Continuing the Tradition of Sha’bani-Kushadavi Correspondence: The Letters from Mehmet Ali Yitik to Nuh Naci Erdem

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 717 - 754, 30.09.2022

Adalet Çakır

https://doi.org/10.26650/iuitd.2022.1053317

Öz

Sufi letters have maintained their literary importance from the formation of the Sufi writing tradition to the present day. In the 10th century, al-Sarraj drew attention to the importance of letters and recommended reading Sufis’ letters in order to become familiar with their language. Sufis were prompted to write letters for natural reason such as distance and safety. The addressees of the letters were sometimes Sufis and other times the ulama with whom they would correspond for defending or exchanging ideas, and sometimes the statements requested advice or served as a warning. The letters the murshids wrote to their followers on navigating their sülûk [spiritual path] are of great importance in terms of illuminating the history of a tariqa [Sufi school/order], such as in the formation and continuance of a tradition, as well as explaining the intricacies of the science of sülûk. Mehmed Ali Yitik Bey was a follower of Ahmed Amiş Efendi, a sheikh of the Sha’bani-Kushadavi path. He wrote 12 letters to Nuh Nâci Erdem, who was a follower of the order of Muhammed Nuru’l-Arab. Nuru’l-Arab was the founder of Melami tariqa. had a Melami [???] spirit. These letters a continuation of the letters Nasuhi Efendi, Kushadali Ibrahim Efendi, and the followers of this path had written and are especially valuable in terms of shedding light on Sufi life and activities after the founding of the Turkish Republic.

Anahtar Kelimeler

Sufi letters, Malamiyya, Kushadaviyya, Ahmed Amiş Efendi, Ahmed Tahir Efendi

Şâbânî-Kuşadavî Mektuplaşma Geleneğinin Devamı: Mehmet Ali Yitik’in Nuh Naci Erdem’e Mektupları

Öz

Sûfî mektupları tasavvuf yazımının teşekkülünden günümüze kadar literatür bakımından önemini muhafaza etmektedir. 10. asırda Ebû Nasr Serrâc mektupların önemine dikkat çekmiş ve özellikle sûfîlerin diline aşina olmak için onların mektuplarını okumayı tavsiye etmiştir. Güvenli bir yol olması ve uzak mesafelere ulaştırılması gibi birtakım sebepler sûfîleri mektup yazmaya sevketmiştir. Tasavvuf erbabı kimi zaman haldaşları olan sufîler ile haberleşmek, kimi zaman muârızları ile tartışmak, kimi zaman da ulemâ ile ilmî bir meselede fikir teâtisi için bazen de devlet ricâline tavsiye ve uyarı kabilinden mektuplar yazmışlardır. Seyr ü sülûk amaçlı yazdıkları mektuplar, sülûk ilminin inceliklerini anlatması yanında bir tarikatın geleneğinin teşekkülü, devâmlılığı gibi tarihini aydınlatması bakımından da büyük öneme sahiptir. Mehmed Ali Yitik Bey, Şâbânî-Kuşadavî yolu meşâyihinden Ahmed Amiş Efendi’nin bendesidir. Melâmî neşveye sahip Nuh Nâci Erdem’e on iki adet mektup yazmıştır. Bu mektuplar Nasûhî Efendi, Kuşadalı İbrâhim Efendi ve bu yolun takipçilerinin yazdığı mektupların devâmı niteliğinde, özellikle Cumhuriyet sonrası sûfî yaşantısı ve faaliyetlerine ışık tutması bakımından kıymetlidir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Mehmet Ali Yitik, Sufi Mektupları, Melâmiyye, Kuşadaviyye tarikatı, Ahmed Amiş Efendi, Ahmed Tahir Efendi

