Kent ve İnsan: 19.Yüzyılın İlk Yarısı Rus Edebiyatında Peterburg

Yıl 2021, , 881 - 904, 06.12.2021

Nazan Coşkun

https://doi.org/10.26650/LITERA2021-891291

Öz

İnsanın aitlik duygusunun bir parçası olan kent, kimi zaman adeta canlı bir varlık gibi insan yaşamının merkezinde yer alır. Bu merkezi belirleyen temellerden biri; mekân olarak kentin insan varoluşunun inşasını, bütünselliğinin bir parçasını oluşturmasıdır. Kimliğini bir mekân çerçevesinde oluşturan insan için kent; mekânın boyutlarından biri olarak varoluş sürecinin yapı taşlarından biridir ve bu varoluş sürecinde insan- mekân, mekân- insan ve insan-insan ilişkisinde mekânın rolü gibi üç boyutlu bir etkileşim yapısı söz konusudur. 1703 yılında kurulan Peterburg kenti, Avrupa’ya açılan pencere olarak Çar I.Petro modernleşmesinin, yeni Rusya düşüncesinin sembolü olur. Ancak bu sembol, aynı zamanda yeni kentin yarattığı toplumsal düzen ile beraber ciddi tartışmaların da merkezinde yer alır. Peterburg artık hem yeni kültürün temsili hem de toplumsal çelişkilerin açıkça hissedildiği bir mekân olarak karmaşık bir süreci beraberinde getirir. Bu süreç dönemin edebiyatında da ifade bulur ve Peterburg’a dair iki tür söylem gelişir. Peterburg bir taraftan Rusya’nın Batı’ya açılan penceresi, modernleşmenin sembolü olarak değerlendirilirken, diğer taraftan bireyselliğin hâkimiyet altına alındığı, kapitalist sistemin küçük insanlara yaşam hakkı tanımadığı ruhsuz, bürokratik bir kent olarak değerlendirilir. Bu çerçevede çalışmamızın sınırları içinde Aleksandr Puşkin, Mihail Lermontov, Nikolay Gogol, Fyodor Dostoyevski gibi yazarlar çerçevesinde insan-mekân ilişkisi bağlamında 19. yüzyılın ilk yarısı Rus edebiyatında Peterburg teması ele alınacak, Peterburg hem yazarların dünya duyumsayışı, hem de kahramanlarının varoluş ve mücadele mekânı olarak değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler

Peterburg, Puşkin, Lermontov, Gogol, Dostoyevski

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

City and People: Petersburg in Russian Literature in the First Half of the 19th Century

Öz

Being a part of people’s sense of belonging, the city plays a central role in human life as a living entity. One of the foundations that determines this center is the fact that the city establishes the construction of human existence and creates a part of its totality. For people who form their identity within the framework of a place, the city, as one of the dimensions of space, is a building block of the existence process; and in this process of existence, there is a three-dimensional interaction structure as in the role of space in the human-space, space-human and human-human relationship. Founded in 1703, the city of Petersburg, Russia’s window to the West, became the symbol of the modernization of Tsar Peter I and the new Russian thought. However, this symbol, together with the social order created by the new city, became the center of serious debates. Both as a representation of the new culture and as a place where social contradictions are clearly felt, Petersburg would bring with it a complex process. This process also finds expression in the literature of the period and two types of discourse on Petersburg develop. On the one hand, Petersburg is regarded as Russia’s window to the West and a symbol of modernization. On the other, it is considered as a soulless, bureaucratic city where individuality is dominated, and the capitalist system does not give common people the right to live. Within the boundaries of our work, the theme of Petersburg in Russian literature of the first half of the 19th century will be discussed in the context of the human-space relationship within a framework of such writers as Aleksandr Pushkin, Mihail Lermontov, Nikolay Gogol, Fyodor Dostoyevsky. Petersburg will be evaluated as both the writers’ sensation of the world and the place of existence and struggle of their protagonists.

