The Bunsen burner, the birth of spectral analysis and their introduction to Turkey

Yıl 2010, Asuman Baytop Armağanı Cilt: 11 Sayı: 1-2, 93 - 118, 01.06.2010

Emre Dölen

Öz

Work undertaken to produce and use coal gas for lighting in France and
England in the second half of the 18th century was followed by its
dissemination through pipes and the wider use of gas lamps in the early 19th
century in major European cities. Robert Wilhelm Bunsen (1811–1899), a
leading chemist of the 19th century, discovered Caesium and Rubidium
elements, laid down the laws of spectral analysis, and was especially successful
in inventing and developing laboratory equipment such as gas analysers,
photometers and the Bunsen burner. His idea of mixing air and coal gas before
the combustion was the basis of the Bunsen burner, which he developed
together with Peter Desaga. Bunsen soon equipped his laboratory in Heidelberg
with such burners and first described it in an article dated 1857. The Bunsen
burner furthered the research in chemistry and led to the birth of spectral
analysis, that Bunsen developed together with Gustav Kirchhoff in Heidelberg. 

Spectroscopy and the Bunsen burner was first introduced in Turkey by Dr.
Aziz İdris Bey (1840 –1878) who devoted about 10 pages to spectral analysis in
his book Kimya-yı Tıbbi (Medical Chemistry, Istanbul 1871). The present paper
aims to examine the information „Crimean‟ Aziz Bey gives about spectral
analysis, the Bunsen burner, and the terminoloy he employed in his book. 

Anahtar Kelimeler

Aziz Bey of Crimea, Bunsen burner, Gustav Kirchhoff, Robert Wilhelm Bunsen, spectral analysis, spectroscopy

Bunsen beki ve spektral analizin doğuşu ve Türkiye’de tanıtılması

Öz

Onsekizinci yüzyılın ikinci yarısında Fransa‟da ve İngiltere‟de
aydınlatmada kullanmak üzere havagazı üretilmeye başlanmış ve bu gazın
borular ile dağıtımı neticesinde, ondokuzuncu yüzyılda Avrupa şehirlerinde gaz
lambalarının kullanımı giderek yaygınlaşmıştır. Ondokuzuncu yüzyılın önde
gelen kimyagerlerinden Robert Wilhelm Bunsen (1811–1899), sezyum ve
rubidyum elementlerini keşfetmiş, spektral analiz kanunlarını ortaya koymuş
olmanın yanı sıra, laboratuar araç-gereçleri icad etmede ve geliştirmede
özellikle başarılı bir kimyagerdi. Geliştirdiği ekipman içinde gaz analiz
gereçleri, fotometreler ve Bunsen beki olarak tanıdığımız bek de bulunuyordu.
Bunsen‟in Peter Desaga ile geliştirdiği bekin çalışma prensibi, hava ile
havagazının yanma öncesinde karışmasıydı. Bunsen, Heidelberg‟deki
laboratuarını bu bekler ile donatmış ve tarifini ilk defa 1857 yılında
yayımlamıştır. Bunsen beki, kimyada yeni araştırmalara yol açmış, Bunsen ve
Gustav Kirchhoff, bu bek sayesinde spektral analiz tekniğini bulmuş ve
geliştirmişlerdir. Spektroskopi ve Bunsen beki, Türkiye‟de ilk defa Kırımlı Dr. Aziz İdris
Bey (1840–1878) tarafından tanıtılmıştır. Dr. Aziz Bey, Kimya-yı Tıbbi
(Istanbul 1871) adlı eserinde spektral analize yaklaşık 10 sayfa ayırmıştır. Bu
bildiri, Aziz Bey‟in Bunsen beki ve spektral analiz hakkında söylediklerini ve
kitabında bu konuda kullandığı terminolojiyi incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Bunsen beki, Gustav Kirchhoff, Robert Wilhelm Bunsen, Kırımlı Aziz Bey, spektral analiz, spektroskopi

Kaynakça

• -