Ibn Sallam al-Jumahi’s Contribution to Arabic Literary Criticism: An Analysis in the Context of “Tabaqat”

Yıl 2022, , 127 - 155, 30.03.2022

Yusuf Seller

https://doi.org/10.26650/iuitd.2022.1030746

Öz

Tabaqat Fuhul Al-Shu‘ara (Classes of Champion Poets) of Ibn Sallam AlJumahi, one of the leading examples of literary criticism, is commonly referred to as a biography or literary history book. Although Ibn Sallam’s work contains a lot of historical data with objective and clear criteria, he debates topics like originality and imitation in the introduction of his book, and the idea of the classes of champion poets indicates that he basically implemented an activity of pure literary criticism. Based on this inference, our study aims to test the claim that Tabaqat is a primary source that had been applied in the art of literary criticism, and accordingly, it analyzes Ibn Sallam’s contribution to Arabic literary criticism. Therefore, a qualitative research method was used, and data were analyzed through content and descriptive analysis. Thus, the data on the aspect of Tabaqat, being related to literary criticism, were collected and evaluated from a different perspective than in previous studies.

Anahtar Kelimeler

Ibn Sallam Al-Jumahi, Tabaqat, Arabic Literary Criticism

İbn Sellâm el-Cumahî’nin Arap Edebi Eleştirisine Katkısı: Tabakât Özelinde Bir Analiz

Öz

İbn Sellâm’ın edebi eleştirinin ilk numunelerinden biri olarak karşımıza çıkan Tabâkat’ı, yaygın kabule göre bir biyografi ya da edebiyat tarihi kitabı olarak anılmaktadır. Eser, mukaddimesindeki meseleler ve şairler hakkındaki anekdotlar bakımından tarihi bir belge niteliği taşısa da tespit ettiğimiz bulgular bu kitabın edebi eleştiri sanatının pratik icrasından doğan bir ürün olduğunu göstermektedir. İbn Sellâm her ne kadar Tabakât’ıyla tarihi verileri bir yöntem çerçevesinde sunduğu izlenimi verse de aslında onun eserinin mukaddimesinde ele aldığı konular ve tabaka fikri bir edebi eleştiri faaliyeti gerçekleştirdiğini akla getirmektedir. Bu çıkarımdan hareketle çalışmamız, Tabakât’ın edebi eleştiri sanatının tatbik edildiği ilk eserlerden biri olduğu iddiasını test etmeyi ve İbn Sellâm’ın eseri özelinde edebi eleştiriye yaptığı katkıyı analizi hedeflemektedir. Bu amaç doğrultusunda çalışmamızda sosyal bilimler araştırma yöntemlerinden nitel araştırma yöntemine başvurulmuştur. Böylelikle Tabakât’ın ihmal edildiği düşünülen edebi eleştiriyle ilgili olma yönüne dair veriler bir araya getirilip meseleye mevcut çalışmalardakinden farklı bir bakış açısıyla yaklaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İbn Sellâm el-Cumahî, Tabakât, Arap Edebi Eleştirisi

