Between the State and the World Market: Small-Scale Hazelnut Production in the Black Sea Region

Yıl 2020, Cilt: 40 Sayı: 1, 55 - 77, 23.07.2020

H. Yener Erköse Osman Şahin Deniz Yükseker Deniz H. Sert

Öz

Turkey is the world’s largest hazelnut producer and exporter, yet hazelnut farmers have been growing hazelnuts in increasingly difficult conditions even for the years when production levels and hazelnut prices are high. In this paper, we take up the contradictions in hazelnut cultivation in Turkey and seek to show that, despite the commonsense opinion that the problem stems from small-scale cultivation, the more important problem is the unequal power relations that exist in the hazelnut market. We make the following arguments in the paper based on some of the findings from the field study we carried out in the Western and Eastern Black Sea regions in 2017. Issues exist regarding productivity and profitability in hazelnut cultivation characterized by small holdings. Hazelnut farmers are often unable to meet the expenditures and investments required for raising productivity. These problems arise more from the farmers’ demographic profiles and debt levels and the unequal power relations in the hazelnut market with respect to small-scale production. Therefore, resolving the problems in hazelnut cultivation might require making changes that favor small farmers’ power relations in the hazelnut market rather than enlarging holdings.

Anahtar Kelimeler

Hazelnut cultivation, Black Sea region, Small-scale commodity production, Global supply chain

Devlet ve Küresel Piyasa Arasında: Karadeniz Bölgesi’nde Küçük Ölçekli Fındık Üretimi

Öz

Türkiye dünyanın en büyük fındık üreticisi ve ihracatçısı konumunda. Ancak fındık üreticileri, bazı yıllar bol mahsul veya mahsullerine iyi fiyat alsalar bile, giderek daha zorlu koşullarda üretim yapıyorlar. Bu yazıda, Türkiye’de fındık üretiminin barındırdığı çelişkileri ele alacağız. Sorunların kaynağında fındık işletmelerinin küçük olmasının yattığı yönündeki genel kabulün aksine, sorunun aslen fındık piyasasındaki eşitsiz güç ilişkilerinden kaynaklandığını göstermeye çalışacağız. 2017’de Doğu ve Batı Karadeniz Bölgeleri’nde yaptığımız alan araştırmasının verilerinin bir bölümünün bulgularına dayanan makalede şu savları ortaya koyuyoruz. Türkiye’de küçük işletmelerde yapılan fındık tarımının verimlilik ve kârlılık konusunda sorunları vardır. Fındık üreticilerinin çoğu verim artırımı için gerekli harcamaları ve yatırımı yapamamaktadırlar. Bu sorunlar, üretim birimlerinin küçük olmasından çok, fındık üreticilerinin demografik profili, borçlanma ve fındık piyasasındaki eşitsiz yapıdan kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla, fındık üretimindeki sorunların çözülmesi için üretim ölçeğini büyütmekten çok, eşitsiz güç ilişkilerinin hâkim olduğu küresel piyasada üretici lehine değişiklikler yapmak daha uygun olabilir.

