E. M. Forster’ın “Makine Duruyor” Öyküsünde Teknososyal Bireyler ve ‘Prometheusçu Utanç’

Yıl 2023, , 165 - 186, 04.07.2023

Emine Şentürk

https://doi.org/10.26650/LITERA2022-1116501

Öz

Edward Morgan Forster, 1909 yılında yazdığı “Makine Duruyor” öyküsünde ütopyadan distopyaya geçiş yapan bir anlatı ve aynı zamanda da sosyal bilimkurgu özelliklerini taşıyan bir kurmaca dünya yaratır. Kendi döneminin teknoloji hayranlığına uyarı niteliğinde bir öykü sunan Forster, hem gelinebilecek noktaya bir pencere açar hem de olası tehlikeler karşısında insanın var oluşunu sergiler. Öngörülen distopik toplumda, arı kovanı analojisi çerçevesinde insanlar amaca hizmet eden işçiler konumuna yerleştirilirken mağara alegorisi benzeri bir yer altı karanlığına hapsolurlar. Her birey bir petek içinde konumlanır ve burada hayatlarını yalıtılmış ve yalnız yaşamak durumundadırlar ve bu toplumda işleyiş sistemi ve düzenini sağlayan, sürekli uğuldayan ve Vernor Vinge’in “teknolojik tekillik” kavramını örnekleyen Makine isimli araçtır. Bu teknolojik gelişmişlik içinde bağımlı kalmış teknosoyal bireylere eleştirel bakış, Kuno karakteri aracılığıyla gerçekleşir. Bu nedenle, bu çalışma Kuno’nun kendi içinde bulunduğu topluma bakışını, insanın kendini kendi eliyle bağımlı hale getirdiği Makine’yi sorgulayışını, yaşadığı huzursuzluğu ve mutsuzluğu Günther Anders’in “Prometheusçu utanç” bağlamında ele alacaktır. Bunun sonucunda yaratıcı olarak yaratılana bağımlılık utancı, değişime olan inancın ve umudun temeli olarak tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Prometheusçu utanç, sosyal bilimkurgu, E. M. Forster, “Makine Duruyor”, teknolojik tekillik

Techno-social Individuals and ‘Promethean Shame’ in E. M. Forster’s “The Machine Stops”

Öz

In his short story “The Machine Stops” (1909), Edward Morgan Forster creates a fictitious world that is a transitional narrative from a utopian to dystopian perspective as well as a social science fiction piece. Forster presents a story that is a warning and a rebuke to appreciation of technology at his time, and in doing so, he both presents a vision of the achievable point and demonstrates the survival of humanity against the potential threats. In the envisaged dystopian community, the analogy of the beehive positions human beings in the system as instruments that serve the entire structure as workers, as the hands of the system, and at the same time, people who are imprisoned in underground darkness, as in the cave allegory. Each individual is placed in a bee cell and establishes a life isolated and alone, and the instrument that provides the system and order in this society is the Machine, which illustrates Vernor Vinge’s concept of “technological singularity”. The main character, Kuno, is the one who provides the reader with an insightful and critical perspective with regard to the dependent techno-social individuals in this technological advancement. Hence, the purpose of this study is to analyse Kuno’s view of the society, his questioning of the Machine that man has made himself reliant on, and his uneasiness and discontent within the context of Günther Anders’s “Promethean shame”. Accordingly, as the creator, developing a sense of shame for relying on the created will be explored as the foundation for the belief in and hope for change.

Anahtar Kelimeler

Promethean Shame, social science fiction, E. M. Forster, “The Machine Stops”, technological singularity

Kaynakça

• Anders, G. (2017). İnsanın Eskimişliği: İkinci Endüstri Devrimi Çağında İnsan Ruhu Üzerine. 1. Cilt. (H. Belen ve H. Ertürk, Çev.). İstanbul: İthaki. google scholar
• Asimov, I. (1953). Social Science Fiction. In. R. Bretnor (Ed.), Modern Science Fiction, its Meaning and its Future (pp.157-196). New York: Coward-McCann. google scholar
• Asimov, I. (1999). Robot Öyküleri Antolojisi (Ö. Kurdoğlu, Çev.). İstanbul: US Yayınları. google scholar
• Caporaletti, S. (1997). Science as Nightmare: “The Machine Stops” by E.M. Forster. Utopian Studies, 8(2), 32-47. http://www.jstor.org/stable/20719683 google scholar
• Fitting, P. (2011). Ütopya, Distopya ve Bilimkurgu. G. Claeys (Ed.). Cambridge Edebiyat Araştırmaları: Ütopya Edebiyatı kitabı içinde (ss. 193-218). (Z. Demirsü, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Forster, E. M. (2002). Makine Duruyor. Cennet Dolmuşu kitabı içinde (R. Hakmen, Çev.). (ss. 155-194). İstanbul: İletişim. google scholar
• Kayışçı Akkoyun, B. (2021). Bilimkurgu, Ütopya ve Distopya. C. Tan, C. Kılıçarslan ve S. Uyanık (Ed.), Bilimkurguyu Anlamak: Alt Türlere Eleştirel Yaklaşımlar kitabı içinde (ss. 27-49). Ankara: Nobel Bilimsel. google scholar
• Mandeville, B. (1924). The Fable of the Bees: or, Private Vices, Publick Benefits. Vol. 1. Oxford: Clarendon Press. google scholar
• March-Russell, P. (2005). “Imagine, If You Can”: Love, Time and the Impossibility of Utopia in E. M. Forster’s “The Machine Stops.” Critical Survey, 17(1), 56-71. http://www.jstor.org/stable/41556094 google scholar
• Platon. (2019). Devlet (S. Eyüboğlu ve M. A. Cimcoz, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Sills, Y. G. (1968). Social Science Fiction. In D. L. Sills (Ed.), International Encyclopedia of the Social Sciences (pp. 473481), vol. 14. London: The Macmillan Company. google scholar
• Suvin, D. (1979). Metamorphoses of Science Fiction: On the Poetics and History of a Literary Genre. New Haven: Yale University Press. google scholar
• Suvin, D. (1988). Positions and Presuppositions in Science Fiction. London: Macmillan. google scholar
• Theall, D. F. (1975). The Art of Social-Science Fiction: The Ambiguous Utopian Dialects of Ursula K. Le Guin. Science Fiction Studies, 2(3), 256-264. https://www.depauw.edu /sfs/backissues/7/theall7art.htm. google scholar
• Vieira, F. (2011). Ütopya Kavramı. G. Claeys (Ed.). Cambridge Edebiyat Araştırmaları: Ütopya Edebiyatı kitabı içinde (ss. 3-35). (Z. Demirsü, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Vinge, V. (1993). The Coming Technological Singularity: How to Survive in the Post-Human Era. Vision-21 Interdisciplinary Science and Engineering in the Era of Cyberspace, Westlake, Ohio, March 30-31, 1993. NASA Lewis Research Center and the Ohio Aerospace Institute, National Aeronautics and Space Administration [NASA]. 11-22. google scholar
• Zorlu, F. (2015). Arı Kovanının Ruhu Filminin İkonolojisi. Sinecine. 6(1), 29-56. google scholar