State Quinine in Turkey from the Ottoman to the Republic Era

Yıl 2013, Cilt: 14 Sayı: 2, 69 - 86, 01.06.2013

Gürkan Sert Emre Dölen

Öz

Malaria posed a significant public health issue in the Ottoman Empire,
and became even more devastating during WWI. Since the only known drug
effective against the disease was quinine, certain administrative measures were
taken during this period. In the Republic era, malaria maintained its status as an
important public health problem for Turkey, when an intense campaign against
the disease was initiated. In both periods, the state attempted to take all
necessary precautions, and the distribution of low-priced quinine by the state
was one of the first measures. Through the enactment of the law entitled “Kinin
Tedariki için 1332 Sıhhiye Müdiriyet-i Umumiyesi Bütçesine 50.000 Lira
Tahsisat-ı Fevkalade İlavesi Hakkında Kanun-ı Muvakkat” issued in Ramazan
2, 1334 [July 3, 1916], the state aimed to procure pure and cheap quinine to the
populace. The law in mention stipulated further regulations, and in Kanun-i sani
14, 1332 [January 27, 1917], another regulation entitled “Kinin Tedarikine Dair
2 Ramazan 1334 Tarihli Kanun-ı Muvakkatın Suret-i Tatbikiyesi Hakkında
Nizamname” defining many practical aspects including procurement, pricing,
storing and selling of quinine was issued. The law entitled “Kinin Tedariki ve
Füruhtu Hakkında Kanun” enacted in April 4, 1333 [1917], stated that certain
amount of monies would be reserved for the procurement and selling of quinine
to the public within the annual budget of Ministry of Health. During the
Ottoman era, quinine was sold to the public through these regulations and by the
State and Ziraat (Agriculture) Bank, a practice observed also in the Rebulican
period. As a matter of fact, the relevant regulations on the issue dating from the
Ottoman era were not abolished, and the later related laws were observed to be a
continuation of their Ottoman predecessors. With the law entitled “Kinin
Tedariki ve Füruhtu Hakkında 4 Nisan 1333 Tarihli Kanunun Dördüncü
Maddesinin Tadiline Dair Kanun” enacted on April 26, 1926, the Turkish state
aimed to amend the previous regulation on the issue dating from the Ottoman
era. The law dated May 28, 1931, entitled “26 Nisan 1926 tarih ve 827 numaralı
kanun mucibince kinin alım satımı fasl-ı mahsusuna tahsisat kaydının tasdikine
dair kanun” defined new measures to be taken with regard to quinine
procurement,. Other laws of similar nature were enacted in 1936, 1937, 1939
and 1940. 

With the breaking out of WWII and the Germans occupation of Southeast
Asian plantations, as well as the processed quinine stocks of Japanese and
Dutch origin, there was a severe shortage of quinine reserves in the world. As a
consequence, a decree entitled “Kininlerin Beyana Tabi Tutulmasına ve
Elkonulmasına Dair 322 Sayılı Kararın Meriyete Konulmasına Dair
Kararname” was issued in order to buy and collect quinine. This paper examines
the legislation enacted during both the Ottoman and the early Republic periods in order to regulate the state-controlled distribution of quinine, which remained
the only drug against malaria until the 1940s

Anahtar Kelimeler

Quinine, malaria, selling of quinine, quinine laws, Ottoman Empire, Turkey

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Devlet Kinini

Öz

Sıtma, gerek Osmanlı Devleti’nin gerek Türkiye Cumhuriyeti’nin
önemli sağlık sorunları arasında yer almış, mücadelesinde çeşitli önlemlere
başvurulmuştur. Devlet eliyle kinin dağıtımı her iki dönemde sıtmayla mücadele
konusunda başvurulan yöntemler arasında yer almıştır. 2 Ramazan 1334 tarihli
“Kinin Tedariki için 1332 Sıhhiye Müdüriyeti Umumiyesi Bütçesine 50.000 Lira
Tahsisiyat Fevkelade İlavesi Hakkında Kanunu Muvakkat” ile vatandaşlara
halis ve ucuz kinin sağlanması amaçlanmıştır. Adı geçen kanunda bu kanunun
uygulamasının çıkarılacak bir nizamname ile belirleneceği belirtilmiştir. Bu
bağlamda “Kinin Tedarikine dair 2 Ramazan 1334 tarihli Kanunu Muvakkatın
Suret-i Tatbikiyesi Hakkında Nizamname” yayımlanmıştır. Nizamname kininin
nasıl tedarik edileceği, satılacağı, fiyatlandırılacağı, saklanacağı, kimler
tarafından satılabileceği gibi pek çok başlıkta düzenlemelere yer vermiştir.
4 Nisan 1333 tarihli “Kinin Tedariki ve Füruhatı Hakkında Kanun” ile
halis kinin tedariki ve ahaliye satmak üzere Sıhhiye Müdüriyeti Umumiyesinin
bütçesine her sene bir fasıl kişad olunacağı belirtilmiştir. Osmanlı döneminde
bu yasal düzenlemeler ile devlet eliyle kinin satılmıştır. Cumhuriyet dönemine
gelindiğinde devlet eliyle kinin satışına devam edildiği görülmektedir. Hatta
konu ile ilgili düzenlemelerde Osmanlı döneminde çıkarılan yasal
düzenlemelerin kaldırılmadığı, bu yasaların devamı niteliğinde yasların
çıkarıldığı dikkat çekmektedir. 26 Nisan 1926 tarihli “Kinin Tedariki ve
Füruhatı Hakkında 4 Nisan 1333 Tarihli Kanunun dördüncü Maddesinin
Tadiline Dair Kanun” ile Osmanlı döneminde çıkarılan kanunda tadilata
gidilerek kinin tedariki konusunda yeni düzenleme getirilmiştir. Aynı şekilde 28
Mayıs 1931 tarihli “26 Nisan 1926 tarih ve 827 numaralı kanun mucibince
kinin alım satımı faslı mahsusuna tahsisat kaydının tasdikina dair kanun” gibi
1936, 1937, 1939, 1940 yıllarında kinin için yapılan tahsisatlar konusunda
kanunlar yayımlanmıştır. 9 Mayıs 1942 tarihli “Kininlerin Beyana Tabi
tutulmasına ve Elkonulmasına Dair 322 sayılı kararın Meriet Konulmasına
Dair Kararneme” ile Kininin toplatılması yoluna gidilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kinin, sıtma, kinin satışı, kinin kanunları, Osmanlı Devleti, Türkiye

Kaynakça

• -