The combat against locust invasion in the Ottoman Empire (1908-1918)

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 2, 59 - 76, 01.06.2017

Remzi Çavuş

Öz

Locust swarms from North Africa reached Ottoman lands almost
periodically, creating substantial damage in agriculture and livestock.  The state was obliged to renounce collecting
the taxes, and in some cases financially supported the farmers who suffered
from locust damage. It was not only the people but also the state that was
bereaved. Before the Second Constitution proclaimed in 1908, there was no
co-ordinated combat against the locust invasions. As of 1912, the Ottoman
administration acted in a relatively better organized manner, issued
regulations and resorted to all available technical means at its disposal.
Thus, during World War I, when Western Anatolia was plagued by the locusts, the
Empire actually opened a new front staffed with labour battalions and was
relatively successful in fighting the invasion. Since it was impossible to
implement efficient measures in the deserts which constituted the source of the
locusts, despite control efforts in these sources of locusts, a threat of an
invasion remained.

Anahtar Kelimeler

Locust, 2nd Constitution, insects, agriculture, World War I, pest control

Osmanlı Devleti’nde Çekirgelere Karşı Mücadele (1908-1918)

Öz

Çöl bölgelerinden yüz
binlerce üyeden oluşan sürüler halinde gelen çekirgeler, Osmanlı ülkesinde
tarım alanlarına telafisi mümkün olmayan maddi zarar vermiştir. Devlet, çekirge
istilasından zarar gören çiftçilerden alacağı vergilerden feragatte bulunduğu
gibi onları maddi olarak desteklemek zorunda kalmıştır. Dolayısıyla sadece halk
değil devlet de maddi olarak zarara uğramıştır. Buna rağmen II. Meşrutiyet dönemine
kadar çekirge istilalarına karşı planlı ve bilinçli bir mücadele yapılmamıştır.
1912 yılından itibaren, hazırlanan talimatnameler doğrultusunda planlı,
teşkilatlı hareket edilmiş ve dönemin teknik imkânları kullanılmıştır. Böylece
I. Dünya Savaşı yıllarında Batı Anadolu’yu istila ederek Osmanlı Devleti’ne
karşı âdeta farklı bir cephe açan çekirgelere karşı amele taburları ve halkla
birlikte başarılı bir şekilde mücadele verilmiştir. Fakat çekirgelerin
geldikleri çöl bölgeleriyle ilgili etkin çalışmalar yapılmadığından çekirge
sürülerinin gelme ihtimali de ortadan kalkmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Çekirge, II. Meşrutiyet, haşere, ziraat, Birinci Dünya Savaşı, zirai mücade-le

