ARRESTING AND DISTRAINING FOREIGN SHIPS PASSING THROUGH THE STRAITS UNDER THE MONTREUX CONVENTION

Yıl 2017, Cilt: 37 Sayı: 1, 125 - 184, 30.06.2017

Nuray Ekşi

Öz

The Montreux Convention has no clear provision as to the judicial jurisdiction of Turkey.
Lack of specific provisions regarding judicial jurisdiction of Turkey in the Montreux Convention
has led to emerge the question of whether foreign ships passing through Straits
can be arrested. Another issue on which the doubts must also be eliminated is whether
Turkey has a power in distraining on foreign ships passing through the Straits. In this
study, both questions are tried to be answered in accordance with the provisions of the three conventions namely the Montreux Convention, the 1958 Geneva Convention on the
Territorial Sea and the Contiguous Zone, the 1982 United Nations Convention on the Law
of the Sea and attention is to be given to different opinions forwarded in academic circles
and various court decisions.

Anahtar Kelimeler

Montreux Convention, innocent passage, transit passage, arresting foreign ships, power in distraining on ships by a coast state

MONTREUX ANTLAŞMASI UYARINCA BOĞAZLARDAN GEÇEN YABANCI GEMİLERİN HACZİ VE BU GEMİLERE EL KONULMASI

Öz

Montreux Antlaşması’nda Türkiye’nin yargı hakkı düzenlenmemiştir. Montreux Antlaşması’nda Türkiye’nin yargı hakkının açıkça düzenlenmemiş olması, boğazlardan geçen yabancı gemilerin haczedilip edilemeyeceği sorununu ortaya çıkarmıştır. Ayrıca Türkiye’nin boğazlardan geçen yabancı gemilere el koyma hakkının bulunup bulunmadığı da tereddüt edilen diğer bir konudur. Çalışmamızda her iki konu Montreux Antlaşması’nda yer alan hükümler ile 1958 Karasuları ve Bitişik Bölgelere İlişkin Cenevre Konvansiyonu ve 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Konvansiyonu kapsamında ele alınacak; doktrindeki farklı görüşlere ve muhtelif mahkeme kararlarına yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Montreux Antlaşması, zararsız geçiş, transit geçiş, yabancı gemilerin haczi, kıyı devletinin yabancı gemilere el koyma yetkisi

