Cumhuriyetten Günümüze Türkiye’de Ulus Devlete Yönelik Tehdit Algısının ve Askerî Organizasyonun Değişen Yapısı

Yıl 2023, Cilt: 43 Sayı: 2, 295 - 322, 30.12.2023

Atilla Öztekin , Temmuz Gönç Şavran

https://doi.org/10.26650/SJ.2023.43.2.0047

Öz

Bu çalışma, askerî sosyoloji tartışmaları çerçevesinde yapılan bir literatür taramasına dayanarak Türkiye Cumhuriyet tarihinin üç dönemi üzerinden ulus devlete karşı algılanan tehdidin ve askeri kurumların organizasyon yapısının dönüşümünü betimleyip değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Devletin doğrudan ya da dolaylı dâhil olduğu kolektif tehdit biçimleri dönüşürken algılanan tehdit biçimine göre askerî organizasyon da değişmektedir. Kurtuluş Savaşı’nda kitlesel koordine yıkım olan tehdit biçimi günümüzde esnek şiddet ağı örüntüleri biçimindeki ulus altı tehditlere dönüşmüştür. Merkezi devlet otoritesi altında zorunlu askerlik uygulamasına dayalı olan ordu kurumu organizasyonel bağlamda esnekleşme ve profesyonelleşme sürecini devam ettirmektedir. Bu nedenle Türk Silahlı Kuvvetleri yarı profesyonel askeri organizasyon olarak nitelendirilebilir. Bölgesel savunma anlayışı ve kurumsal profesyonelleşme çabalarıyla bünyesindeki profesyonel asker sayısı zorunlu hizmetini yerine getiren asker sayısının üzerine çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Askerî sosyoloji, Askerî organizasyon, Kolektif şiddet, Ulus-Devlet, Türk Silahlı Kuvvetleri

The Changing Perception of Threats to the Nation-State and the Changing Structure of Military Organization in Türkiye from the Republic to the Present Day

Öz

This study aims to describe and assess the evolution of perceived threats to the nation-state and the structural changes within military institutions across three distinct periods in the history of the Turkish Republic. This analysis is conducted through a literature review framed within the context of the discussions on military sociology. Military organizations change according to the types of perceived threats, with the forms of collective threats with which the state is directly or indirectly involved transform. The types of threats had been mass coordinated destruction during the War of Independence and today has turned into subnational threats in the pattern of a flexible network of violence. Türkiye’s military institution is historically based on compulsory military service under a central state authority and continues to undergo a process of increased flexibility and professionalization within its organizational framework. Consequently, the Turkish Armed Forces can be characterized as a semi-professional military organization. Its emphasis on regional defense and institutional professionalization initiatives have led to an increase in the number of professional soldiers within its ranks, surpassing the number of individuals who fulfill compulsory service obligations.

Anahtar Kelimeler

Military sociology, Military organization, Collective violence, Nation-state, Turkish Armed Forces

