Mevlânâ’nın Dîvân-ı Kebîr’inde Poetik Beyitler

Yıl 2024, Sayı: 44, 237 - 260, 30.04.2024

Musa Balcı

https://doi.org/10.26650/jos.1431565

Öz

Şark İslam edebiyatı sanatkârlarının çalışmaları, eserlerinde dağınık olarak yer alan poetik verilere rağmen eser vücuda getirme anlayışları ve yöntemleri bakımından pek fazla incelenmemiş hatta ihmal edilmişlerdir. Bu manada ihmal edilen sanatkârlardan biri de Mevlânâ Celaleddin-i Rûmî’dir. Onun gerek Mesnevî ve gerekse Dîvân-ı Kebîr’inde çok sayıda poetik beyit bulunmaktadır. Daha önce bu konuda Mesnevî kitabı üzerine bazı çalışmalar yapılmış ama Dîvân-ı Kebîr’inde de çok sayıda poetik beyit bulunmasına rağmen bu eser üzerinde durulmamıştır. Hâlbuki klasik dönem eserlerinin bu gözle değerlendirilmeleri, sadece bugünün okuyucuları değil yazarları için de önemlidir. Dünyada sanat eserlerine dönük yeni yaklaşım biçimlerinin geliştiği günümüzde, edebiyatımıza ve sanatkârlarımıza ilişkin sadece klasik dönemde ortaya konulan perspektifi tekrar ederek bugünün insanına ve özellikle çocuklarına klasik çalışmalarımızı taşıyamayacağımız ortadadır. Konu üzerinde kafa yormak ve bunun için yeni yollar aramak, edebiyat geleneğimizle bütünleşmemiz açısından büyük önem taşımaktadır. Mevlânâ, söze büyük değer vermekle birlikte hissiyatını ve düşüncelerini anlatabilmek için ses ve kelimeleri aşmaya, kabuğu kırmaya ve sınırları ortadan kaldırmaya yönelir. Üzerinde durulması gereken önemli ve heyecan verici başlıklardan biri de Mesnevî ile Dîvân-ı Kebir’in kitaplaştırılma süreçleri, dönemin siyasî ve sosyokültürel yapısının eser üretmeye etkisi, bu iki eserin şiir sanatı bakımından benzerlikleri ve farklılıklarıdır. Mevlânâ’nın gazellerinin özellikle makta beyitlerinde karşımıza çıkan poetik beyitleri de biz okuyuculara özel bir mesaj taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Dîvân-ı Kebîr, Poetika, Gazel, Şiir

Destekleyen Kurum

HAYIR

Teşekkür

HAYIR

Poetic couplets in Mevlana’s Divan-ı Kebir

Öz

Despite the scattered poetic data in their works, the works of Eastern Islamic literature artists have received little analysis, if any, in terms of their understanding and creation methods. Mevlana Celaleddin-i Rumi is one of the artists who have received little attention in this regard. There are numerous poetic couplets in both his Masnavi and Dīwān-e Kabīr. Some studies have explored the book of Masnavi on this subject before; however, this book has not been emphasized, despite many poetic couplets in Dīwān-e Kabīr. However, evaluating classical period works from this perspective is important not only for contemporary readers, but also for their authors. Today, as new ways of approaching works of art emerge around the world, we cannot convey our classical works to today’s people, particularly children, by repeating the perspective of our literature and artists from the classical period. Thinking about the subject and exploring new approaches is critical to our integration with our literary tradition. Despite his high regard for the word, Mevlana tends to transcend sound and words, breaking the shell and removing boundaries to express his feelings and thoughts. One of the most important and exciting topics to discuss is the collect into a book (bookization) processes of the Masnavi and Dīwān-e Kabīr, the impact of the period’s political and sociocultural structure on work production, and the similarities and differences between these two works regarding poetic art. The poetic couplets of Mevlana’s ghazals, particularly the maqta couplets, convey a special message to us readers.

