Türk Sosyolojisinde Yeni Bir Alan: Gönüllülük Araştırmaları

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 29, 185 - 209, 23.07.2015

Fahri Çakı

Öz

Bu çalışma, Türk sosyolojisinde yeni bir araştırma ve tartışma alanı olarak beliren
gönüllülük üzerine iki ana soruya yanıt arama çabasıdır: 1) 1990’lı ve 2000’li
yıllarda oluşmaya başlayan gönüllülük literatürü Türkiye’de nasıl inşa edilmektedir? 2)
İnşa edilmekte olan bu gönüllülük söylemi Türkiye gerçekliğine ne kadar uyumludur?
Bu sorular çerçevesinde iki temel argüman ileri sürülmektedir. 1) Gönüllülük üzerine
özgün kuramsal ve yöntemsel katkılardan çok uzak olan mevcut literatür Batılı
kavram ve kaygılar çerçevesinde inşa edilmektedir. 2) Bu haliyle mevcut literatürün
Türkiye gönüllülük gerçekliğini kavrayabilmesi ve yansıtabilmesi mümkün değildir.
Mevcut literatüre bir katkı olarak bu makale, Türkiye’deki cemaat ve tarikat ağbağlarında (network) hakim olan ve büyük oranda gönüllülük araştırmalarının kapsamı
dışında kalan bir tür olarak “kayıt-dışı gönüllülük” kavramını açımlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Gönüllülük, Örgütsel Gönüllülük, Enformel Gönüllülük, Kayıt-Dışı Gönüllülük, Cemaat ve Tarikatlar, Sivil Toplum

Türk Sosyolojisinde Yeni Bir Alan: Gönüllülük Araştırmaları

Öz

This article aims at looking for answers for two main questions on volunteering that was recently emerged as a new field of research in Turkish Sociology. 1) How has the literature on volunteering been constructed in Turkey since 1990’s? 2) How suitable is the recently constructed discourse on volunteering for the reality of Turkey? Based on those two questions, the article proposes and defends two main arguments: 1) the present literature on volunteering, which lacks authenticity in terms of both theory and methods, has been constructed on the basis of Western conceptualizations and concerns. 2) As it is, the present literature suffers from the lack of ability to comprehend and reflect the reality of volunteering in Turkey. Thus, as a contribution to the present literature, this article offers and tries to articulate, for the first time, the concept of “unregistered volunteering” to refer to the type of volunteering that is dominant among religious communities and sects in Turkey and that is largely ignored by researchers of volunteering

