Bir Perspektifin İnşası Olarak Ceylan Özgün Özçelik’in Kaygı Filminde Dişil Nazar

Yıl 2023, , 90 - 102, 29.11.2023

Beril Uğuz

https://doi.org/10.26650/iukad.2023.1330638

Öz

Dişil nazar, tanımı belirli kalıplar içine sınırlandıracak bir kavram olmaktan çok süreçsel olarak gelişen ve evrilmeye devam eden bir kavram olarak görülmelidir. Bugüne kadar yapılan tanımlara bakıldığında sinemada dişil nazar denildiğinde, kadın bakış açısını, öznelliğini ve duygularını, kadınlara ait deneyimleri kadının gözünden, onun perspektifinden ve onun hissettiği biçim ile aktarmayı amaçlayan filmler ilk olarak akla gelir. Bununla birlikte dişil nazar, erkek yönetmenlerin sineması olarak bilinen geleneksel Hollywood sinemasının anlatı ve sinematografik kalıplarını sorgular, kadının toplumda sahip olduğu farklı deneyim ve farklı öznellikleri farklı bir sinemasal dil ile ortaya koymaya çabalar. Bu çalışma yakın dönem Türk sinemasında Ceylan Özgün Özçelik’in yönetmenliğini yaptığı Kaygı (2017) filminde dişil nazarın sinematografi ve mizansen araçları kullanılarak nasıl kurgulandığını araştırmayı hedeflemektedir. Bu amaçla filmde görsel ve işitsel araçlara odaklanmayı öneren filmsel metin analiz tekniğinden faydalanılmış ve bu analiz feminist bir perspektif ile ele alınmıştır. Kaygı bu çerçevede analiz edildiğinde, filmin baştan sona kadın karakterin bakış açısından çekildiği ve onun hem optik hem de zihinsel bakış ve algılayışını seyirciye gösterecek ve hissettirecek sinematografik araçların tercih edildiği dikkat çeker. Öznel plan, yakın plan, omuz arkası görüş noktası, seçmeli netlik, sallantılı el kamerası, tepki planı, öznel diegetik ses, geriye dönüş bu araçlardandır. Karakterin duyguları ve hisleri ön planda tutularak filmin mizanseni seyirciye bu duyguları görsel ve işitsel olarak hissettirecek biçimde tasarlanmıştır. Işık, ses, renk paleti, kostüm, dekor, mekân ve aksesuarlar ile oyunculuk bu mizansen araçlarındandır. Film gerek anlatı gerekse sinematografik olarak geleneksel sinema kalıplarının tamamıyla içinde kalmayı tercih etmez, seyirciyi rahatsız ederek uyarmayı amaçlayan araçları kullanmayı tercih ettiği dikkat çeker. Doğrudan kameraya bakan karakter, rahatsız edici temalar, çizgisel zaman dışılık, hareketli kamera bu araçlardandır. Bu bağlamda bir kadın yönetmen tarafından çekilmiş olan Kaygı filminin dişil nazar inşasında özel olarak kullanılan mizansen ve sinematografi araçlarının varlığı gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dişil Nazar, Ceylan Özgün Özçelik, Kaygı, Feminist Sinema, Kadın Bakışı

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

-

Teşekkür

Prof. Dr. Sayın Erol Demir (Ankara Üniversitesi Sosyoloji Bölümü) ve Dr. Öğr. Üyesi Sayın Çağla Karabağ’a (Hacettepe Üniversitesi Radyo Televizyon ve Sinema Bölümü) teşekkür ederim.

Constructing a Perspective: Female Gaze in Ceylan Özgün Özçelik’s Film Inflame

Öz

The female gaze should be viewed as an evolving concept and a continually progressive process rather than a phenomenon limited to a specific definition. Definitions assigned thus far present films associated with the female gaze as narratives that convey a woman’s perspective, subjectivity, emotions, and experiences from her own point of view and articulate or elicit her feelings. The female gaze questions the narrative and cinematographic patterns of traditional (Hollywood) movies, also known as the cinema of male directors. The female gaze strives to use a different cinematic language to present societal experiences and subjectivities distinctive to women. This study utilizes the cinematography and mise-en-scène techniques applied in director Ceylan Özgün Özçelik’s film Inflame (Kaygı, 2017) to investigate how the female gaze is constructed in contemporary Turkish cinema. To this end, it employs textual film analysis techniques, focusing on visual and auditory elements from a feminist perspective. The analysis of Inflame evidences that it is viewed entirely from the perspective of the female protagonist. It uses cinematographic tools that showcase her optical and mental gaze as well as her perceptions and thus engage the audience in her experiences. Some of these tools include point-of-view shots, close-ups, over-the-shoulder shots, selective focus, handheld cameras, reaction shots, subjective diegetic sounds, and flashbacks. The lighting, sound, color palette, costumes, set design, and props represent some of the elements of the mise-en-scène, which is designed to visually and audibly evoke the female protagonist’s emotions in the audience. The film does not strictly adhere to traditional cinematic patterns, both in terms of its narrative and cinematography. Instead, it opts for disruptive and provocative means of engaging and exciting the audience, for instance, characters looking straight into the camera, unrestful themes, non-linear narratives, and moving cameras. Given this context, it becomes apparent that the film Inflame, directed by a woman, employs specific cinematographic and mise-en-scène techniques in constructing the female gaze.

