An Evaluation of The Sociological Texture of Yaşar Kemal’s Novels in The Context of Feminist Literary Criticism

Yıl 2019, Sayı: 19, 15 - 35, 07.02.2020

Aziz Şeker

https://doi.org/10.26650/iukad.2019.19.002

Öz

Yaşar Kemal, accepted as one of the important writers of World and Contemporary Turkish Literature, produced works in many genres of literature. The works of Yaşar Kemal, who is best known as a novelist, contain many social facts about Turkish social reality throughout the history of the Republic. The geography of his novels from Çukurova to Istanbul includes many social issues such as aghas (tribal chieftains), social banditry, population exchange, poverty, environmental change, rural life, intangible cultural heritage elements and the social consequences of wars. His original competence in the Romani language, his success in building social-cultural characters, his ability to transfer social events to fiction with an aesthetic talent, and his awareness for human beings and the environment have given Yaşar Kemal a high profile in the world of literature. Social change processes focused on the production relations that started in Turkey in 1950/60s brought about their own material conditions starting from Çukurova region. This process is undoubtedly reflected in art. Yaşar Kemal treated in detail the sociological texture of this change from many aspects in his works. Thus, he became an artist who succeeded in touching universal human reality way beyond the perception of a novel confined only to Çukurova. Within this human reality, women are included as the main characters. Given the humanitarian cultural basis on which he built his novels, it can be seen that in all Yaşar Kemal’s novels, women have a respectable position. This study aims to make a sociological study on Yaşar Kemal’s published novels and to contribute to different readings with feminist literary criticism.

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal, Novel, Feminist Literary Criticism, Gender Sociology, Protagonist

Yaşar Kemal’in Romanlarının Sosyolojik Dokusunu Feminist Edebiyat Eleştirisi Bağlamında Değerlendirmek

Öz

Dünya ve Çağdaş Türk Edebiyatı’nın önemli yazarları arasında kabul edilen Yaşar Kemal, edebiyatın birçok türünde eserler vermiştir. Romancı kimliği daha ön planda tutulan Yaşar Kemal’in yapıtları, Cumhuriyet tarihi boyunca Türkiye toplumsal gerçekliğine ilişkin birçok sosyal olguyu içeriğinde barındırır. Çukurova’dan İstanbul’a uzanan roman coğrafyasında; ağalıktan sosyal eşkıyalığa, mübadeleye, yoksulluğa, çevresel değişime, kırsal yaşama, somut olmayan kültürel miras ögelerine ve savaşların sosyal sonuçlarına kadar birçok sosyal konu yer alır. Roman dilindeki özgün yetkinliği, sosyalkültürel temeli bulunan karakterler oluşturmadaki başarısı, sosyal olayları roman kurgusuna estetik bir beceriyle aktarışı, insani ve çevresel duyarlılığı, Yaşar Kemal’e edebiyat dünyasında kalıcılık kazandırmıştır. Türkiye’de 1950-60’larla başlayan üretim ilişkilerine odaklı toplumsal değişme süreçleri, Çukurova bölgesinden başlamak üzere kendi maddi koşullarını getirmiştir. Bu süreç kuşkusuz sanata da yansımıştır. Yaşar Kemal bu değişmenin sosyolojik dokusunu yapıtlarında birçok yönüyle detaylı bir şekilde işlemiştir. Bu, onu Çukurova ile sınırlı bir roman algısının çok çok ötelerinde evrensel insan gerçekliğine ulaşmış bir sanatçı yapmıştır. Bu insan gerçekliği içinde kadınlar da ana karakterler olarak yer alırlar. Romanlarını yapılandırdığı insani kültürel temel, göz önünde tutulduğunda, Yaşar Kemal romanlarının bütününde kadınların saygın bir konumunun olduğu görülür. Bu çalışmada, Yaşar Kemal’in yayınlamış romanları üzerinde sosyolojik bir inceleme yapılırken, feminist edebiyat eleştirisiyle yapılacak farklı okumalara da katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal, Roman, Feminist Edebiyat Eleştirisi, Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi, Roman Kahramanı

