Türkiye’de Yatırım Teşvikleri Etkinliğinin Yatırımcılar Açısından Değerlendirilmesi Üzerine Ampirik Bir Uygulama

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 317 - 333, 13.08.2024

Necati Alp Erilli , Şerife Merve Koşaroğlu , İlkay Noyan Yalman , Sinan Dündar , Selçuk Yasin Yıldız

https://doi.org/10.26650/JEPR1466048

Öz

Yatırım teşviklerinin etkinliğinden beklenen, ekonomik büyümeyi sağlarken, bölgeler arası dengesizliği de azaltmasıdır. Yatırım teşviklerinin sürdürülebilirliği ve beklenen etkiyi gösterebilmesi bu alanda kullanılacak kaynakların rasyonel dağılımıyla ilgilidir. Türkiye’de uzun yıllardır uygulanmakta olan teşvik sistemi ekonomik gereklere ve planlamalara göre güncellenmekle birlikte, yatırımcılar açısından teşviklerin değerlendirilmesi ihmal edilmektedir. Teşviklerin en önemli paydaşı olan yatırımcıların teşviklerin içerik ve uygulanması konularında görüşleri ve tecrübeleri etkinliğin artırılması bakımından önemlidir. Bu çalışmanın amacı, yatırım teşviklerinin etkinliğinin artırılması amacıyla yatırımcılar açısından teşvik uygulama sisteminin değerlendirilmesidir. Teşviklerin uygulanması konusunda yatırımcıların görüşlerini değerlendirmek üzere hazırlanan anket sorularına verilen cevaplar doğrultusunda politika önerilerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Sonuçlara göre, yatırımcıların yatırım teşvik sistemini tam olarak etkin kullanamadığı, bunun da hem yatırımcılardan hem uygulanan sistemden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak yatırım teşviklerinin etkinliğinin artırılabilmesi için teşvik uygulamalarında, bölgenin, sektörün ve yatırımcının genel özelliklerinin dikkate alınması ve SEGE kriterlerinin revizyon edilmesinin uygun olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yatırım teşvikleri, Teşvik sistemi, Ekonomik etkinlik, Bölgesel gelişme, Türkiye ekonomisi

Proje Numarası

222K168

Empirical Application of The Effectiveness of Investment Incentives in Türkiye From The Perspective of Investors

Öz

The effectiveness of investment incentives is expected to reduce the imbalance between regions while ensuring economic growth. The sustainability of investment incentives and their expected impact are related to the rational allocation of resources to be used in this field. Although the incentive system, which has been in place in Türkiye for many years, has been updated according to economic requirements and planning, the evaluation of incentives from the perspective of investors has been neglected. The opinions and experiences of investors, who are the most important stakeholders in incentives, on the content and implementation of incentives are important in terms of increasing efficiency. The purpose of this study is to evaluate incentive implementation systems from the perspective of investors to enhance the effectiveness of investment incentives. This study aims to develop policy recommendations in line with the answers given to the survey questions prepared to evaluate the views of investors on the implementation of incentives. According to the results, it was determined that investors could not fully utilise the investment incentive system effectively because of both the investors and the system implemented. As a result, it has been concluded that to increase the effectiveness of investment incentives, the general characteristics of the region, sector, and investor should be taken into account in incentive practises and the SEGE criteria should be revised.

Anahtar Kelimeler

Investment incentives, Incentive system, Economic efficiency, Regional development, Turkish economy