Anahtar Kelimeler

Mevlana, Dīwān-e Kabīr, Poetika, Ghazal, Poetry

Kaynakça

• Can, Şefik. “Önsöz”, Dîvân-ı Kebîr Seçmeler I, Terc. ve Açıklama: Şefik Can, Ötüken Yay., İstanbul: 2000. google scholar
• Deşti, Ali. Seyrî der Dîvân-ı Şems, Bonyâd-i Ferheng-i Îrân, 4. Basım, Tahran: 2535 şş. google scholar
• Fetureçî, Mînû. “Bâztâb-i Bâverhâ-yi Merdom der Gazeliyât-i Şems”, Ferheng ve Merdom, Sayı: 23, 1386 hş. google scholar
• Furûzânfer, Bedîuzzemân. “Şerh-i Hâl-i Mevlânâ”, Kulliyât-ı Dîvân-ı Şems I, Neşr-i Râd, Tahran: 1374 hş. google scholar
• Karaismailoğlu, Adnan. “Mevlâna Celâleddin Muhammed”, Mevlâna Ocağı, Kombassan Vakfı Yay., Konya: 2007. google scholar
• Karaismailoğlu, Adnan. Dîvan-ı Kebîr Gazel Dizini, Akçağ Yayınları, Ankara: 2015. google scholar
• Kırlangıç, Hicabi. “Dîvân-ı Kebir’de Yusuf İmgesi”, Tarihî Süreçte Mevlânâ ve Eserleri Sempozyumu Bildirileri 2011, Selçuk Üniversitesi Mevlana Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Konya: 2014. google scholar
• Kırlangıç, Hicabi. “Divân-ı Kebîr’den Bir Gazeli Okuma Denemesi”, Mevlânâ Araştırmaları -6, Akçağ Yay., Ankara: 2019. google scholar
• Kırlangıç, Hicabi. “Divan-i Kebir’de İmge ve Sembol”, Uluslararası Mevlana Sempozyumu Bildirileri 2, Motto Project Yay., İstanbul: 2010. google scholar
• Mevlânâ Celâleddîn, Kulliyât-ı Dîvân-ı Şems I-II, Haz.: Bedîuzzemân Furûzânfer, Neşr-i Râd, Tahran: 1374 hş. google scholar
• Seyyid Elmasî, Pervâne. “Nigâh-i Movlânâ be Şi’r ve Şâirî-yi Hod”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54: 2, 2013. google scholar
• Subhânî, Tevfîk. “Dîvân-ı Şems-i Tebriz”, Dânişnâme-yi Cihân-i İslâm, https://rch.ac.ir/article/Details/13424 google scholar
• Subhânî, Tevfîk. “Movlânâ der Mesnevî ve Gazeliyât-i Şems”, Tahkîkât-i Fârsî, 1996, Sayı: 1. google scholar
• Şıhıyeva, Seadet. “Ârif Mevlâna’nın Ruhî Durumu: “Ene’l-Hakk” ve “Hâmûs” Arasında”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2007, Sayı: 22. google scholar
• Tarlan, Ali Nihad. Mevlânâ, Ketebe Yayınları, İstanbul: 2020. google scholar
• Tuğyânî, İshak. “Berresi-yi İstiâre der Gazeliyât-i Şems”, Faslnâme-yi Dânişkede-yi Edebiyât ve Ulûm-i İnsânî, Sayı: 3, 1386 hş. google scholar
• Uçman, Abdullah. “Tanzimat’tan Sonra Türk Şiirinde Değişme ve Yenileşmeler Üzerine Bir Deneme”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 2006, 19/477-488. google scholar
• Zerrînkûb, Abdulhuseyn. Pille Pille tâ Mulâkât-i Hodâ: Derbâre-yi Zindegî, Endîşe ve Sulûk-i Movlânâ Celâleddîn-i Rûmî, İntişârât-i İlmî, Tahran: 1377 hş. google scholar