Kaynakça

• AKSOY, Mehmet Ali; Gemilerin İhtiyati Haczi, TBB Dergisi, S. 123, 2016, s. 259-302.
• AYBAY, Gündüz; Türk Boğazları Bölgesinden Geçiş Transit Geçiş Midir?, DenizHD, 2, 1996, s. 5-9.
• AYBAY, Gündüz; Deniz Ticaret Hukuku ile İlgili Notlandırılmış Yargıtay Kararları, İstanbul 2000.
• AYBAY, Atilla /Aydın AYBAY/Gündüz AYBAY/Rona AYBAY; Deniz Hukuku-Hukuka Giriş Borçlar Hukuku Deniz Ticaret Hukuku Uluslararası Deniz Hukuku Deniz İş Hukuku, Editör Gündüz AYBAY, İstanbul 1998.
• BATEMAN, Sam; Chapter 6 The Regime of Straits Transit Passage in the Asia Pacific: Political and Strategic Issues, Navigational Rights and Freedoms and the New Law of The Sea, Edt. Donald R. Rothwell/Sam Bateman, Hague 2000.
• BAYKAL, Hakan; İçsularda ve Karasularında Devletin Yargı Yetkisine Getirilen Sınırlamalar, Hukuk Araştırmaları, C. X, S. 1-3, 1996, s. 601- 752.
• BEKTAŞOĞLU, Dilek; Türk Boğazları’ndan Geçen Ticari Gemilerin Haciz Muafiyeti Var Mıdır?, DHD Gündüz Aybay Anısına Armağan, C. 5, S. 1-4, 2000, s. 199-211.
• BELİK, Mahmut R.; Türk Boğazları’nın Hukukî Statüsü, İstanbul 1962.
• BİLSEL, Cemil; Türk Boğazları, İstanbul 1948.
• BRANDON, Michael; Sovereign Immunity of Government-Owned Corporations and Ships, Cornell LQ, Vol. 39, 1954, s. 425-462.
• BROWNLIE, Ian; Principles of Public International Law, 5th ed., Oxford 2002.
• CAMINOS, H.; The Legal Regime of Straits in the 1982 United Nations Convention on the Law of the Sea, Recueil des Cours, Vol. 205, V, 1987, s. 9.
• CHURCHILL, RR /AV LOWE; The Law of the Sea, 3rd ed., Manchester 1999.
• ÇAĞA, Tahir; İstanbul ve Çanakkale Boğazlarından Transit Geçmekte Olan Yabancı Gemilerin Haczi Meselesi Hakkında Bilimsel İnceleme Yabancı Gemilerin Haczi ve Bu Gemilere El Konulması 181 (Yayımlanmamıştır-Eser sahiplerinin 4.6.1999 tarihli yazılı izni ile kullanılmıştır).
• ÇAĞA, Tahir /Rayegân KENDER; Deniz Ticareti Hukuku III, 4. bası, İstanbul 2005.
• ÇELİK, Edip F.; Milletlerarası Hukuk, C. II/1, İstanbul 1977.
• DAVIS, E. John; Sovereign Immunity and the Foreign Sovereign Immunity Act, Int. L., Vol. 31, Issue 2, 1997, s. 321-331.
• DEMİRKIRAN, H. Murat; Türk Boğazlarından Geçiş Rejimi ve Geçiş rejimi ile İlgili Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 21.11.2001 gün ve E. 2001/4-955 K. 2001/1073 Sayılı Kararı, Ergon Çetingil ve Rayegan Kender’e Armağan, İstanbul 2007, s. 446-467.
• DUPUY, René-Jean /Daniel VIGNES; A Handbook on the New Law of the Sea, Vol. 2, Dordrecht, 1991.
• DYOULGEROV, Milen; Navigating the Bosporus and the Dardanelles: A Test for the International Community, Int’l J. Marine & Coastal L., Vol. 14, Issue 1, 1999, s. 57-100.
• ECE, Nur Jale; Uluslararası Deniz Hukuku’nda Kıyı Devletinin Gemilere El Koyma Yetkisinin Sınırları, Uluslararası Deniz Hukukunda Kıyı Devletinin Gemilere El Koyma Yetkisinin Sınırları Sempozyumu Trabzon 24-25 Mart 2011, Editör Ersan Başar, ORSAM Kitapları No: 2, Ankara 2011.
• EKŞİ, Nuray; Yabancı Gemilerin İhtiyati Haczi, 2. bası, İstanbul 2004.
• EKŞİ, Nuray; Çanakkale Boğazı İstanbul Boğazı ve Marmara Denizi’nden Geçen Yabancı Gemilerin Haczi, İstanbul 2006.
• EKŞİ, Nuray; Türk Ticaret Kanunu Tasarısının “Cebri İcra Hakkında Özel Hükümler”e İlişkin Yedinci Kısmının Milletlerarası Özel Hukuk Açısından Değerlendirilmesi, Doç. Dr. Mehmet Somer’e Armağan, İstanbul 2006, s. 115-127.
• EKŞİ, Nuray; Montreux Antlaşmasının Çanakkale Boğazı, İstanbul Boğazı ve Marmara Denizinden Geçen Yabancı Gemilerin Haczi Açısından Değerlendirilmesi, Prof. Dr. Ergon A. Çetingil ve Prof. Dr. R. Kender’e 50. Birlikte Çalışma Yılı Armağanı, İstanbul 2007, s. 546-554.
• ERKİN, Feridun Cemal; Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara 1968.
• EVANS, Malcolm D.; The Law of the Sea: International Law, Edt. Malcolm D. Evans, Oxford 2003.
• FORNARI, Matteo; Conflicting Interests in the Turkish Straits: Is the Free Passage of Merchant Vessels Still Applicable?, Int’l J. Marine & Coastal L., Vol. 20, Issue 2, 2005, s. 225-246.
• GÜNDÜZ, Aslan; Limni Adası’nın Hukukî Statüsü Üzerine, İstanbul 1985.
• GÜNDÜZ, Aslan; Milletlerarası Hukuk Konu Anlatımı Temel Belgeler Örnek Kararlar, Editör Reşat Volkan Günel, 8. bası, İstanbul 2015.
• GÜNDÜZ, Aslan; Yabancı Devlet Malları Üzerinde Cebri İcra Mümkün Müdür?, MHB, C. 4, S. 1, 1984, s. 1-21.
• HIGGINS, Rosallyn; Execution of State Property: United Kingdom Practise, NYIL, Vol. X, 1979, s. 35-54.
• İNAN, Yüksel; Türk Boğazlarının Siyasal ve Hukuksal Rejimi, Ankara 1995.
