Bireysel Emeklilik Sistemi’ne Giriş Kararlarını Belirleyen Etmenler: Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Çalışan Akademisyenlerin Karşılaştırılması

Yıl 2020, Sayı: 78, 361 - 390, 25.06.2020

İsmail Canöz Halim Baş

https://doi.org/10.26650/jspc.2019.78.0040

Öz

Bu çalışmanın amacı, akademisyenlerin Bireysel Emeklilik Sistemi’ne katılma kararlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesidir. Bu faktörler belirlenirken akademisyenler çalıştıkları kurumlar göz önüne alınarak vakıf/ devlet şeklinde ayrı ayrı analiz edilecektir. Bu amaç doğrultusunda araştırma anketine 405 akademisyen katılmıştır. Anket, 18 ifadeden oluşmaktadır ve faktör analizi yardımıyla bu ifadeler üç farklı boyuta ayrılmıştır. Bu boyutlar; (1) Tasarruf Yapma Alışkanlığı ve Yatırım, (2) Finansal Okuryazarlık Düzeyi ve (3) Gelecek Kaygısı ve Güvence’dir. Ankete verilen cevaplar Lojistik Regresyon Modeli ile analiz edilmiştir. Sadece devlet üniversitesi çalışanları için yapılan lojistik regresyon modeli sonucu, tasarruf yapma alışkanlığı ve yatırım, finansal okuryazarlık düzeyi, gelecek kaygısı ve güvence cinsiyet ve görev süresi değişkenlerinin akademisyenlerin Bireysel Emeklilik Sistemi’ne giriş kararlarını etkilediğini göstermiştir. Aynı zamanda model bireysel emekliliği olan devlet üniversitesi mensuplarını %83,7 başarı ile tahmin etmiştir. Öte yandan, sadece vakıf üniversite çalışanları için analiz edilen lojistik regresyon modelinin sonucuna göre, tasarruf ve yatırım alışkanlığı, finansal okuryazarlık düzeyi ve yaş değişkenleri akademisyenlerin Bireysel Emeklilik Sistemi’ne girme kararını etkilemektedir. Bu model %77.1’lik başarı ile vakıf üniversitesi akademisyenlerinden bireysel emekliliği bulunanları doğru sınıflamıştır

Anahtar Kelimeler

Bireysel Emeklilik Sistemi, Lojistik Regresyon, Tasarruf Yapma Alışkanlığı ve Yatırım, Finansal Okuryazarlık Düzeyi, Gelecek Kaygısı ve Güvence

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

The Factors Determining the Entry Decisions to Individual Pension System: A Comparison of Academicians Working in Public and Foundation Universities

Öz

This study aimed to determine the factors that affect academicians’ decision to participate in the Individual Pension System. They will be analysed separately as a foundation university or public university. For this purpose, 405 academicians participated in a survey. The survey consisted of 18 statements and with the help of factor analysis; these statements were divided into three different dimensions. These dimensions were (1) Saving Habits and Investment, (2) Financial Literacy Level, and (3) Future Anxiety and Assurance. The answers given were analysed using a Logistic Regression Model. The results of the data for public university employees showed that the variables of the habit of saving, investment, financial literacy, future anxiety and assurance, gender, and experience affected an academics’ decision to enter the Individual Pension System. At the same time, this model correctly predicted that public university academicians with individual pensions, with a success rate of 83.7%. On the other hand, according to the data analysed for foundation university employees, the variables of the habit of saving and investment, financial literacy and age affected academics’ decision to enter the Individual Pension System. This model correctly predicted foundation university academicians with individual pensions, with a success rate of 77.1%.

Anahtar Kelimeler

The Individual Pension System, Logistic Regression, Saving Habit and Investment, Financial Literacy Level, Future Anxiety and Assurance

