Mevlevi Âyinlerinin Yüzyıllara Göre Dağılımı

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 14, 1 - 13, 27.12.2016

Muattar Demet Doğruöz

https://doi.org/10.16950/iujad.323509

Cited By: 1

Öz

It is important that preschool education develops the skills because children
Mevlevi Rites are classified as mystical musical forms that were composed to
be performed during the Sema rituals and they are one of the lenghtiest
musical forms of Turkish music. The earliest Mevlevi Rites in history were
composed in pençgâh, dügâh ve hüseynî maqams and their composers are
unknown. These earliest rites, known as beste-i kadim, were composed in the
16th century and since then this form has been attracting the interest of many
composers. After examining the literature about the form that existed for
centuries, it can be said that many examples composed after the 20th century
did not have the chance to be performed and recognized. The aim of this study
is to identify the all the composers of Mevlevi Rite up until now and to
determine the numbers, maqams, and composers of the works in order to
reveal the present situation. The data collected were examined and evaluated
in the frame of the determined subject headings resulting in this descriptive
study.

Mevlevî âyinleri, Tasavvuf Mûsikîsi başlığı altında değerlendirilen, Mevlevî
tekkelerinde semâ töreni esnasında icrâ edilmek üzere bestelenmiş olan, Türk
Müziği’nin uzun formlu türlerindendir. Tarihte bilinen ilk Mevlevî âyinleri,
pençgâh, dügâh ve hüseynî makamlarında bestelenmiştir ve bestekârları
bilinmemektedir. Beste-i Kadîm olarak anılan bu ilk Mevlevî âyinleri 16.
Yüzyılda bestelenmiş ve o günden bu yana Mevlevî âyini formu bestekârlarca
ilgi görmeye devam etmiştir. Yüzyıllardan beri varlığını sürdüren Mevlevî
âyinlerine yönelik ilgili literatür incelendiğinde, 20. yüzyıl itibariyle bestelenmiş
âyinlerin birçoğunun meydan görmediği, yani icra şansı bulamadığından
dolayı açığa çıkmadığı söylenebilir. Bu araştırmanın amacı, bugüne kadar
yaşamış Mevlevî âyini bestekârlarını tespit etmek ve bestelemiş oldukları
Mevlevî âyinlerini sayıları, makamları ve bestekârları açısından belirleyerek
mevcut durumu ortaya koymaktır. Araştırma betimsel yöntem çerçevesinde
yürütülen bir tarama (survey) çalışmasıdır. Araştırmanın evreni, Türk din
musikisinin tasavvuf müziği başlığı altında değerlendirilen Mevlevî âyinleridir.
Araştırmada herhangi bir örnekleme yöntemine gidilmemiş olup evrenin tümü
araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırmanın verileri; millî kütüphâne, çeşitli
üniversite kütüphâneleri, Süleyman Demirel Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi
Öğretim Görevlisi Erdoğan Ateş özel arşivi, İzmir Devlet Klâsik Türk Müziği
Korosu ses sanatkârı Ümit Yazıcı özel arşivi, bazı web sayfaları, makâle ve
kitap taramaları sonucunda elde edilen veriler belirlenen konu başlıkları
çerçevesinde incelenerek betimsel olarak analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mevlevî Âyini, Mevlevî Âyini Bestekârları, Yüzyıllara Göre Mevlevî Âyinleri, Mevlevi Rites, Composers of Mevlevi Rite, Mevlevi Rites by Centuries

Kaynakça

• Adar, Ç. (2015). Mevlevî Âyinlerinde Kullanılan Makamların Dönemsel Değişiklikleri Üzerine Bir İnceleme: “Hicaz Mevlevî Ayini Örneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 1394-1405.
• Akdoğan, B. (2010). Türk Din Mûsikîsi Dersleri. Ankara: Bilge Ajans & Matbaa.
• Akdoğu, O. (1996). Türler ve Biçimler. İzmir: Ege Üniversitesi Basım Evi.
• Ateş, E. (2015). Türk Din Mûsikîsi. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Bayrakçı, Ö.F. (2012). 19.yy. Sonrası Mevlevî Âyini Besteciliği ve Besteci Zeki Atkoşar’ın Katkılar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Behar, C. (1992). Zaman, Mekân, Müzik. İstanbul: AFA Yayınevi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çevikoğlu, T. (2011). Mevlevî âyinleri Usûller ve Aruz (Cilt I). İstanbul: T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Çevikoğlu, T. (2015), Mevlevîlik. http://www.- neyzen.com/ney_Mevlevîlik.html, (Erişim Tarihi: 01.11.2015) Doğruöz, M. D. (2014). Cumhuriyet Dönemi Mevlevî Âyini Bestekârları ve Besteleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Sayan E. (2013, Ağustos 30). Bestekâr Erol Sayan ile Mevlevî Âyinleri Konulu Görüşme (Görüşmeci: M. D. Doğruöz). Yayımlanmamış görüşme. Bolu.
• Gölpınarlı, A. (2006). Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayınları.
• Hatipoğlu, E. (2011). Mevlevî âyinleri. İstanbul: T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Hidayetoğlu, A.S. (2003). Hazret-i Mevlânâ Muhammed Celâleddin Rûmî Hayatı ve Şahsiyeti. Konya: T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Kaçar, G. Y. (2012). Türk Mûsikîsi Rehberi. Ankara: Maya Akademi Yayın Dağıtım Eğitim Danışmanlık.
• Karaköse, Ş. (2013). Dünyada Mevlânâ Etkisi. İstanbul: Yediveren Yayınları.
• Öztuna, Y. (1969). Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi I. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Tanrıkorur, C. (2003). Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanrıkorur, C. (2004). Türk Müzik Kimliği. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uludağ, S. (1976). İslâm Açısından Mûsikî ve Semâ. İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Üngör, E. R. (1973). Bir Neyzenbaşı ki. Mûsikî Mecmuası, Halil Can Özel Sayısı.26(283) s: 38-41.
• Yazıcı Ü. (2013, Aralık 20). Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Müdürlüğü İzmir Klâsik Türk Müziği Korosu Ses Sanatçısı Ümit Yazıcı ile Mevlevî Âyinleri Konulu Görüşme (Görüşmeci: M. D. Doğruöz). Yayımlanmamış görüşme. İzmir.