• İsviçre Federal Mahkemesi Kararı Çevirisi: Yabancı Devletlerin Yargı ve İcra Bağışıklığı Ülkesellik İlkesi, Çeviren M. Turgut TURHAN, AÜHFD, C. 37, 1980, s. 513-521.
• JOHNSON, DHN; Innocent Passage, Transit Passage, Encyclopedia of Public International Law, Vol. II (E-I), Amsterdam 1995.
• JOYNER, Christopher C. /Jeanene M. MITCHELL; Regulating Navigation through the Turkish Straits A Challenge for Modern International Environmental Law, Int’l J. Marine & Coastal L., Vol. 17, Issue 4, 2002, s. 521-559.
• KENDER, Râyegan; Harp Gemilerinin Karıştığı Çatmalara İlişkin Hukuk Davalarında Görev ve Yargı Yetkisi, V. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumundan Ayrı Bası, Ankara 1989, s. 141-157.
• KENDER, Râyegan; Çatma Hukukunda Harp Gemileri, BATİDER Hikmet BELBEZ Hatırasına Armağan Özel Sayı, C. XIII, S. 3-4, 1986, s. 111-142.
• KOH, Tommy TB; The Law of the Sea United Nations Convention on the Law of the Sea with Index and Final Act of the Third United Nations Conference on the Law of the Sea, United Nations Publications, New York 1983.
• LALIVE, Jean-Flavien; Swiss Law and Practice in Relation to Measures of Execution Against the Property of a Foreign State, NYIL, Vol. X, 1979, s. 153-166.
• MERAY, Seha L. /Osman OLCAY; Montreux Boğazlar Konferansı Tutanaklar Belgeler, Ankara 1976.
• METZGER, D. Stanley; Immunity of Foreign State from Attachment or Execution in the USA, NYIL, Vol. X, 1979, s. 131-141.
• ÖZERSAY, Kudret; Türk Boğazlarından Geçiş Rejimi, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Yayın No: 22, Ankara 1999.
• ÖZKAN, Işıl; Devletin Yargı Dokunulmazlığı, Mahmut KOLOĞLU’na 70. Yaş Armağanı’ndan Ayrı Bası, Ankara 1975, s. 613-648.
• PAZARCI, Hüseyin; Uluslararası Hukuk Dersleri, 2. Kitap, 9. bası, Ankara 2013.
• ROTHWELL, Donald R.; Chapter 5 Innocent Passage in the Territorial Sea: The UNCLOS Regime and Asia Pasific State Practice, Navigational Rights and Freedoms and the New Law of the Sea, Edt. Donald R. Rothwell/Sam Bateman, Hague 2000.
• ROZAKIS, Cristos L. /Petros N. STAGOS; The Turkish Straits, International Straits of the World, Edt. Gerard J. Mangone, Dordrecht 1987.
• SCHMITTHOFF, M. Clive; The Claim of Sovereign Immunity in the Law of International Trade, ICLQ, Vol. 7, 1972, s. 452-467.
• SCOVAZZI, T.; The Evolution of International Law of the Sea: New Issues, New Challenges, Recueil des Cours, Vol. 286, 2000, s. 39-243.
• SHAW, Malcolm N.; International Law, 5th ed., Cambridge 2003.
• SINGH, Nagendra; International Law Problems of Merchant Shipping, Recueil des Cours, Vol. 107, III, 1962, s. 7-167.
• SOHN, Lois B. / Kristen GUSTAFSON; The Law of the Sea, 4th ed. reprinted, St. Pal Minn. 1998.
• SUR, Melda; Uluslararası Hukukun Esasları, İzmir 2000.
• SYMONIDES, J.; Geographically Disadvantaged States under the 1982 Convention on the Law of the Sea, Recueil des Cours, Vol. 208, I, 1988.
• TARHANLI, Turgut; Montreux’un 57. Yılında Türk Boğazlarının Güncel Sorunları, Sempozyum-Panel 9 Kasım 1993 İstanbul, Deniz Ticaret Odası Yayın No: 33, İstanbul 1994.
• TETLEY, William; International Conflict of Laws Common, Civil and Maritime, Montreal 1994.
• THOMMEN, Thamarappallil Kochu; Legal Status of Government Merchant Ships in International Law, Gravenhage 1962.
• TOLUNER, Sevin; Milletlerarası Hukuk Dersleri Devletin Yetkisi (Yer ve Kişiler Bakımından Çevresi ve Niteliği), 5. tıpkı basım, İstanbul 1996.
• TOLUNER, Sevin; Limni Adası’nın Hukukî Statüsü ve Montreux Boğazlar Konvansiyonu, İstanbul 1987.
• TOLUNER, Sevin; Boğazlardan Geçiş ve Türkiye’nin Yetkileri, Boğazlardan Geçiş Güvenliği ve Montreux Sözleşmesi, Mahmut BELİK ve Tahir ÇAĞA’ya Saygı Semineri İHFMMAUM, İstanbul 1994, s. 10-38.
• TOLUNER, Sevin; Boğazlardan Geçişi Düzenleme Yetkisi ve “Montreux” Andlaşması, Milletlerarası Hukuk Açısından Türkiye’nin Bazı Dış Politika Sorunları, 2. bası, İstanbul 2004, s. 387-394.
• VANK, M. Deniz; Boğazların Hukukî Rejimi ve Türk Boğazları, Ankara 1998.
• VIBHUTE, KI; Jurisdictional Immunity of Foreign Trading State Enterprises in India: An Appraisal, JBL, 1994, s. 628-637.
• VOSKUIL, CCA; The International Law of State Immunity As Reflected in Dutch Civil Law of Execution, NYIL, Vol. X, 1979, s. 245-289.
• VUKAS, Budislav; Chapter 10 The New Law of The Sea and Navigation: A View From The Mediterranean, The Law of the Sea Selected Writings, Leiden 2004.
• ZULETA, Bernardo; The Law of the Sea United Nations Convention on the Law of the Sea with Index and Final Act of the Third United Nations Conference on the Law of the Sea, United Nations Publications, New York 1983.