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İstanbul: BEO. 3415/256118, 3419/256118, 3419/256418; 3428/257082; 3439/257909, 3735/280122, 3742/280583, 3901/292528; 3993/299424; DH. İD. 19-2/32, 104/4; DH. MUİ. 1-6/31, 1-6/61, 69-3/22, 88/40, 100-2/19, 104-1/10; DH.MKT. 1246/75, 1248/34, 2615/40, 2651/63, 2657/17, 2818/68; MV. 137/17, 159/93.
• “Çekirge İtlafı Hakkındaki 4 Zilhicce 1330 Tarihli Kanun-ı Muvakkate Müzeyyel Kanun-ı Muvakkat.” Düstur 2. Tertip 5 (1332): 504.
• “Çekirge Muamelatı.” Ticaret ve Ziraat Nezareti Mecmuası 39-40 (1330): 219-224.
• “Çekirge talimatının 8. Maddesine kaim olmak üzere kaleme alınan madde.” Düstur 1.Tertip 6 (1939): 1282.
• “Çekirge Talimatnamesinin Sekizinci Maddesi Yerine Kaim Olmak Üzere Kaleme Alınan ...” Umur-ı Nâfia ve Ziraat Mecmuası 32 (15 Rebiülahir 1310): 264.
• “Çekirge Tohumlarının İtlafı Hakkında Talimat.” Umur-ı Nâfia ve Ziraat Mecmuası 39 (1 Şaban 1310): 486-495.
• “Çekirgeler.” Haşerat-ı Ziraiye Mecmuası (1332): 215.
• “Devair-i Belediye Dahilindeki Çarşı ve Pazar Mahalleri.” 1329 Senesi İstanbul Beldesi İhsaiyat Mecmuası (1330): 330-333.
• Devlet-i Osmaniye 1326 Senesine Mahsus Bütçesidir. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1326.
• Devlet-i Osmaniye 1327 Senesine Mahsus Bütçesidir. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1327.
• Devlet-i Osmaniye 1330 Senesine Mahsus Bütçesidir. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1330.
• Devlet-i Osmaniye, 1328 Senesinde Meclis-i Umumi’nin Açılışına Kadar Tatbik Edilecek Bütçedir. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1327.
• Devlet-i Osmaniye, 1331 Senesine Mahsus Bütçesidir. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1331.
• Devlet-i Osmaniye, 1332 Senesine Mahsus Bütçesidir. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1332.
• Devlet-i Osmaniye, 1334 Senesine Mahsus Bütçesidir. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1334.
• Eldem, Vedat. Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1994.
• Erler, Mehmet Yavuz. Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık Olayları (1800-1880). İstanbul: Libra Kitap, 2012.
• Foster, Zachary J. “The 1915 Locust Attack in Syria and Palestine and its Role in the Famine during the First World War.” Middle Eastern Studies 51, 3 (2015): 370-394.
• Memalik-i Osmaniye’nin 1325, 1326, 1327 Senelerine Mahsus Maden İstatistiğidir. Dersaadet, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye, 1330.
• “Mücadele Müdürlerinin Vezaifi.” Ticaret ve Ziraat Mecmuası 58-60 (1332): 421-423.
• Osmanlı Ziraat ve Ticareti 6 (27 Mayıs 1323/9 Haziran 1907; 7 (3 Haziran 1323/16 Haziran 1907).
• Parsegyan, Hıraçya. Çekirge ve Onu Mahvetmenin Çareleri. İstanbul, 1881.
• Salih Zeki. “Harp Yeniden Başlıyor.” Ziraat Hayatı 1 (1 Mayıs 1335): 11.
• Wichart, Stefanie. “The 1915 Locust Plague in Palestine.” Jerusalem Quarterly 56-57 (2013-2014): 29-39.
• “Adana’da Çekirge Sürüsü.” Tasvir-i Efkar, 10 Mart 1916.
• “Aydın Vilayetinden….”Tercüman-ı Hakikat, 28 Nisan 1885.
• “Cezair’de Çekirge Hasarı.” Tercüman-ı Hakikat, 25 Haziran 1889.
• “Cezair’in bazı taraflarında...” Basiret, 25 Mayıs 1287.
• “Çekirge Afeti.” Tasvir-i Efkar, 8 Mayıs 1915.
• “Çekirge Hakkında Mühim Bir Konferans.” Tasvir-i Efkar, 11 Mart 1916.
• “Çekirge İmhası.” Tasvir-i Efkar, 28 Şubat 1915.
• “Çekirge İtlafı Hakkında Kanun.” Takvim-i Vekayi, 17 Mart 1332.
• “Çekirge İtlafı İçin.” Tasvir-i Efkar, 26 Şubat 1918.
• “Çekirge Mücadelesi.” Tasvir-i Efkar, 18 Nisan 1916; 26 Nisan 1916; 1 Mayıs 1916; 2 Mayıs 1916; 4 Mayıs 1916; 30 Haziran 1916; 9 Eylül 1916; 13 Eylül 1916; 16 Eylül 1916; 21 Ekim 1916; 11 Aralık 1916; 31 Aralık 1916; 31 Ocak 1917; 18 Şubat 1917; 8 Haziran 1917.
• “Çekirge mücadelesi.” Tasvir-i Efkar, 30 Ocak 1917.
• “Çekirge Tahmı İmhası.” Tasvir-i Efkar, 24 Şubat 1916.
• “Çekirge Tahmı İmhası.” Tasvir-i Efkar, 25 Mart 1916.
• “Çekirge Tahsisatı.” Dersaadet, 12 Teşrinisani 1336.
• “Çekirge.” Yeni İkdam, 22 Nisan 1910.
• “Çekirgeler ve Demiryolu Katarları.” Sabah, 10 Eylül 1901.
• “Çekirgenin İtlafı Hakkında Kanun-ı Muvakkat.” Takvim-i Vekayi, 6 Teşrinisani 1328.
• “İzmit Civarında Çekirge Afeti.” Dersaadet, 3 Teşrinisani 1336.
• “Kavanin ve Nizamat.” Takvim-i Vekayi, 11 Teşrinisani 1328.
• “Mülga Çekirge Mücadele Heyetleri.” Dersaadet, 20 Teşrinievvel 1336.
• “Vilayatta Çekirge Mücadelesi.” Tasvir-i Efkar, 12 Haziran 1918.
• Haber başlığı yok. Tasvir-i Efkar, 2 Ocak 1916.
• Haber başlığı yok. Söz, 28 Kânunuevvel 1334.
• "Meclis-i Mebusan Zabıt Cerideleri” [MMZC]. Milli Kütüphane (Ankara).
• https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/en/periodicals/catalog/details/590