Anahtar Kelimeler

Petersburg, Pushkin, Lermontov, Gogol, Dostoevsky

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Alver, K. (2008). Mekân Tartışmaları ve Değişen Mekân Algısı. Düşüncede, Edebiyatta, Sanatta Modernizmden Postmodernizme Hece Dergisi, s. 557-571. google scholar
• Alver, K. (2017). Kent imgesi, Kent Sosyolojisi, İstanbul: Çizgi Kitabevi, s. 11-35. google scholar
• Antsiferov, N. P. (2014). Radost jizni bıyloy. Problemıy urbanizma v russkoy hudojestvennoy literature, Novosibirsk: İzdatelstvo Svinin i sıynovya. google scholar
• Biron, V. (1991). Peterburg Dostoyevskogo gravürıy nadereve Nikolaya Kofanova, Leningrad: Tovarişestvosveça. google scholar
• Dostoyevski, F. (2011). Sürgün Öncesi Öyküler, Ev Sahibesi, (Sabri Gürses Çev.) İstanbul: Can Yayınları. google scholar
• Dostoyevski, F. (1983). Peterburgskaya letopis. F.Dostoyevski. İskaniya i razmıyşleniya, Moskva: İzd. Sovetskaya Rossiya. google scholar
• Dostoyevski, F. (2009a) Öteki, (Ergin Altay Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Dostoyevski, F. (2009b). Beyaz Geceler, (Sabri Gürses Çev.), İstanbul: Can Yayınları. google scholar
• Dostoyevski, F. (2010). İnsancıklar, (Ergin Altay Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Dostoyevski, F. (2014). Dostoyevski Mektuplar, (Hüseyin Kandemir Haz. ve Çev.), Konya, Çizgi Kitabevi. google scholar
• Fridlender, G. (1964). Realizm Dostoyevskogo, Moskva, İzdatelstvo nauka. google scholar
• Gogol, N. (2010). Bir Delinin Anı Defteri Palto-Burun- Petersburg Öyküleri ve Fayton, (Mazlum Beyhan Çev.), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Karakaş, M. (2019). “Kent, Mekân ve Toplum: Mekân Sosyolojisine Giriş”, Kent, Mekân ve Toplum, İstanbul, Tezkire Yayıncılık, s. 15-40. google scholar
• Kuleşov, V. (2000). Puşkin Yaşamı ve Sanatı, (Birsen Karaca Çev.), İstanbul: Multilinguel Yayınları. google scholar
• Lermontov, M. Y. (2002). Polnoye sobraniye soçineni v desyati tomah, Tom Sedmoy, Pisma, Moskva: İzd. Voskresenya. google scholar
• Lermontov, M. Y. (2020). Özgürlüğün Son Oğlu Poemalar, (Kayhan Yükseler Çev.), İstanbul: YKY Yayınları. google scholar
• Lermontov, M. Y. (1945). Prenses Ligovskaya, (Servet Lunel Çev.), Ankara: MEB. google scholar
• Lermontov, M. Y. (2019). Hançer- Seçme Şiir ve Manzumeler, (Ataol Behramoğlu Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Nekrasov N. (2016). Yüzyıllık sessizlik, (Uğur Büke Çev.), İstanbul: Çeviribilim. google scholar
• Nikoleva, M. F. (1956). Mihail Yuryeviç Lermontov Jizn i tvorçestvo, Moskva: Gosudarstv. İzd. google scholar
• Olcay, T. (2003). Rus Edebiyatında Doğalcı Okul, İstanbul: İ.Ü. Basım ve Yayın Evi. google scholar
• Puşkin, A. (1999). Bakır Atlı, (Azer Yaran Çev.), İstanbul: İyi Şeyler Yayıncılık. google scholar
• Puşkin, A. (2006). Seviyordum Sizi Seçme Şiirler, (Ataol Behramoğlu Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Puşkin, A. (2017). Yevgeni Onegin, (Sabri Gürses Çev.), İstanbul: Alfa Basım Yayım. google scholar
• Rakov, Y. (2002). Peterburg- gorod literaturnıyh geroyev, S. Peterburg: Himizdat. google scholar
• Simmel, G. (1996). Metropol ve Zihinsel Yaşam. Kent ve Kültürü Cogito Düşünce Dergisi, 8, 81-89. google scholar
• Solak, S. (2017). Mekân-Kimlik Etkileşimi: Kavramsal ve Kuramsal Bir Bakış. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 13-37. google scholar
• Stepanov, N. (1961). Gogol. Jizn zameçatelnıhy lyudey, Moskva: İzd. Molodaya gvardiya. google scholar
• Toporov, V. (2003). Peterburgski tekst russkoy literaturıy izbrannıye trudıy, Peterburg: İzd. İskusstvo. google scholar
• Vetlovskaya, V. (2005). “Peterburg v klassiçeskoy russkoy literature”, Peterburg v mirovoykulture, Peterburg: İzd. SPBGU, 64-71. google scholar
• Viskovatıy, P. A. (2004). Jizn i tvorçestva M.YU. Lermontova, Moskva: İzdatelstvo Gelios ARV. google scholar
• Yerohina, A. A. (2019). Obraz Peterburga v russkoy literature XIX veka. Materialıy III Mejdunarodnoy nauçnoy konferentsii, Moskva, İzd. Moskovski hudojestvenno- promıyşlennıy institut, s. 246-251. google scholar
• Yevlampiyev, İ. (2010). Peterburg belıyh noçey v tvorçestve F. Dostoyevskogo. Vestnik Leningradskogo universiteta imeni A.S. Puşkina, s. 225-233. google scholar
• Yuryeva, O. Y. U. (2012). Tvorçeski put M.YU. Lermontova 1814-1841, İrkutsk: İzd. FGBOU. google scholar