Kaynakça

• Arendt, H. (1997). Şiddet üzerine (B. Peker, çev.). İletişim. google scholar
• Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı. Türk İstiklal Harbi idari faaliyetler raporu. google scholar
• Ateş, B. (2022). Türkiye’de profesyonel askerliğin sosyolojik bir incelemesi: meslek, görev ya da yaşam tarzı? İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 42(1), 21-44. google scholar
• Aydemir, Ş. S. (2018). Suyu arayan adam (4. basım). Remzi Kitabevi. google scholar
• Beckeet, I. (1994). Total war. In L. Freedman (Ed.), War (pp. 254-259). Oxford University Press. google scholar
• Black, J. (2006). The age of total war, 1860-1945. Praeger Security International. google scholar
• Braverman, H. (2008). Emek ve tekelci sermaye (Ç. Çidanlı, çev.). Kalkedon Kitabevi. google scholar
• Bredow, W. V. (2007). Conceptual insecurity: New wars, MOOTW, CRO, terrorism, and the military. In G. Caforio (Ed.), Social sciences and military (pp. 163-180). Routledge. google scholar
• Bröckling, U. (2020). Disiplin: askerî itaat üretiminin sosyolojisi ve tarihi (3. basım, V. Atayman, çev.). Ayrıntı. google scholar
• Burk, J. (2005). Strategic assumptions and moral ımplications of the constabulary force. Journal of Military Ethics, 4(3), 155-166. google scholar
• Bütçe ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü. (2022). Millî Savunma Bakanlığı 2021 yılı faaliyet raporu. https://www.msb.gov.tr/Content/Upload/Docs/2021.pdf google scholar
• Bütçe ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü. (2023) Millî Savunma Bakanlığı 2022 yılı faaliyet raporu https://www.msb.gov.tr/Content/Upload/Docs/2022%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20 Raporu(2).pdf google scholar
• Celep, B. (2020). Türkiye’de Amerikan Askerî Yardım Kurulu (JAMMAT) ve Türkiye’deki faaliyetleri. Atatürk Araştırma Merkezi. google scholar
• Chin, W. (2019). Technology, war and the state: past, present and future. International Affairs, 95(4), 765-783. https://doi.org/10.1093/ia/iiz106 google scholar
• Coker, C. (2002). Globalisation and ınsecurity in the twenty-first century: NATO and the management of risk. The Adelphi Papers, 42(345), 65-89. google scholar
• Çifci, E. (2022). Prusya’dan NATO’ya Türk ordusunda batı etkisi. Kronik. google scholar
• Edmunds, T. (2006). What are armed forces for? the changing nature of military roles in Europe. International Affairs, 82(6), 1059-1075. google scholar
• Elveren, A. Y. (2019). The economics of military spending: A Marxist perspective. Routledge. google scholar
• Finer, S. E. (1962). The man on horseback: the role of the military in politics. Transaction Publishers. google scholar
• Forster, A. (2006). Armed forces and society in Europe. Palgrave Macmillan. google scholar
• Foucault, M. (1992). Hapishaneni doğuşu (M. A. Kılıçbay, çev.). İmge. google scholar
• Foucault, M. (2013). Güvenlik, toprak, nüfus (F. Yaylan, çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı. (1975). Türk İstiklal Harbi (7. Cilt). Genelkurmay Basımevi. google scholar
• Giddens, A. (1991). The consequences of modernity. Polity Press. google scholar
• Giddens, A. (2008). Ulus devlet ve şiddet (2. basım, C. Atay, çev.). Kalkedon. google scholar
• Goffman, E. (2015). Tımarhaneler (E. Arıcan, çev.). Heretik. google scholar
• Hardt, M., & Negri, A. (2020). Çokluk: imparatorluk çağında savaş ve demokrasi (3. basım, B. Yıldırım, çev.). Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Huntington, S. (2006). Asker ve devlet: sivil-asker ilişkilerinin kuram ve siyasası (K. U. Kızılaslan, çev). Salyangoz Yayınları. google scholar
• İnan, A. (2010). Medeni bilgiler. Göl Kitap. google scholar
• Janowitz, M. (1988). The professionel soldier: a social and political portrait. Macmillan Press. google scholar
• Kaldor, M. (2023). Yeni ve eski savaşlar: küresel çağda örgütlü şiddet (S. E. Türközü, çev.). Fol Yayınları. google scholar
• Lemke, T. (2016). Politik aklın eleştirisi: Foucault’un modern yönetimsellik eleştirisi (Ö. Karlık, çev.). Phoenix. google scholar
• Malesevic, S. (2018). Savaşın ve şiddetin sosyolojisi (S. Sarı, çev.). Hece Yayınları. google scholar
• Mann, M. (2011). Devletler, savaş ve kapitalizm: politik sosyoloji incelemeleri (S. Türkoğlu, çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları. google scholar