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

222K168

Kaynakça

• Altay, A., & Karabulut, Ş. (2017). Türkiye’de Mali Teşvik Sistemi ve Yatırımlara Sağlanan Mali Teşviklerin Değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 189-202. google scholar
• Arslan, Ö. (2022). Türkiye’de Sanayisi Az Gelişmiş Kentlere Özgü Yatırım Teşvik ve Hibe Destek Mekanizması Geliştirme: Muş İl Örneği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 35, 299-305. google scholar
• Aydıner, M. (2015). Yatırım Teşvik Sisteminin İBBS Düzey2 ve Düzey3 Bölgelerinin İhracat Performansına Etkisi Üzerine Bir Panel Veri Analizi. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 4(2), 66-88. google scholar
• Bondonio, D., & Greenbaum, R. T. (2006). Do Business Investment Incentives Promote Employment in Declining Areas? Evidence from EU Objective 2 Regions. European Urban and Regional Studies,13(3), 225-244. google scholar
• Bondonio, D., & Greenbaum, R. T. (2007). Do Local Tax Incentives Affect Economic Growth? What Mean Impacts Miss in the Analysis of Enterprise Zone Policies. Regional Science And Urban Economics, 37. google scholar
• Çam, H., & Esengün, K. (2011). Organize Sanayi Bölgeleri Ve Uygulanan Teşvik Politikalarının İşletmeler Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi: Osmaniye Organize Sanayi Bölgesinde Uygulama. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(21), 55-63. google scholar
• Dayar, H., & Sandalcı, U. (2016). Yatırım Teşviklerinin Göçler Üzerindeki Etkisi: TR33 Bölgesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 2041-2064. google scholar
• Dursun, A., & Yolci, M. (2020). Yatırım Teşviklerinin TRA2 Bölgesindeki İşletme Faaliyetlerine Ektisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(69), 13-69. google scholar
• Erden, L., & Karaçay Çakmak, H. (2013). The Impacts of Regional Public Policies on Efficiency in Turkey. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2), 53-72. google scholar
• Ersungur, Ş. M., & Noyan Yalman, İ. (2009). Bölgesel Kalkınmada İhracat Teşviklerinin Etkinliği: Sivas İlinde Bir Uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(1), 81-98. google scholar
• Hazman, G. G., & Kaya, P. B. (2018). Bölgesel Teşvik Uygulamaları ile İhracat İlişkisinin Afyonkarahisar İli Örneğinde Regresyon Analizi ile Değerlendirilmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(5), 41-60. google scholar
• Gabe, T. M., & Kraybill, D. S. (2002). The Effect of State Economic Development Incentives on Employment Growth of Establishments. Journal of Regional Science, 42(4),703-730. google scholar
• Güler Hazman, G., & Yayla, Y. E. (2021). İstihdamı Teşvik Politikalarının Etkinliği: Türkiye ve AB Karşılaştırması. Maliye Araştırmaları Dergisi, 7(1), 17-36. google scholar
• Karakurt, A. (2010). Küresel Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(2), 143-163. google scholar
• Keskin, M. (2022). Türkiye’deki Kalkınma Planlarının Bölgesel Kalkınma Perspektifinden Değerlendirilmesi. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 5(1), 1-24. google scholar
• Narin, M. (2024). Türkiye. Bölgesel Kalkınma Ajansları, Editör: Mehmet Akif Özer, İlker Karakoyunlu, Seçil ÖZDEN TÜRK, ss.13-39, Yetkin Yayınları, Ankara. google scholar
• Porsse, A., Haddad, E., & Ribeiro, E. P. (2007). Economic Effects of Regional Tax Incentives: A General Equilibrium Approach. Latin American Business Review, 7(3-4), 195-216. google scholar
• Quaye, D. M., Sekyere, K. N., & Acheampong, G. (2017). Export Promotion Programmes and Export Performance: A Study of Selected SMEs in the Manufacturing Sector of Ghana. Review of International Business and Strategy, 27(4), 466-483. google scholar
• Recepoğlu, M., & Değer, M. K. (2016). Türkiye’de Bölgesel Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Düzey 2 Bölgeleri Üzerine Panel Veri Analizleri (2004-2011). Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14, 6-21. google scholar
• Recepoğlu, M., Doğanay, M. A., & Değer, M. K. (2022). Yatırım Teşvikleri, Kamu Yatırım Harcamaları ve İhracat Arası İlişkiler: Türkiye’de İller Üzerine Panel Nedensellik Analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 1056-1081. google scholar
• Resmi Gazete, (2012). 15/6/2012 Tarihli ve 2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar. Erişim Tarihi: 26.03.2024, Erişim Adresi:file:///C:/Users/merve/Downloads/YatirimlardaDevletYardimlariHakkindaKarar6.pdf. google scholar
• Roy, D. K. (1993). Impact of Incentives on Export Performance of Bangladesh: A Preliminary Assessment. The Bangladesh Development Studies, 21(2), 25-44. google scholar
• Sağdıç, E. N., Karaş, G., & Yıldız, F. (2021). The Impact of Investment Incentives on Regional Economic Growth in Turkey: An Empirical Analysis. Journal of Turkish Court of Accounts, 32(121), 39-64. google scholar
• Selim, S., Koçtürk, O. M., & Eryiğit, P. (2014). Türkiye’de yatırım teşvikleri ve sabit yatırımların istihdam üzerine etkisi: Panel veri analizi. Ege Akademik Bakış, 14(4), 661-673. google scholar
• Sevinç, E., & Şeker, A. (2023). Yatırım teşvikleri ile uluslararası ticaret ve doğrudan yabancı yatırımlar arasındaki ilişki: Türkiye örneği (2001-2021). Alanya Akademik Bakış Dergisi, 7(1), 337-354. google scholar
• Schalk, H. J., & Untiedt, G. (2000). Regional Investment Incentives in Germant: Impacts on Factor Demand and Growth. The Annals of Regional Science, 34, 173-195. google scholar
• Sungur, O., & Öçal, M. (2016). Bölgesel Kalkınmada Teşviklerin Önemi Ve Burdur İlinin 2001-2015 Yılları Sektörel Teşvik Performansı. 16. Ulusal Bölge Bilimi ve Bölge Planlama Kongresi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 1-2 Aralık, Isparta. google scholar
• Şeker, A. (2020). Türkiye’de ihracat ve yatırım teşvikleri arasındaki ilişki: ARDL sınır testi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2311-2326. google scholar
• Takım, A., & Ersungur, Ş. M. (2018). Türkiye’de Teşvik Sisteminin Yapısı, Sorunları Ve Etkinliği Üzerine Bir Politika Önerisi: Tek Bir Uygulamacı Kuruluş Sorunları Çözer Mi?. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(3), 725-744. google scholar
• Yayar, R., & Demir, Y. (2012). Bölgesel Kalkınma ve Yatırım Teşvikleri: Tokat İlinde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39, 119-146. google scholar
• Yavan, N. (2012). Türkiye’de Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Belirleyicileri: Mekânsal Ve İstatistiksel Bir Analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi, 10(1), 9-37. google scholar
• Yavuz, A. (2010). Bir Maliye Politikası Aracı Olarak Yatırım Teşviklerinin Rekabet Koşulları Altında Özel Kesim Yatırımları Ve İstihdam Üzerine Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 83-101. google scholar
• Yılmaz, H. (2020). Türkiye’de Yatırım Teşvik Sisteminin Tarihçesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 12(23), 431-441. google scholar