Kaynakça

• Abbâs, İhsân. Târihu’n-Nakdi’l-Edebî ’inde’l-’Arab. Beyrut: Dâru’s-sekâfe, 4. Basım, 1983. google scholar
• Askerî, Ebû Hilâl. Kitâbü’s-Sına‘ateyn el-Kitâbe ve’ş-Şi‘r. thk. Ali Muhammed Becâvî - Ebû Fadl Muhammed Ebû Fadl İbrâhîm. Beyrut: ‘İsâ el-Bâbî el-Hâlebî ve Şürakeühü, 1952. google scholar
• ‘Asmaî’, Ebû Sa’îd. Fuhûletü’ş-Şu’arâ’. thk. Muhammed Abdülmun’im el-Hafâcî. Kâhire: Dârü’l-kalem li’t-türâs, t.y. google scholar
• Brockelman, Carl. Târihu’l-Edebi’l-’Arabî. çev. Abdulhalîm en-Neccâr. Kâhire: Dârü’l-me’ârif, 5. Basım, 1959. google scholar
• Câhız, Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kenânî Ebû Osman. Kitâbu’l-Hayevân. thk. Muhammed Basil 'Uyun al-Sud. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-’ilmiyye, 2003. google scholar
• Cumahî, İbn Sellâm. Tabakâtu Fuhuli’ş-Şu’arâ’. thk. Mahmûd Muhammed Şakir. 2 Cilt. Cidde: Matbaatü’l-Medenî, t.y. google scholar
• Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. Istanbul: Kapı Yayınları, 2. basım., 2019. google scholar
• Dayf, Şevkî. en-Nakd. Kâhire: Dârü’l-me’ârif, t.y. google scholar
• Demirayak, Kenan. Arap-İslam Edebiyatı Literatür Bilgisi. ed. Sultan Şimşek - İlknur Emekli. İstanbul: Cantaş Yayınları, 2016. google scholar
• Dîneverî, İbn Kuteybe. eş-Şi‘r ve’ş-Şu‘arâ’. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 2 Cilt. Kâhire: Dârü’l-me’ârif, 1982. google scholar
• Emîn, Ahmed. en-Nakdü’l-Edebî. Kahire: Müessetü Hindâvî, 2012. google scholar
• Esed, Nâsiruddin. Masâdiru’ş-Şi’ri’l-Câhiliyyi ve Kîmetuhâ’t-Târihiyyetu. Beyrut: Dâru’l-cîl, 7. Baskı., 1988. google scholar
• Grunebaum, Gustave von. “Arabic Literary Criticism in the 10th Century A. D.” Journal of the American Oriental Society 61/1 (1941), 51-57. google scholar
• Huleyf, Yusuf. eş-Şu’arâu’s-Sa’âlîk fî ’Asri’l-Câhilî. Kâhire: Dârü’l-me’ârif, 3. Basım, 1966. google scholar
• el-‘İbadî, Ahmed Abdullah Abdülkerîm. el-Makâyisu’n-Nakdiyye fî Kitâbi Tabakâti’ Fuhûli’ş-Şu’arâ li’bni Sellâm. Mekke: Câmi’atu Melik Abdülazîz, Yüksek Lisans, 1976. google scholar
• İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Feth Ziyâüddîn. el-Meselü’s-Sâir fî Edebî’l-Kâtib ve’ş-Şâ‘ir. thk. Ahmed el-Hûfî - Bedevî Tabâne. 3 Cilt. Kâhire: Dârü’n-nahda, t.y. google scholar
• İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya‘kub İshâk b. Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. thk. İbrahim Ramadân. Beyrut: Dârü’l-me’ârif, 1997. google scholar
• İbrâhîm, Tâhâ Ahmed. Târihu’n-Nakdi’l-Edebî ’inde’l-’Arab mine’l-’Asri’l-Câhilî ilâ’l-Karni’r-Rabi’i’l-Hicrî. Mekke: Dârü’l-faysaliyye es-Su‘udiyye, 2004. google scholar
• İşler, Emrullah. “Tarafe b. Abd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011. google scholar
• Levâtî, İhsan Sâdık Muhammed. “es-Subût ’inde İbn Sellâm”. Mecelletü’l-âdâb 1/125 (2018), 1-18. google scholar
• Merzübânî, Ebû Ubeydillâh Muhammed b. İmrân b. Mûsâ b. Saîd, el-Müveşşah fî Meâhizi’l-‘Ulemâ’ ‘ale’ş-Şu‘arâ, thk. Muhammed Hüseyn Şemsüddîn, (Beyrut: Dârü’l- kütübi’l-‘ilmiyye), 1995. google scholar
• Mendûr, Muhammed. en-Nakdü’l-Menhecî ’inde’l-’Arab. Kâhire: Nahdatü Mısr, 1996. google scholar
• Nuaymî, Ahmed. “Skepticism in the literature between “Taha Hussein and Ibn Sallam AL-Jumahi””. al-Athar 17/33 (2020), 7-15. google scholar
• Seller, Yusuf. Şiirde İntihal Meselesi ve Arap Şiirine Yansımaları. Ankara: Gece Kitaplığı, 2021. google scholar
• Sicistânî, Ebû Hâtim- Asmaî’, Ebû Sa’îd. Su’âlâtu Ebî Hâtim es-Sicistânî li’l-’Asmaî ve Radduhu ’aleyhi fî Fuhûleti’ş-Şu’arâ. thk. Muhammed Avde Selâme Ebû Cürey. Kâhire: Mektebetü’s-sekâfeti’d-dîniyye, 1994. google scholar
• Sultan, Münîr. İbn Sellâm ve Tabakâtu’ş-Şu’arâ’. İskenderiye: Münşeetü’l-me’ârif, t.y. google scholar
• Şervâne, Musa. “Fî’l-Mustalahi’n-Nakdiyyî ve Mecâlâtihi’l-Edilliyeti fî Kitâbi Tabakâti Fuhûli’ş-Şu’arâ’ li’bni Sellâm el-Cumahî”. Mecelletü’l-âdâb ve ’ulûmu’l-İnsâniyye 8/15 (2013), 143-160. google scholar
• Tüccar, Zülfikâr. “İbn Sellâm el-Cumahî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/312-313. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999. google scholar