The Philosophical Dimension of the Truth Narrative in the First Examples of Symbolic Oriental Stories

Yıl 2025, Sayı: 46, 77 - 94, 29.04.2025

Büşra Bilgin

https://doi.org/10.26650/jos.1606774

Öz

The first examples of symbolic stories in the East, from this perspective, these texts offer a common method for those who seek the truth, both philosophically and from a mystical perspective. This method includes a number of practices to prevent things that cause a person to be blind to their mind and deaf to themselves. These practices are both physical and spiritual, such as abandoning carnal desires, asceticism, deep contemplation, and mystical journeys. This study first attempts to explain that Salaman and Absal, a Western source work taken from ancient Greek texts and written with Islamic literature, point to the same things by analyzing them from both Peripatetic philosophy and Sufism perspectives. By applying a similar method in Hayy bin Yaqzan and finally in Gabriel’s Wing Voice, it was concluded that man’s understanding of the truth depends on his turning away from material pleasures, purifying his soul, and diving into both rational and mystical contemplation. The greatest help in reaching this result was the emanation theory of Peripatetic philosophy and the ser u süluk theory of Sufism. This study has shown that religion and philosophy can meet on the same ground and express the journey to truth, which is accepted metaphysically in, the same way in essence, even though the language is different.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy , Sufism , Truth , Symbolic Story , Oriental Literature

Sembolik Şark Hikâyelerinin İlk Örneklerinde Hakikat Anlatısının Felsefî Boyutu

Öz

Sembolik Hikâyelerin Şark’taki ilk örnekleri, Türk İslam kültürüne dayanmaktadır. Neşredilen eserlerin her biri bu kültürü en iyi şekilde temsil eder niteliktedir. Özellikle dinin bâtınî yönleri ile aklın kemâl derecesini ele alan bu ilk örnek metinler, sıradan halkın anlayamayacağı dilde gizli remizlerle ve sembollerle yazılmıştır. Amaç, dinde ve felsefede zâhirin ötesine geçmek isteyenlere, hem felsefî hem de tasavvufî açıdan ortak bir yöntem sunmaktadır. Bu yöntem, nefsî arzuları terk etmek, riyazet, derin tefekkür ve mistik yolculuk gibi bedensel ve ruhsal pratikler önermektedir. İnsan ancak tasavvufi eğitimin sonunda aklen ve ruhen yetkinleşerek kemâl derecelerini tırmanabilir. Çalışma ilk olarak, eski Yunan asıllı ve İslâmî literatürle yazılan Salaman ve Absal’ı, Meşşai felsefe ve tasavvufî açıdan tahlil ve tahkik ederek özde aynı hakikate işaret ettiklerine dikkat çekmektedir. İkinci olarak Hayy bin Yakzân ve son olarak Cebrail’in Kanat Sesi’nde benzer yöntemle, insanın hakikati anlamasının maddi zevklerden yüz çevirip, ruhunu saflaştırıp hem aklî hem mistik bir tefekküre dalmasına bağlı olduğu sonucuna ulaşmıştır. Bu sonuca Meşşai felsefenin südûr nazariyesi ve tasavvufun nefis mertebelerini simgeleyen seyr u sülûk teorisi ile ulaşılmıştır. Bu çalışma din ile felsefenin aynı zeminde buluşabileceklerini, metafiziksel açıdan kabul edilen hakikat yolculuğunu dilde ve yöntemde farklı olsa da özde aynı biçimde ifade edebileceklerini göstermiştir. Öte yandan çalışma, bu eserlerin yalnızca edebi eserler olmayıp insana rehberlik edecek nitelikte olduğu tezi ile literatüre yeni bir katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi , Tasavvuf , Hakikat , Sembolik Hikâye , Şark Edebiyatı

Kaynakça

• Avşar, Ziya. “Evrensel Bir Hikâye: Salamân u Absâl ve Kökeni”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 2/4 (2007), 185-200. google scholar
• Câmî, Molla. Salaman ve Absal, haz. Sadık Yalsızuçanlar. Istanbul: Timaş Yayınları, 1999. google scholar
• Ibn Sînâ. İşaretler ve Tenbihler. çev. Muhittin Macit, Ali Durusoy ve Ekrem Demirli. Istanbul: Litera Yayınları, 2013. google scholar
• Ibn Sinâ. Kitabu’ş-Şifâ: Metafizik II. çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker. Istanbul: Litera Yayınları, 2013. google scholar
• Ibn Sinâ. Hayy bin Yakzân: Keşifler. çev. Şerafeddin Yaltkaya. Istanbul: Büyüyenay Yayınları, 2017. google scholar
• Ibn Sinâ. Arifler ve Olağanüstü Hadiselerin Sırları. çev. Ömer Türker. Istanbul: Hayy Kitap, 2018. google scholar
• Ibn Sinâ. Nefsin Hâlleri: Nefsin Ölümsüzlüğü ve Dönüş Yeri Hakkında Risale. çev. Ömer Ali Yıldırım. Istanbul: Litera Yayınları, 2023. google scholar
• Kılıç, Emrullah. “Ibn Sînâ Felsefesinde Ahlâkî Öznellik”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 6/2 (2022), 609-624. google scholar
• McGinnis, Jon. İbn Sinâ. çev. E. Burak Şaman. Istanbul: Klasik Yayınları, 2022. google scholar
• Plotinos. Enneadlar. çev. Haluk Özden. Istanbul: Ruh ve Madde Yayınları, 2008. google scholar
• Sühreverdî, Şehabeddin. Cebrail’in Kanat Sesi. çev. Sedat Baran. Istanbul: Sûfi Kitap, 2022. google scholar
• Şahin, Eyüp - Muzaffer Tan. “Meşşâî Gelenekten Ismailîliğe Sudûr Teorisi: Ebu Nasr el-Fârâbî ve Hamîdu’d-Dîn el-Kirmânî Bağlamında Bir Değerlendirme”. Hitit İlahiyat Dergisi 22/1 (2023), 199-228. google scholar