Anahtar Kelimeler

Fındık üretimi, Karadeniz Bölgesi, Küçük meta üretimi, Küresel tedarik zinciri

Kaynakça

• Akram-Lodhi, A. H., & Kay, C. (2010). Surveying the agrarian question (Part 1): Unearthing foundations, exploring diversity. The Journal of Peasant Studies, 37(1), 177–202.
• Aydın, Z. (2009). De-agrarianization and de-peasantization: Dilemmas of neo-liberal restructuring in Turkish agriculture. In Z. Öniş ve F. Şenses (Eds.), Turkey and the global economy: Neo-liberal restructuring and integration in post-crisis era (pp. 223–242). Routledge.
• Bernstein, H. (1991). Petty commodity production. In T. Bottomore, L. Harris, V. G. Kiernan, & R. Miliband (Eds.) A dictionary of Marxist thought (2nd ed., pp. 417–419).
• Blackwell. Bernstein, H. (2009). Tarımsal değişimin sınıfsal dinamikleri (O. Köymen, çev.). Yordam.
• Bernstein, H., Friedmann, H., van der Ploeg, J. D., Shanin, T., & White, B. (2018). Fifty years of debate on peasantries, 1966-2016. The Journal of Peasant Studies, 45(4), 689–714.
• Boratav, K. (2004). Tarımsal yapılar ve kapitalizm. İmge.
• Boratav, K. (2007). Türkiye iktisat tarihi, 1908-2005.
• İmge. Borlu, Y. (2015). A story of post-Fordist exploitation: Financialization and small-scale maize farmers in Turkey. Rural Sociology, 80(2), 173–197.
• Borlu, Y., & Matthews, S. (2018). Industrial maize as a commodity system: Spatial scale and relations of production in Turkey’s agricultre after economic restructuring. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 109(5), 629–643.
• Coleman, W., Grant, W., & Josling, T. (2004). Agriculture in the new global economy. Edward Elgar Publishing.
• Doğanay, H. (2012). Türkiye fındık meyvacılığındaki yeni gelişmeler. Doğu Coğrafya Dergisi, 27, 1–22.
• Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (2014). Fındık çalıştayı sonuç raporu. http://www.tb.org.tr/ dosya/findik_calistay_sonuc_raporu2013_trabzon.pdf
• Giresun Ticaret Borsası (2020). Üretim sahaları tablosu. http://www.giresuntb.org.tr/ FindikDikimAlanlari
• Giresun Ticaret Borsası (2016). Türkiye fındık ihracat verileri. http://www.giresuntb.org.tr/ IhracatVerileri
• Glenna, L. (2003). Farm crisis or agricultural system crisis? Defining national problems in a global economy. International Journal of Sociology of Agriculture and Food, 11, 15–30.
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü(2017).http://koop.gtb.gov.tr/data/5ad06bb9ddee7dd8b423eb23/2017%20F%C4%B1nd%C4%B1k%20Raporu.pdf
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü (2015). 2014 Yılı Fındık Raporu. http://koop.gtb.gov.tr/data/53319cec487c8eb1e43d7299/2014%20F%C4%B1nd%C4%B1k%20 Raporu.pdf
• Günaydın, G. (2008). Türkiye tarımı ve değişme eğilimleri. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası. http://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=8875&tipi=38&sube=0
• Gürel, B., Küçük, B., & Taş, S. (2019). The rural roots of the rise of the Justice and Development Party in Turkey. The Journal of Peasant Studies, 46(3), 457–479.
• İslamoğlu, H. (2017). The politics of agricultural production in Turkey. In F. Adaman, B. Akbulut, & M. Arsel (Eds.), Neoliberal Turkey and its discontents: Economic policy and the environment under Erdogan (pp. 75–102). IB Tauris.
• Karaçimen, E., & Değirmenci, E. (2019). Doğu Karadeniz’de çay tarımının çelişkili sürekliliği. Toplum ve Bilim 150, 63–93.
• Karadeniz İhracatçıları Birliği (2020). Fındık istatistikleri. http://www.kib.org.tr/tr/ihracat-istatistiklerfindik-istatistikleri.html
• Keyder, Ç. (1987). State and class in Turkey. Verso. Keyder, Ç. (1988). Türk tarımında küçük meta üretiminin yerleşmesi (1946-60). Ş. Pamuk & Z. Toprak (Ed.), Türkiye’de tarımsal yapılar kitabı içinde (s. 163–175). Yurt Yayınları.
• Keyder, Ç., & Yenal, Z. (2011) Agrarian change under globalization: Markets and insecurity in Turkish agriculture. Journal of Agrarian Change, 11(1), 60–86.
• Köymen, O. (2008). Kapitalizm ve köylülük. Yordam Kitap. Lapavitsas, C. (2009). Financialised capitalism: Crisis and financial expropriation. Historical Materialism, 17(2), 114–148.
• Levent, H., Yükseker, D., Şahin, O., Erköse, H. Y., & Sert, H. D. (2018). Hazelnut barometer: Price procurement study. Washington, DC: Fair Labor Association. https://www.fairlabor.org/sites/ default/files/documents/reports/hazelnut_baramoter_price_study.pdf
• McMichael, P. (2005). Global development and the corporate food regime. In F. H. Buttel & P. McMichael (Eds.), New directions in the sociology of global development: Research in rural sociology and development (Vol. 11, pp. 265–299). Emerald.
• McMichael, P. (2009). Banking on agriculture: A review of the World Development Report 2008. Journal of Agrarian Change, 9(2), 235–246.
• Oyan, O. (2004). Tarımsal politikalardan politikasız bir tarıma doğru. N. Balkan & S. Savran (Ed.), Neoliberalizmin tahribatı: 2000’li yıllarda Türkiye kitabı içinde (C. 2, s. 44–67). Metis.
• Pamuk, Ş., & Toprak, Z. (1988). Sunuş. Ş. Pamuk & Z. Toprak (Ed.), Türkiye’de tarımsal yapılar kitabı içinde. Yurt Yayınları.
• Republic of Turkey Ministry of Agriculture and Forestry (2014). Fındık Çalıştayı Sonuç Raporu. http://www.tb.org.tr/dosya/findik_calistay_sonuc_raporu2013_trabzon.pdf
• Sert, H. D., Yükseker, D., & Açıkalın, A. (2015). İstanbul’da hanelerin geçinme yöntemleri: Proleterleşme, ücret bağımlılığı ve güvence(sizlik). Friedrich Ebert Stiftung Derneği.
• Smith, J., & Wallerstein, I. (1992). Households as an institution of the world economy. In J. Smith & I. Wallerstein (Eds.) Creating and Transforming Households: The Constraints of the World Economy (pp. 3–26). Cambridge University Press.
• Soysüren, A. H. (2017). Erken Cumhuriyet Dönemi’nde devlet’in rolü bağlamında fındık piyasasının örgütlenmesi ve ihracatçı tüccarların ayrışması sürecinde Karadeniz Fındık İhracatçıları Birliği’nin kurulması. Ünye İİBF Dergisi, 1(2), 26–42.
• TMMOB Chamber of Agricultural Engineers (2018). Fındık raporu – 2018. http://www.zmo.org. tr/genel/bizden_detay.php?kod=30070&tipi=5&sube=0
• Turksih Grain Board (2018). 2018 yılı fındık sektör raporu. http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/ findiksektorraporu2018.pdf Turkish Statistical Institute (2020). http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001
• Turkish Statistical Institute (n.d.). Temel istatistikler. http://www.tuik.gov.tr/UstMenu. do?metod=temelist
• Wallerstein, I. (1983) Historical capitalism. Verso.
• World Bank (n.d.). Agriculture, forestry, and fishing, value added (% of GDP), 1960-2018. https:// data.worldbank.org/indicator/NV.AGR.TOTL.ZS
• Yenal, Z. N. (2001). Türkiye’de tarım ve gıda üretiminin yeniden yapılanması ve uluslararasılaşması. Toplum ve Bilim, 88, 32–54.