• Mises, L. V. (1969). Omnipotent government: the rise of the total state and total war. Yale University Press. google scholar
• Moskos, C. (1988). Institutional and occupational trends in armed forces. In C. Moscos & F. Wood (Eds.), The military: more thanjust a job? (pp. 15-26). Pergamon-Brassey’s International Defense Publishers. google scholar
• Moskos, C. (2012). Toward a postmodern military: the United States as a paradigm. In D. R. Segal & J. Burk (Eds.), Military sociology II (pp. 51-68). Sage. google scholar
• NATO. (2022). A short history of NATO. https://www.nato.int/cps/en/natohq/declassified_139339. htm google scholar
• NATO. (2023). Funding NATO. https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_67655.htm google scholar
• Ökten, T. (2018). Askeri alanda devrim>in Türk Silahlı Kuvvetlerimin PKK terörizmi ile mücadelesine etkisinin analizi (Yüksek Lisans Tezi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ google scholar
• Özgen, C. (2011). Türk Silahlı Kuvvetleri’nde profesyonelleşme çalışmaları. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 192-208. google scholar
• Özgen, C. (2019). Türkiye’nin denizaşırı askeri üs kurma girişimleri: tespitler ve geleceğe yönelik öneriler. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 8(2), 381-408. google scholar
• Paker, E. (2012). Küresel güvenlik kompleksi. İletişim Yayınları. google scholar
• Paparone, C. (2014). The sociology of the military: a multi-paradigmatic review. Contemporary Sociology, 43(3), 304-311. google scholar
• Reid, J. (2008). Life struggles: war, discipline, biopolitics in the thought of Michael Foucault. In S. Morton & S. Bygrave (Eds.), Foucault in an age of terror (s. 14-42). Palgreve Macmillan. google scholar
• Sağlam, C. (2021). İkinci Dünya Savaşı sonrasında Türk Ordusunda mekanizasyon ve ordu-toplum ilişkilerinde modernleştirme misyonu (Yüksek Lisans Tezi, Milli Savunma Üniversitesi, Atatürk Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ google scholar
• Sakharov, A. D., Khariton, Y. B., Beria, L.P., Kurchatov, I., & Fuchs, Klaus (2014). Soviet Atomic Program -1946. Atomic Heritage Foundation. https://ahf.nuclearmuseum.org/ahf/history/soviet-atomic-program-1946/ google scholar
• Savran, S. (2008). Kod adı küreselleşme: 21. yüzyılda emperyalizm (2. basım). Yordam. google scholar
• Seren, M. (2020) Turkey’s military spending trends: a reflection of changes in defense policy. Insight Turkey, 22(3), 183-214. google scholar
• Shields, P,. & Travis, D. (2021). Resolving contradictions in military operations via ambidexterity. In J. Heeren-Bogers, R. Moelker, E. Kleinreesink, J. Van der Meulen, J. Soeters, & R. Beeres (Eds.), The Yin-Yang military: ambidextrous perspectives on change in military organization (s. 3-18). Springer. google scholar
• Stockholm International Peace Research Institute (2023b). Trends in World Military Ependiture, 2022. https://www.sipri.org/sites/default/files/2023-04/2304_fs_milex_2022.pdf google scholar
• Stockholm International Peace Research Institute. (2023a). World Military Expenditure Reaches New Record High as European Spending Surges. https://www.sipri.org/media/press-release/2023/ world-military-expenditure-reaches-new-record-high-european-spending-surges google scholar
• Tekeli, İ., & İlkin, S. (2018). İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi Cilt: 1 (3. basım). İletişim. google scholar
• Thompson, P. (1983). The nature of work. The Macmillan Press. google scholar
• Tilly, C. (2009). Kolektif şiddet siyaseti (S. Özel, çev.). Phoenix. google scholar
• Virilio, P. (1998). Hız ve politika (M. Cansever, çev.). Metis Yayınları. google scholar
• Ward, E., & Soeters, J. (2007). How the military can profidt from management and organization science. In G. Caforio (Ed.), Social sciences and military (pp. 181-196). Routledge. google scholar
• Weber, M. (2017). Meslek olarak siyaset (L. Özşar, çev.). Biblos Yayınevi. google scholar
• Yılmaz, B., Atik, M., & Melekoğlu, G. (2022). Savunma harcamalarının ekonomiye etkisi ve harcama kalemlerinin ağırlıklarının belirlenmesi. SAVSAD Savunma ve Savaş Araştırmaları Dergisi, 32(2), 273-304. google scholar