sinemanın geçirdiği dönemler boyunca, topluma tutulan bir ayna olarak nitelendirilebilecek olan İstanbul’un sunumu zaman içinde değişime uğramıştır. Sinemada yakın zamana kadar tarihi, kültürel, coğrafi ve oryantalist imgeler çerçevesinde konumlandırılan İstanbul’un tasvir edilme biçimi; toplumsal yaşamdaki değişim, göç, kentleşememe sonucu taşralaşma, gelir dağılımının tüm sosyal kesimlere eşit yansımaması gibi faktörlerin etkisiyle, değişen dönemlerde farklılıklar göstermektedir. Türk Sineması’nın başlangıcından bugüne kadar değişerek gelen bu süreç, çalışmada üç dönem halinde ele alınmıştır. Sinema bir yanıyla toplumsal olanı aktaran bir sanattır. Bu nedenle, bireye odaklanan bir anlatıda dahi toplumun göstergeleri yer almaktadır. Türk Sineması’nda İstanbul’un görünüş biçimini inceleyen bu çalışma, sinemanın başlangıcından bu yana çok sayıda filmle kenti incelerken, sinemanın toplumsal yaşamdaki değişimi nasıl gördüğünü ve yansıttığını da ortaya koymaktadır. Sinemanın, -filme konu olan- mekân bağlamında kente bağımlı oluşu, kent ve sinema ilişkisinde paradoksal bir döngü kurmaktadır. Aynı döngü, kentin, toplumsal değişimlerin ve bireyin temsilinde sinemaya işlev yüklemektedir. Çalışma yöntem olarak, İstanbul imgesinin sinemadaki temsilinde toplumla beraber yaşanan bu dönüşümü, söz konusu dönemlere dair İstanbul’u yansıtan örnek filmlerin kesitsel karşılaştırmalı betimsel bir analiziyle ortaya koyacaktır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul İmgesi, Sinema-kent, Yeni Türk Sineması

Kaynakça

• Algan, N. (2009). “Her Mahallede Bir Milyoner” ve Paramparça Hayatlar. In Z. Dadak & B. Göl (Eds.), 60’ların Türk Sineması (36-47). İstanbul: Antalya Kültür Sanat Vakfı Yayını.
• Altınsay, İ. (1996). Sinemanın Orta Yeri İstanbul’du. İstanbul Dergisi,18, 73-74.
• Aydemir, Ş. (2009). Dönemin Tanığı ve Geleceğin Habercisi. In Z. Dadak & B. Göl (Eds.), 60’ların Türk Sineması (54-63). İstanbul: Antalya Kültür Sanat Vakfı Yayını.
• Aymaz, G. (2008). Dekadans Kent: İstanbul. M. Öztürk (Ed.). Sinematografik Kentler Mekânlar, Hatıralar, Arzular (351-363). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Barbier, F. & Lavenir, C. B. (2001). Diderot’dan İnternete Medya Tarihi (K. Eksen, Trans.). İstanbul: Okuyan Us Yayınları. (Original Work Published 1996).
• Çiçekoğlu, F. (2007). Vesikalı Şehir. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çiçekoğlu, F. (2012). Ses ve Zaman-11’e 10 Kala. In U. T. Arslan (Ed.), Bir Kapıdan Gireceksin Türkiye Sineması Üzerine Denemeler (145-157). İstanbul: Metis Yayınları.
• Dorsay, A. (2009). Türk Sineması’nın 60’lı Yılları: Yeşilçam’ın Doğuş Yılları. In Z. Dadak & B. Göl (Eds.), 60’ların Türk Sineması (23-31). İstanbul: Antalya Kültür Sanat Vakfı Yayını.
• Elmacı, T. (2011). Son Dönem Türk Sinemasında Kentli Kimlik Bağlamında Ötekinin Sunumu. In S. Kırel (Ed.), Türk ve Dünya Sineması Üzerine Sentezler (99-120). İstanbul: Parşömen Yayıncılık.
• Kayalı, K. (2015). Yönetmenler Çerçevesinde Türk Sineması. İstanbul: Tezkire Yayınları.
• Kırel, S. (2010). Kültürel Çalışmalar ve Sinema. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Lümpen. (n. d.). Retrieved September 15, 2015 from Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük: http:// tdk.gov.tr/
• Narlı, N. & Kotaman, A. (2008). Modernleşmeden Küreselleşmeye İstanbul Modeli. M. Öztürk (Ed.). Sinematografik Kentler Mekânlar Hatıralar, Arzular (204-221). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Mutlu, D. K. (2016, February 12). Türk Sinemasında Bir Dönüm Noktası: Kanun Namına. [Web log post]. Retrieved from http://www.tsa.org.tr/yazi/yazidetay/26/turk-sinemasinda-bir-do- num-noktasi--kanun-namina
• Oktuğ, M. (2008). Kent-Sinema İlişkisine Kuramsal Bir Yaklaşım. In M. Öztürk (Ed.), Sinematografik Kentler Mekânlar Hatıralar, Arzular (117-126). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Perouse, J. F. (2008). İstanbul Varoşları. In M. Öztürk (Ed.), Sinematografik Kentler Mekânlar Hatıralar, Arzular (305-315). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Oran, B. (2010). Azınlıklar. İstanbul Ansiklopedisi (159-165). İstanbul: NTV Yayınları.
• Özgüç, A. (2005). Türlerle Türk Sineması. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Özön, N. (2003 -1962-). Türk Sineması Tarihi (Dünden Bugüne) 1896-1960. Antalya: Antalya Kültür Sanat Vakfı Yayını.
• Öztürk, M. (2014). Sine-Masal Kentler Modernitenin İki “Kahramanı” Kent ve Sinema Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis Yayınları.
• Şahin, Z. (2010). Sonsuzluğun Düş Mekânları ve Bir Evren Mimarisi: Aşkın Gücü. In A. Almer (Ed.), Sinemekân Sinemada Mimarlık, 31-46. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Yücel, F. (2012). Hayat Var-Bir Kapıdan Gireceksin. In U. T. Arslan (Ed.), Bir Kapıdan Gireceksin Türkiye Sineması Üzerine Denemeler (85-95). İstanbul: Metis Yayınları.