Anahtar Kelimeler

Female gaze, Ceylan Özgün Özçelik, Inflame, feminist cinema, women’s look

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Abisel N. (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: Phoenix Yayınevi. google scholar
• Ayala, D. (2023, May 20). The Female Gaze: Simply, What is it? [Blog yazısı]. Erişim Adresi: https://www.sociomix.com/diaries/lifestyle/the-female-gaze-simply-what-is-it/1607449923. google scholar
• Arslan, U. T. (2005). Bu Kâbuslar Neden Cemil? - Yeşilçam’da Erkeklik ve Mazlumluk. İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Asiltürk, C. T. (2014). Sinemada Yaratıcı Yönetmen, İstanbul: Kalkedon Yayınları. google scholar
• Bateman, J. E. and Wildfeuer J. (Eds.) (2017). Introduction: Bringing Together New Perspectives of Film Text Analyses. Film Text Analysis: New Perspectives on the Analysis of Filmic Meaning. New York, Oxon: Routledge, pp: 1-23. google scholar
• Bonitzer, P. (1995). Bakış ve Ses, (İ. Yaşar, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Bordwell, D. ve Thompson, K. (2012). Film Sanatı: Giriş. (E. Yılmaz ve E. S. Onal, Çev.). Ankara: De Ki Basım Yayın. google scholar
• Brown, B. (2018). Sinematografi-Kuram ve Uygulama. (S. Taylaner, Çev.). İstanbul: Hil Yayınları. google scholar
• Buckland, W. (2013). Sinemayı Anlamak. (T. Göbekçin, Çev.). İstanbul: Optimist Yayım Dağıtım. google scholar
• Burns, H. (2022, April 5). What is the Female Gaze in Film? [Blog yazısı]. Erişim Adresi: https://watchargo.com/what-is-the-female-gaze-in-film/ google scholar
• Chatman, S. (1990). Coming to Terms - The Rhetoric of Narrative in Fiction and Film. Ithaca and London: Cornell University Press. google scholar
• Costa, D. (2016, September 12). Director April Mullen on how “Below Her Mouth” is all about the female gaze. [Blog gönderisi]. Erişim Adresi: https://afterellen.com/director-april-mullen-mouth-female-gaze/ google scholar
• Cowie, E. (1997). Representing The Woman: Cinema and Psychoanalysis, London: MacMillan Press. google scholar
• Çağıltay, M. (2019). Post Travmatik Türküler. Sekans Sinema Kültürü Dergisi içinde eleştiri, e-11, Ağustos, 12-17. google scholar
• Doane, M. A. (1991). Femmes Fatales: Feminism, Film Theory, Psychoanalysis. New York: Routledge. google scholar
• De Lauretis, T. (1984). Alice Doesn’t: Feminism, Semiotics, Cinema. Bloomington: Indiana University Press. google scholar
• Dyer, R. (2016). The Persistence of Textual Analysis, Kracuer Lectures in Film and Media Theory. [Video]. Erişim Adresi: https://www.kracauer-lectures.de/en/winter-2015-2016/richard-dyer/ google scholar
• Edgar-Hunt, R., Marland, J. ve Rawle, S. (2015). Film Dili. (S. Aytaç, Çev.). İstanbul: Literatür Yayıncılık. google scholar
• Ekinci, B. T. (2018), Sinemada Yeni Dil Arayışları. Ankara: Gece Kitaplığı. google scholar
• Elsaesser, T. ve Hagener M. (2014). Film Kuramı. İstanbul: Dipnot Yayınları. google scholar
• Forster, S. (2018, June 12). Yes, there’s such a thing as a ‘female gaze.’ But it’s not what you think. [Blog yazısı]. Erişim Adresi: https://medium.com/truly-social/yes-theres-such-a-thing-as-a-female-gaze-but-it-s-not-what-you-think-d27be6fc2fed. google scholar
• French, L. (2021). The Female Gaze in Documentary Film - An International Perspective. Switzerland: Palgrave Macmillan. google scholar
• Gamman, L. ve Marshment, M. (Ed.) (1988). The Female Gaze: Women as Viewers of Popular Culture. London: The Real Comet Press. google scholar
• Gibbs, J. (2003). Mise-En-Scene, Film Style and Interpretation. London: Wallflower Press. google scholar
• Gürkan, H. (2015). Karşı Sinema. İstanbul: Es Yayınları. google scholar
• Hudson, K. (2022, November 18). What Makes the Female Gaze Different? [Blog yazısı]. Erişim Adresi: https://raindance.org/what-makes-the-female-gaze-different-2/ google scholar