Kaynakça

• Ateş, Süleyman. Cüneyd-i Bağdâdî (ks), Hayatı, Eserleri ve Mektupları. İstanbul: Sönmez Neşriyat, 1969. google scholar
• Azamat, Nihat. “Muhammed Nûrü’l-Arabî”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 30/557-560, Ankara: TDV Yayınları, 2020. google scholar
• Çağlı, Adalet Çakır. “Kuşadaviyye Yolunda Bir Mürşid-i Kâmil: Ahmed Amiş Efendi ve Müntesip ve Muhipleri”. Fâtih Türbedârı Ahmed Amiş Efendi Armağan Kitabı: 101. Sene-i Devriyesi Anısına. ed. Adalet Çakır Çağlı. 67-122. Kocaeli: KÜV Yayınları, 2021. google scholar
• Çakır, Adalet. Abdülkadir Geylânî ve Kadirîlik. 2 Cilt. İstanbul: İSAM Yayınları, 2012. google scholar
• Dal, Safer. Sohbet Kayıtları (1-10). M. Fahreddin Dal Özel Arşivi, ts. google scholar
• Demirci, Mehmet. Ali Rıza Doksanyedi Eserleri ve Şiirleri. İstanbul: H Yayınları, 2021. google scholar
• Eflâkî, Ahmed. Âriflerin Menkıbeleri. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2012. google scholar
• Erdem, Behiç. Hâtıralar. Ankara: Y.y., 23.11.1997. İsmail Güloğlu Kütüphanesindeki fotokopi nüsha. google scholar
• Geylânî, Abdülkadir. Risâleler. haz. Dilâver Gürer. İstanbul: İnsan Yayınları, 2007. google scholar
• Güven, Mustafa Salim. Çeşitli yönleriyle Azîz Mahmûd Hüdâyî’nin Mektupları. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1992. google scholar
• Hacıgökmen, Mehmet Ali. “Mevlâna Celaleddin-i Rumî’nin Selçuklu Sultanları ile İlişkileri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi/ Journal of Studies in Turkology. 36 (Güz-2014), 115-135. google scholar
• Hallâc-ı Mansûr. Ahbâru Hallâc. nşr. tsh. ve tlk. Luis Massignon, Paul Kraus. Paris: Editions Larose, 3. ed., 1936. google scholar
• Halvetî, İbrâhim Hâs. Tasavvufî Mektuplar. haz. Mustafa Tatcı. İstanbul: H Yayınları, 2018. google scholar
• el-Hargûşî, Ebû Sa‘d (Saîd) Abdülmelik b. Muhammed en-Nîsâbûrî. Tehzîbü’l-esrâr. thk. Bassâm Muhammad Bârûd. Abu Dabi: al-Mecmau’s-Sakafî, 1999. google scholar
• Ibanoğlu, Fulya. “Amiş Efendi’nin Hikmetli Sözlerini Muhtevî Meçhul Bir Defter: Süheyl Ünver’in Amişnâme’si ve Çeviri Yazısı”. Fâtih Türbedârı Ahmed Amiş Efendi Armağan Kitabı: 101. Sene- i Devriyesi Anısına. ed. Adalet Çakır Çağlı. 171-237. Kocaeli: KÜV Yayınları, 2021. google scholar
• Kaplan, Hayri. “Bahâ Veled, Şems ve Mevlânâ’nın Râzî’ye Yönelik Eleştirileri ve Râzî’nin Sûfilere/Tasavvuf Bakışı”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 6/14 (2005 Mevlânâ Özel Sayısı), 285-330. google scholar
• Konevî, Sadreddîn. Sadreddîn Konevî ve Nasireddîn Tûsî Arasında Yazışmalar/el-Mürâselât. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002. google scholar
• Külliyât-ı Hazret-i Hüdâyî. haz. Muzaffer Ergür - Adalet Çakır. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. basım, 2019. google scholar
• Memiş, Abdurrahman. “Oğuz, Muhammet İhsan”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 33/321-322. Ankara: TDV Yayınları, 2007. google scholar
• Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî. Mektuplar. çev. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri, 1963. google scholar
• Mısrî, Niyâzî. Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânı. haz. Kenan Erdoğan. Ankara: Akçağ Yay., 2. bs., 2008. google scholar
• Muhyiddîn İbn Arabî. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. 18. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2012. google scholar
• Müstakimzâde Süleymân Sâdeddîn. Tarîkat-ı melâmiyye-i şettâriyye. İstanbul: Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yaz., 481. google scholar
• Nasûhî Mehmed Efendi. Vâridât-ı Kudsiyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, H. Hüsnü Paşa, 776, 1b-105a. google scholar
• Öngören, Reşat. “Mektup/Tasavvuf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 19/21-23. Ankara: TDV Yayınları, 2004. google scholar
• Qudsi, Arin Salamah. “The exchange of letters in early Sufism: A preliminary study”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies 83/ 3 (October 2020), s. 391-413. https://doi.org/10.1017/S0041977X20002657 google scholar
• Ritter, Hellmut. “Hasan Basrî’nin Kader Hakkında Halife Abdülmelik b. Mervan’a Mektubu”. çev. Lütfi Doğan, Yaşar Kutluay. Ankara Ü. İlahiyat Fak. Dergisi 3/3-4 (1954). 75-84. google scholar
• Safvet, Ahmed Zekî. Cemheretu hutabi’l-Arab fî usûri’l-Arabiyyeti’z-zâhire. 2. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. bs., 1962. google scholar
• es-Samarrâî, Yûnus eş-Şeyh İbrahim. Seyyid Ahmed er-Rıfâî/ Hayatı ve Eserleri. çev. Münir Atalar. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2013. google scholar
• Tûsî Serrâc, Ebû Nasr. İslâm Tasavvufu. çev. Hasan Kamil Yılmaz. İstanbul: Erkam Yayınları, 2. bs. 2012. google scholar
• Sviri, Sara. “İlk Dönem Tasavvuf Kültüründe Melâmetiyye Hareketi ve Hakîm Tirmîzî”, çev. Salih Çift. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 4/11 (2003). 445-468. google scholar
• Tosun, Necdet. Bahâeddîn Nakşbend/ Hayatı, Görüşleri, Tarîkatı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003. google scholar
• Tura, M. Nusret. Mektuplar. haz. M. E. Kılıç. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995. google scholar
• Vassâf, Hüseyin. Mürâselât/ Gül Bahçesinden Mektuplar. haz. Mehmet Akkuş. İstanbul: H. Yayınları, 2016. google scholar