Bireysel Sendika Özgürlüğünün Türkiye’de 2821 ve 6356 Sayılı Yasalarda Sendikal Nedenle İş Sözleşmesinin Feshi Bağlamında Güvencesi

Yıl 2015, Sayı: 69, 99 - 133, 22.12.2017

M. Engin Sanal

Öz

Demokratik toplumlarda, örgütlenme hakkının, önemli bir boyutunu oluşturan sendika

özgürlüğünün güvence altına alınması, vazgeçilemez niteliktedir. Çalışanların, işe girme,

çalışma ve iş ilişkisinin sona ermesi aşamalarında, sendikal ayrımcılığa maruz kalmamalarının

güvence altına alınması, sosyal devlet açısından da önem taşımaktadır. Bu nedenle

uluslararası kuruluşlar tarafından kabul edilen çok sayıda sözleşme ile evrensel bir nitelik

kazanmış ve sınırları belirlenmiştir.

Türkiye’de sendikal örgütlenmeyi düzenleyen farklı yasalarda yer alan sendika özgürlüğü ve

teminatı, iş güvencesinin Türk hukuk sisteminde yer alması ile farklı bir boyut kazanmıştır. İş

güvencesi kapsamında olan işçiler ile iş güvencesi kapsamında olamayan işçiler, 2821 sayılı

yasa döneminde; bazı farklara rağmen sendikal tazminattan faydalanabilmekteydiler. Ancak

2012 yılında yasalaşan 6356 sayılı yasa, iş güvencesi kapsamında olmayan işçileri, iş

sözleşmelerinin sendikal nedenle fesih edilmesi durumunda, sendika özgürlüğünün teminatı

olan sendikal tazminat hakkından mahrum bırakmıştır. Bu düzenleme, hem Türkiye’nin kabul

etmiş olduğu uluslararası sözleşmelerle hem Anayasayla hem de demokratik toplum düzenin

gerekleri ile çelişmektedir. Nitekim ilgili düzenleme, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal

edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sendika özgürlüğü, sendikal tazminat

Kaynakça

• Akyiğit, Ercan, (2013), “Yeni sistemde Sendika üyeliği ve Güvencesi”, Çalışma ve Toplum, 2013/2 Alpagut, Gülsevil (2013), “6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Sendikalara İlişkin hükümlerinin Değerlendirilmesi,” İş Hukukunda Güncel Sorunlar, Ankara, Seçkin Yayınları Anayasa Mahkemesi, (03.01.2013) Dava Dilekçesi 2013/1, (Çevrimiçi) http://www.anayasa.gov.tr/Kararlar/GenelKurul/Dava_Dilekcesi/2014-161.pdf , (2 Ocak 2017) Anayasa Mahkemesi, (22.10.2014) Gerekçeli Karar, E. 2013/I, K. 2014/161, R.G. 11.11.2015, No. 29529 (Çevrimiçi) http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/9d7ecb1c-70c5- 4b01-9484- 5d6b172a18aa?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, (5 Ocak 2017) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (27 Aralık 2016), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, (Çevrimiçi) http://www.cte.adalet.gov.tr/menudekiler/uluslararasi/aihs.pdf Başbuğ, Aydın (2012), Toplu İş İlişkileri ve Hukuk, Ankara: Türkiye Şeker Sanayi İşçileri Sendikası Yayını Birleşmiş Milletler (5 Ocak 2017), Universal Declaration of Human Rights, (Çevrimiçi) http://www.un.org/en/universal-declaration- human-rights/index.html Çelik, Nuri (1986), İş Hukuku Dersleri, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim ve Yardım Vakfı Yayınları, No: 86/10 Çelik, Nuri (2004), İş Hukuku Dersleri, İstanbul: Beta Yayınevi Dereli, Toker (2013), “6356 Sayılı Yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu: Genel Bir Değerlendirme”, Çalışma ve Toplum, 2013/1 Gülmez, Mesut (2006), Sendikal Haklarda Uluslararası Hukuka ve Avrupa Birliğine Uyum Sorunu, Ankara: Belediye-İş Yayınları Kaya, Pir Ali (2013), “Uluslararası Normlar Bağlamında Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Değerlendirilmesi,” Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu (Beşinci) Bildiriler, İstanbul, Petrol-İş Yayınları, s. 131-155 Kutal, Metin (2013), “İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Çalışma Sözleşmeleri Işığında Türk Hukukunda Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı,” Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 8 OECD (19 Ocak 2017), Employment Database, (Çevrimiçi) http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=UN_DEN Özkaraca, Ercüment (2013), “6356 Sayılı Kanunda Sendikal Güvenceler”, Çalışma ve Toplum, 2013/3 Öztürk, Mehmet Onat (2013), “İşçinin Sendika Özgürlüğünün Sendikal Nedenle Feshe Karşı Korunması” Çalışma ve Toplum, 2013/3 Özveri, Murat (2012), Sendikal Haklar ve 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Yasası, İstanbul, Birleşik Metal-İş Yayınları Resmi Gazete, 21/07/2003, 25175, “Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme” Resmi Gazete, 11/08/2003, 25196, “Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme” Subaşı, İbrahim (2005), “İş Sözleşmesinin Sendikal Nedenle Feshinde İş Güvencesi Tazminatı İle Sendikal Tazminat İlişkisi (Karar İncelemesi)” Çalışma ve Toplum, 2005/1 Süzek, Sarper (2006), İş Hukuku, İstanbul, BETA Basım Yayım Dağıtım Şahlanan, Fevzi (2013), “6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun Sendikalara İlişkin hükümlerinin Değerlendirilmesi,” İş Hukukunda Güncel Sorunlar, Ankara, Seçkin Yayınları Şahlanan, Fevzi (2013) “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunun Sendikalara İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum, 2013/4 Şen, Murat (2003), Türkiye Cumhuriyeti’nin Onayladığı İş ve Sosyal güvenlik Hukuku Alanındaki Çok Taraflı Uluslararası Sözleşmeler, Ankara, TÜHİS Yayınları Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı (29 Aralık 2016), Toplu İş İlişkileri Kanunu Tasarısı, (Çevrimiçi) http://www2.tbmm.gov.tr/d24/1/1-0567.pdf Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı (29 Aralık 2016), Toplu İş İlişkileri Kanunu Tasarısı ve Avrupa Birliği Uyum Komisyonu ile Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu Raporları, (Çevrimiçi) https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss197.pdf Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı (29 Aralık 2016), Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Tutanağı, (Çevrimiçi) https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_g_sd.birlesim_baslangic?P4=21228&P5=B& PAGE1=PAGE2=132, Tuncay, Can ve Savaş, Burcu (2013), Toplu İş Hukuku, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım Ulucan, Devrim (2010), “Toplu İş İlişkileri Yasa Taslağı ile Kolektif İş Hukuku Alanında Önerilen Bazı Değişiklikler” Osman Güven Çankaya’ya Armağan, Kamu-İş Sendikası Yayını, s. 231-240 Uluslararası Çalışma Örgütü (4 Ocak 2017), Ankara Çalışma Bürosu, (Çevrimiçi) http://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified- by-turkey/WCMS_377261/lang- -tr/index.htm Yorgun, Sayım (2010), “Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanun Tasarı Taslaklarına İlişkin Görüş ve Öneriler”, "İş, Güç" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt. 12, Sayı. 2