• Humm, M. (1997). Feminism and Film. Bloomington-Indiana: Indiana University Press google scholar
• Johnston, C. (2006). Karşı Sinema Olarak Kadınların Sineması. (Aygün Atalay, Çev.), Sinemasal. 14, 77-86. google scholar
• Kaplan, E. A. (2001). Women and Film: Both Sides of the Camera. Great Britain: Methuen ve Co. google scholar
• Kuhn, A. (1982). Women’s Pictures, Feminism and Cinema. Boston: Routledge. google scholar
• Longinotto, K. (2007). Interview with Kim Longinotto. by Belinda Smaill. Studies in Documentary Film, 1(2), 177-187. google scholar
• Macdonald, K. ve Cousins, M. (2011). Imagining Reality: The Faber Book of Documentary. London: Faber and Faber. google scholar
• Malone, A. (2018). The Female Gaze - Essential Movies Made By Women. Coral Gables: Mango Publishing Group. google scholar
• Mascelli, J. V. (2014). Sinemanın 5 Temel Öğesi. (H. Gür, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi. google scholar
• Mercado, G. (2011). Sinemacının Gözü-Sinemada Kompozisyon Kurallarını Kullanmayı (ve Yıkmayı) Öğrenmek. (S. Taylaner, Çev.). İstanbul: Hil Yayınları. google scholar
• Modleski, T. (1988). The Women Who Knew too Much: Hitchcock and Feminist Theory. London: Routledge, 5-9. google scholar
• Mulvey, L. (1997). Görsel Haz ve Anlatı Sineması. 25. Kare. (N. Abisel, Çev.). 21, 38-46. google scholar
• Nordstrom, L. (2017, April 4). Inside ‘Girl on google scholar
• Pribram, E. D. (Ed.) (1988). Female Spectators: Looking at Film and Television. London: Verso. google scholar
• Penley, C. (Ed.) (1988). Feminism and Film Theory. New York: Routledge. google scholar
• Petrie, D. W. and Boggs, J. M. (2018). The Art of Watching Films-Ninth Edition. New York: McGraw-Hill Education. google scholar
• Polk, M. L. C. (1997). Reversing the gaze: when women look back in Susan Glaspell’s Trifles and Jonathan Demme’s The Silence of the Lambs. In P. Davison. Lewiston (Eds.), Film and Literatüre: Points of Intersection (pp. 123-152). NY: Edwin Mellen Press. google scholar
• Rashkin, E. J. (2001). Women Filmmakers in Mexico: The Country of Which We Dream. Texas: University of Texas Press. google scholar
• Ryan, M. ve Kellner, D. (1997). Politik Kamera-Çağdaş Hollywood Sinemasının İdeolojisi ve Politikası. (E. Özsayar, Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Schroeder, J. E. (1998). Consuming Representation: A Visual Approach to Consumer Research. in Representing Consumers: Voices, Views and Visions. (B. B. Stern, Ed.). London: Routledge. google scholar
• Showalter, E. (1997). Towards a Feminist Poetics, Twentieth Century Literary Theory içinde. (K.M. Newton, ed.). New York: Macmillan Education, s: 216-220. google scholar
• Smelik, A. (2008), Feminist Sinema ve Film Teorisi: Ve Ayna Çatladı. (D. Koç, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı. google scholar
• Soloway, J. (2016). Jill Soloway on The Female Gaze, MASTER CLASS/ TIFF - Toronto International Film Festival.[Video]. Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=pnBvppooD9I/. google scholar
• Sözen M. (2008). Sinemasal Anlatıda Bakış Açısı Kavramı ve Örnek Çözümlemeler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 577-596. google scholar
• Stacey, J. (1994). Star Gazing: Hollywood Cinema and Female Spectatorship. London: Routledge,19-48. google scholar
• Toprak, M. (2013). Filmin Dili KurguFilmin Dili Kurgu. İstanbul: Kalkedon Yayınları google scholar
• Villarejo, A. (2007), Film Studies-The Basics, London, New York: Routledge. google scholar
• Webb, J. (2019). Çocuklukta İhmalin İzi: Boşluk Hissi. İstanbul: Sola Unitas Yayınları google scholar
• Wollen, P. (2009), Godard and Counter Cinema: Vent d’Est. In Film, Theory and Criticism - Introductory Readings, (L. Braudy and M. Cohen, Eds.), New York and Oxford: Oxford University Press, 418-426. google scholar
• Yıldız, S. (2018). Sinema Dili-Beyazperdeyi Yaratanlar. İstanbul: Su Yayınevi. google scholar