Anahtar Kelimeler

Volunteering, Organizational Volunteering, Informal Volunteering, Un

Kaynakça

• Agerhem, S. (2004). Volunteering in South Asia and South East Asia. International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies, http://www.worldvolunteerweb. org/fileadmin/docdb/pdf/2006/IFRC_Asia_volunteer_05.pdf (okuma: 7.2.2011).
• Akalp, İ. D. (2013). Gönüllülüğün eğitim alanına etkisi: Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV)’nin deneyimleri. Türkiye’de gönüllülük: Gönüllülüğün rolünün ve katkılarının keşfedilmesi. Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV) Programı Türkiye & GSM Gençlik Servisleri Merkezi (Yay. Haz.). Bordo Tercüme Bürosu ve Eda Erdem (Çev.).
• Akman, P. (2008). Motivasyonlar, gönüllü kimliği ve topluluk hissinin uzun süreli gönüllülük üzerine etkileri. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji ABD, Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Falih Köksal.
• Aydınlıgil, S. (2013). Sosyal politika geliştirmede yeni bir alan: Gönüllülük. Türkiye’de gönüllülük: Gönüllülüğün rolünün ve katkılarının keşfedilmesi. Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV) Programı Türkiye & GSM Gençlik Servisleri Merkezi (Yay. Haz.). Bordo Tercüme Bürosu ve Eda Erdem (Çev.).
• Bağcı, G. (2013). Genç gönüllülüğü: Kişisel ve sosyal kalkınmaya giden çift yönlü yol. Türkiye’de gönüllülük: Gönüllülüğün rolünün ve katkılarının keşfedilmesi. Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV) Programı Türkiye & GSM Gençlik Servisleri Merkezi (Yay. Haz.). Bordo Tercüme Bürosu ve Eda Erdem (Çev.).
• Betil, İ. (2013). Etkin bir sivil toplum yansıması olarak gönüllülük: Karşılaştığı zorluklar ve fırsatlar. Türkiye’de gönüllülük: Gönüllülüğün rolünün ve katkılarının keş- fedilmesi. Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV) Programı Türkiye & GSM Gençlik Servisleri Merkezi (Yay. Haz.). Bordo Tercüme Bürosu ve Eda Erdem (Çev.).
• Bjälesjö, J. (2010). Youth policy cooperation between Turkey and Sweden” Introduction to Youth Policy – Swedish and Turkish Perspectives. The Swedish National Board for Youth Affairs and the Department of Youth Services at the Directorate for Youth and Sports in Turkey.
• Boşgelmez, G. (2012). Sivil toplum kuruluşlarında güven ve gönüllülük açısından sosyal sermayenin değerlendirilmesi: Isparta örneği. Yüksek lisans tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme ABD, Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Murat Kayalar.
• Boz, İ. ve Palaz, S. (2007). “Factors Influencing the Motivation of Turkey’s Community Volunteers” Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 13 Eylül, 36: 643.
• Dabağcı, E. (2011). Not to Criticize; But to Change: How A NGO in Turkey Constructs Boundaries Between Politics and Volunteerism (Eleştirmek İçin Değil; Değiştirmek İçin: Türkiye’de Bir STK’nın “Siyaset” ve “Gönüllülük” Ayrımını Üretme Süreci Üzerine)” yüksek lisans tezi. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sosyoloji ABD. Tez Yöneticisi: Yrd. Doç. Dr. Aykan Erdemir Demiröz
• Fazlıoğlu, A. (2013). Kaybolmamış duyarlılıkların ortaya çıkarılmasında gönüllülük anlayışının önemi. Türkiye’de gönüllülük: Gönüllülüğün rolünün ve katkılarının keşfedilmesi. Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV) Programı Türkiye & GSM Genç- lik Servisleri Merkezi (Yay. Haz.). Bordo Tercüme Bürosu ve Eda Erdem (Çev.).
• Gal, R.; Amit, K.; Fleischer, N. ve Strichman, N. (2003). Volunteers of National Youth Service in Israel: A Study on motivation for service, social attitudes and volunteers’ satisfaction. CSD Working Paper No. 03-23. The Carmel Institute, Israel.
• Göksel, A. (2008). Studies on youth policies in the Mediterranean partner countries: Turkey. EuroMed Youth III Programme. www.euromedyouth.net.
• Kapusuz, H. (2013). Türkiye’de insan hakları mücadelesi ve gönüllülük. Türkiye’de gönüllülük: Gönüllülüğün rolünün ve katkılarının keşfedilmesi. Birleşmiş Milletler Gö- nüllüleri (UNV) Programı Türkiye & GSM Gençlik Servisleri Merkezi (Yay. Haz.). Bordo Tercüme Bürosu ve Eda Erdem (Çev.).
• Kaya, M. (2013). Türk kamu yönetiminde gönüllülük ve afet yönetimi. Yüksek lisans tezi. Ankara: Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset ABD, Tez Yöneticisi: Yrd. Doç. Dr. Savaş Zafer Şahin.
• Lough, B. J.; McBride, A. M.; Sherraden, M. S. (2009). Perceived effects of international volunteering: Reports from alumni. CSD Research Report 09-10. http://csd. wustl.edu/Publications/Documents/RP09-10.pdf
• Malhotra, K. (2013). Önsöz. Türkiye’de gönüllülük: Gönüllülüğün rolünün ve katkılarının keşfedilmesi. Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV) Programı Türkiye & GSM Gençlik Servisleri Merkezi (Yay. Haz.). Bordo Tercüme Bürosu ve Eda Erdem (Çev.).
• Nelson, T. (2005). A comparative look at national volunteerism legislation. http:// www.worldvolunteerweb.org/fileadmin/docs/old/pdf/2005/nat_vol.pdf.
• Oktay, F.; Şentuna, M.; Cenk, M.; Görbil, V. ve Şener, T. (2010). Youth policy in Turkey. Introduction to youth policy – Swedish and Turkish perspectives. The Swedish National Board for Youth Affairs and the Department of Youth Services at the Directorate for Youth and Sports in Turkey.
• Pires, C.; Prouteau, L. ve Sardinha, B. (2010). Rates of participaiıon in volunteering and characteristics of volunteers: European comparisons. 9th International Conference of the International Society for Third- Sector Research Istanbul – Turkey, July 7-10, 2010.
• PPMI (The Public Policy and Management Institute, the Committee of the Regions). 2009. Mobility of volunteers across Europe. www.eyv2011.eu/funding-opportunities/item/download/238.
• Pratt, James. 2005. Volunteering as a stepping stone for marginalized youth. Volunteer Victoria. http://www.volunteervictoria.bc.ca/_pdfs/stepping_stone.pdf.
• Rose, R. ve Ozcan, Y. (2007). First European quality of life survey: Quality of life in Turkey. European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
• Serbest, M. P. (2003). Kurumsal gönüllülük ve insan kaynakları yönetimi ilişkisi. Yüksek lisans tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri ABD, Tez Yöneticisi: Doç. Dr. Tekin Akgeyik.
• Soytürk, H. M. (2008). Sivil toplum kuruluşlarında gönüllülük: Deniz Feneri Derneği Ankara Şubesi örneği. Yüksek lisans tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet ABD, Tez Yöneticisi: Yrd. Doç. Dr. Filiz Osan.
• Sözmen, M. (2013). Düşlerdeki gönüllülük. Türkiye’de gönüllülük: Gönüllülüğün rolünün ve katkılarının keşfedilmesi. Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV) Programı Türkiye & GSM Gençlik Servisleri Merkezi (Yay. Haz.). Bordo Tercüme Bürosu ve Eda Erdem (Çev.).
• UNV, Türkiye & GSM (2013). Giriş. Türkiye’de gönüllülük: Gönüllülüğün rolü- nün ve katkılarının keşfedilmesi. Birleşmiş Milletler Gönüllüleri (UNV) Programı Türkiye & GSM Gençlik Servisleri Merkezi (Yay. Haz.). Bordo Tercüme Bürosu ve Eda Erdem (Çev.).
• Wilson, J. ve Musick, M. (2000). The effects of volunteering on the volunteer. Law and Contemporary Problems, 62 (4), 141-168.
• Yeğen, M.; Keyman, E. F.; Çalışkan, M. A. ve Tol, U. U. (2010). Türkiye’de gönüllü kuruluşlarda sivil toplum kültürü. Yaşama Dair Vakıf.
• Yıldırım, N. ve Yıldırım, E. (2007). VALUE: Türkiye ulusal raporu. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi İLKYAR (İlköğretim Okullarına Yardım Vakfı).
• Ziersch, A. M. ve Baum, F. E. (2004). Involvement in civil society groups: Is it good for your health? (Research Report). Journal of Epidemiology and Community Health, 58(6), 493-500.