Kaynakça

• Aytemiz, U. B. (2016). “Edebiyat ve toplumsal cinsiyet”, Toplumsal cinsiyet tartışmaları içinde (s. 51-66). (F. Saygılıgil, Ed.). Ankara: Dipnot.
• Bauman, Z. (2017). Akışkan modernite. (S. Okan Çavuş, Çev.). İstanbul: Can Sanat.
• Boratav, N. P. (2017). Folklor ve edebiyat 1. Ankara: Bilgesu.
• Çakır, S., Alkan, A. (2014). “Osmanlı İmparatorluğu’ndan modern Türkiye’ye cinsiyet rejimi: süreklilik ve kırılmalar”, 1920’den günümüze Türkiye’de toplumsal yapı ve değişim içinde (s. 229-271). (F. Alpkaya, B. Duru, Drl.). (3.bs.) Ankara: Phoenix.
• Eagleton, T. (2015). Edebiyat nasıl okunur? (E. Ersavcı, Çev.). (2. bs.) İstanbul: İletişim. Ercan A. Cemile. (2014). Cinsiyetin toplumsal rol’deki yeri/Elfriede Jelinek’in seçilmiş romanlarında kadınlık. Konya: Çizgi.
• Gough, K. (2016). “Ailenin kökeni”, Kadın antropolojisi içinde (s. 53-82) (B. Abiral, Çev.). (2.bs.) Ankara: Dipnot.
• Kalaycıoğlu, S. (2013). “Toplumsal yapı: toplumsal kurumlar, gruplar ve toplumsal değişme”, Dünden bugüne Türkiye’nin toplumsal yapısı içinde (s. 5-15). (M. Zencirkıran, Ed.). (4. bs) Bursa: Dora.
• Kemal, Y. (1998a). Demirciler çarşısı cinayeti, Akçasazın ağaları 1. (3. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (1998b). Yağmurcuk kuşu, Kimsecik 1. (3. bs) İstanbul: Adam. Kemal, Y. (1998c). Deniz küstü. (3. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (1999a). Yusufçuk yusuf, Akçasazın ağaları 2. (3. bs) İstanbul: Adam. Kemal, Y. (1999b). Kale kapısı, Kimsecik 2. (3. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (1999c). Kanın sesi, Kimsecik 3. (3. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000a). İnce memed 1. (8. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000b). İnce memed 2. (6. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000c). İnce memed 3. (6. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000d). İnce memed 4. (6.bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000e). Ortadirek, Dağın öte yüzü 1. (5. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000f). Yer demir gök bakır, Dağın öte yüzü 2. (7. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000g). Ölmez otu, Dağın öte yüzü 3. (5. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000ğ). Kuşlar da gitti. (5. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000h). Teneke. (6.bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000ı). Ağrıdağı efsanesi. (8. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2000i). Hüyükteki nar ağacı. (4. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2001a). Fırat suyu kan akıyor baksana, Bir ada hikayesi 1. (12. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2001b). Binboğalar efsanesi. (5. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2001c). Yılanı öldürseler. (8. bs) İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2002a). Karıncanın su içtiği, Bir ada hikayesi 2. İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2002b). Tanyeri horozları, Bir ada hikayesi 3. İstanbul: Adam.
• Kemal, Y. (2012). Çıplak deniz çıplak ada, Bir ada hikayesi 4. İstanbul: Yapı Kredi.
• Kızılçelik, S. (2000). Sosyoloji yazıları. Ankara: Anı.
• Kula, B. O. (2008). Kant estetiği ve yazın kuramı. İstanbul: Doruk.
• Kundera, M. (2014). Roman sanatı. (A. Bora, Çev.). (5. bs) İstanbul: Can.
• Levine, C. (2017). Biçimler/bütün, ritim, hiyerarşi, ağ. (D. Dinçsoy, Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Mackay, M. (2018). Roman nedir? (F. Akdoğan Özdemir, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Moran, B. (1999). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İstanbul: İletişim. Naci, F. (1990). 100 soruda Türkiye’de roman ve toplumsal değişme. (2. bs) İstanbul: Gerçek.
• Naci, F. (1997). İnsan tükenmez, Gerçek saygısı. (2. bs) İstanbul: Adam.
• Paz, O. (1990). Yalnızlık dolambacı. (B. Güvenç, Çev.). (3. bs) İstanbul: Cem.
• Suchkov, B. (1976). Gerçekçiliğin tarihi. (A. Çalışlar, Çev.). İstanbul: Bilim.
• Şeker, Aziz. (2019). Kemal Tahir, Orhan Kemal ve Yaşar Kemal’in romanlarında toplumsal cinsiyet açısından kadın-karşılaştırmalı bir inceleme. Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Tharaud, C. B. (2017). Çukurova Yaşar Kemal edebiyatının temelleri. (T. Çulhaoğlu, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi. Timur, T. (2002). Osmanlı-Türk romanında tarih, toplum ve kimlik. (2. bs) Ankara: İmge.
• Türkeş, Ö. (2009). “Toplum ve kimlik kurma kılavuzu olarak roman”, Modern Türkiye’de siyasi düşünce, dönemler ve zihniyetler içinde (s. 844-869). (T. Bora, M. Gültekin, Ed.). İstanbul: İletişim.