Hasan Fehmi’s [Çayköy] Articles in Mathematics Published in Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası [Darülfünûn Science Faculty Journal]

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 421 - 478, 02.08.2024

Müjdat Takıcak

https://doi.org/10.26650/oba.1376947

Öz

After graduating from the Mathematics Department of Darülfünun in 1911, Hasan Fehmi [Çayköy] worked as a mathematics teacher in distinguished high schools such as Kabataş High School, Mercan High School, Girls’ Teacher School and Darüşşafaka High School. Hasan Fehmi, who closely followed national and international scientific articles and had a close relationship with the teachers of the Mathematics Department, published articles in numerous journals such as Talebe Mecmuası, Riyaziyyat, and Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası. As a teacher, it is noteworthy that he was so interested in scientific publications. Hasan Fehmi, one of the two teachers whose articles were published in the Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası, was the fifth most published person, with six articles published between 1916 and 1917. The transliteration and mathematical evaluation of these articles, which were titled “Küre Hacminin Bi’l-Cebr İstihrâcı”, “Hendese Meselesi”, “Müsellesât [1]”, “Bir Gâye Meselesi”, “Müsellesât [2]” and “Cebir” respectively, were carried out within the scope of this study. According to the findings, these articles introduced and proved particular mathematical problems at the undergraduate level. These proofs used the basic rules of arithmetic and geometry, where no original approach was found.

Anahtar Kelimeler

History of Mathematics, Hasan Fehmi [Çayköy], Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası, Ottoman History of Science

Hasan Fehmi’nin [Çayköy] Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası’nda Yayımlanan Matematik Makaleleri

Öz

Hasan Fehmi [Çayköy] 1911 yılında Darülfünun Riyaziye Şubesi’nden mezun olduktan sonra, Kabataş Sultanisi, Mercan Sultanisi, Kız Muallim Mektebi, Darüşşafaka Lisesi gibi seçkin liselerde matematik öğretmenliği yapmıştır. Ulusal ve uluslararası bilimsel makaleleri yakından takip eden ve Riyaziye Şubesi hocaları ile yakın ilişkisi olan Hasan Fehmi, Talebe Mecmuası, Riyaziyyat ve Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası gibi çok sayıda dergide makaleler yayımlamıştır. Bir öğretmen olarak bilimsel yayınlarla bu kadar ilgili olması dikkat çeken bir durumdur. Zira Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası’nda makalesi yayımlanan iki öğretmenden biri olan Hasan Fehmi, 1916-1917 yılları arasında yayımladığı 6 makale ile en çok yayın yapan beşinci kişi olmuştur. İsimleri sırasıyla “Küre Hacminin Bi’l-Cebr İstihrâcı”, “Hendese Meselesi”, “Müsellesât [1]”, “Bir Gâye Meselesi”, “Müsellesât [2]” ve “Cebir” olan bu makalelerin transliterasyonu ve matematiksel değerlendirilmesi eldeki bu çalışma kapsamında yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, söz konusu makalelerde lisans seviyesinde özel matematiksel problemler tanıtılmış ve ispatlanmıştır. Özgün bir yaklaşıma rastlanmayan bu ispatlarda aritmetiğin ve geometrinin temel kuralları kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Matematik Tarihi, Hasan Fehmi [Çayköy], Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası, Osmanlı Bilim Tarihi

Kaynakça

• Darüşşafaka Cemiyet Müzesi, Öğretmen Sicil Defteri-1. google scholar
• Darüşşafaka Cemiyet Müzesi, Öğretmen Sicil Defteri-2, Dosya No:1158. google scholar
• Darüşşafaka Cemiyet Müzesi, İdare Memurları Sicil Defteri, sayfa 1. google scholar
• Baltacıoğlu, Ali. “Müderris Şükrü [Sayan (1884-1943)].” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 20, 2 (2019): 127-32. google scholar
• Gök, Mehmet. “Matematikçi Mehmet İzzet’in Hayatı ve Bilimsel Çalışmaları.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2022. google scholar
• Günergun, Feza. “Darülfünûn Fünun (Fen) Fakültesi Mecmuası (1916-1933).” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 1 (1995): 285-349. google scholar
• Güzel, Abdurrahim. “İlk Heyet-i İlmiye çalışmaları, alınan kararlar ve dini tedrisat.” Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5, 4 (1987): 337-56. google scholar
• Hasan Fehmi [Çayköy]. “Arz-ı Maksat.” Riyâziyyât 1, 1 (1911): 1-2. google scholar
• ———. “Bir Gâye Meselesi.” Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası 1, 3 (1332): 344-46. google scholar
• ———. “Cebir.” Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası 2, 6 (1333): 616-20. google scholar
• ———. “Hendese Meselesi.” Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası 1, 2 (1332): 229-32. google scholar
• ———. “Küre Hacminin Bi’l-Cebr İstihrâcı.” Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası 1, 2 (1332): 225-28. google scholar
• ———. “Merhum Riyaziyeci Mehmet İzzet.” Yeni Sabah Gazetesi. 05 Ağustos 1940. google scholar
• ———. “Müsellesât [1].” Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası 1, 3 (1332): 341-43. google scholar
• ———. “Müsellesât [2].” Darülfünûn Fünûn Fakültesi Mecmuası 1, 4 (1332): 440-44. google scholar
• “İstanbul’un İkinci Seçmen Listesi.” Vakit Gazetesi. 15 Şubat 1943. google scholar
• Maltepeler, Selim. “Meşrutiyet Döneminde Yayımlanan Bir Matematik Dergisi ve Sorularının Analizi: Riyaziyat Örneği.” Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2013. google scholar
• Şenoğlu, Kemal. “Heyet-i İlmiye.” Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/heyet-i-ilmiye/. google scholar
• Tanır, Engin Deniz, ve Cengiz Aslan. “Birinci Heyet-i İlmiye ve Çalışma Esasları.” Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 52, 1 (2019): 251-76. google scholar