Kaynakça

• Akgeyik, T. (2006). Sosyal güvenlikte reform eğilimleri: Geleneksel sistemlerden bireysel emeklilik programlarına dönüşüm. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 51, 47–99.
• Alper Y. (2016a). Sosyal Güvenlik Teorisi Ders Notları. Bursa. Alper Y. (2016b). Türkiye’de Sosyal Güvenlik. Bursa.
• Alper, Y. (2015). Sosyal sigortalar hukuku. Bursa: Dora Yayınları.
• Alper, Y. (2018) Sosyal Güvenlikte Yeni Gelişmeler ve Sorunlar. Ed. Arıcı K. & Alper, Y. Sosyal Güvenlik kitabı içinde (208-235). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Altıntaş, K. M. (2009). Belirlenmiş katkı esaslı emeklilik planlarında finansal eğitimin önemi: katılımcıların finansal okur yazarlığı çerçevesinde alternatif bir yatırım eğitimi modeli. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 151–176.
• Arıcı, K. (2018). Sosyal Güvenlik Teknikler. Ed. Arıcı, K & Alper, Y. Sosyal Güvenlik kitabı içinde 60-87). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Bozkuş, S. C. ve Elveren, Y. A. (2008). Türkiye’de bireysel emeklik sistemi’ndeki cinsiyet farklılıklarının analizi. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 19(69), 89–106.
• Can, Y. ve Eyidiker, U. (2019). Bireysel emeklilik sisteminde otomatik katılımın türkiye’de gelişiminin izlenmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (FESA), 4(4), 626–642.
• Cavlak, N. (2019, Ekim). Tüketicilerin Bireysel Emeklilik Sistemine Ait Tutumlarına İlişkin Yapılan Çalışmalar Üzerinde Bir Değerlendirme. XIII. IBANESS Congress Series on Economics, Business and Management sunulan bildiri, Tekirdağ.
• Clark, R. L., & Schieber, S. J. (1998). Factors Affecting Participation Rates and Contribution Levels in 401(k) Plans. Living with Defined Contribution Pensions: Remaking Responsibility for Retirement (69-97), Wharton School Pension Research Council, University of Pennsylvania.
• Çetin, I. ve Sevüktekin, M. (2015). Factors affecting people’s entrance to ındividual pension system in Bursa. Journal of Accounting & Finance, 67, 171-192.
• Çokluk, Ö. (2010). Lojistik regresyon analizi: Kavram ve uygulama. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(3), 1357–1407.
• Çömlekçi, İ. ve Gökmen, O. (2017). Bireysel emeklilik sistemine katılmada etkili olan faktörler: TR42 bölgesinde bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(49), 579–588.
• Değer, Ç. ve Erer, E. (2020). Social security membership and saving: The Turkish case. Sosyoekonomi, 28(43), 257–275.
• Değer, Ç. (2019, Nisan). Individual Pensions in Turkey: Expectations vs Realisations. III. Internatıonal Applıed Socıal Scıences Congress’nde sunulan bildiri, İzmir
• Demir, Y. ve Yavuz, A. (2004). Bireysel emeklilik sisteminin sermaye piyasalarına etkisi ve sistemin gelişmesinde vergisel teşviklerin önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 281–300.
• Doğan, M. (2016). Davranışsal finans eğilimleri ile bireysel emeklilik fon tercihleri arasındaki ilişkinin test edilmesi: Türkiye’deki banka çalışanları üzerine bir uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 30, 339–357.
• Elveren, A. Y. ve Hsu, S. (2007). Gender gaps in the individual pension system in Turkey (No. 2007-06). Working paper.
• Ertuğrul, H. M., & Gebeşoğlu, P. F. (2019). The Effect of Private Pension Scheme on Savings: A Case Study for Turkey. Borsa Istanbul Review.
• Hosmer, D. W., & Lemeshow, S. (2000). Applied Logistic Regression. New York: John Wiley & Sons.
• Huberman, G., Iyengar, S. S., & Jiang, W. (2007). Defined Contribution Pension Plans: Determinants of Participation and Contributions Rates. Journal of Financial Services Research, 31(1), 1–32. Doi: 10.1007/s10693-007-0003-6
• Jenkins, G. P., Olasehinde-Williams, G. O. & Amel, R. (2019). Private Benefits, Fiscal Costs, and Economic Resource Costs of the Private Defined Contribution Pension Systems in Turkey (No. 2019-02). JDI Executive Programs.
• Judge, G. G., Hill, R. C., Griffiths, W. E., Lütkepohl, H., & Lee, T. C. (1988). Introduction to the Theory and Practice of Econometrics. New York: John Wiley.
• Korkusuz, M. R. ve Uğur, S. (2015). Sosyal güvenlik hukuku. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Meral, H. ve Arıcan, E. (2019). Bireysel emeklilik sistemine otomatik katılım: Türkiye için bir uygulama. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 12(22), 190–212.
• Munnell, A. H., Sunden, A., & Taylor, C. (2001). What Determines 401(k) Participation and Contributions? Social Security Bulletin, 64(3), 64-75.
• OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development). (2019). Pension Markets in Focus, https://www.oecd.org.
• Oğuzlar, A. (2005). Lojistik regresyon analizi yardımıyla suçlu profilinin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 21–35.
• Oktay, E., Çamkaya, S. ve Aydın, S. (2019). Bireysel emeklilik sistemini tercih etmede etkili olan faktörlerin araştırılması: Erzurum ili örneği. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 524–546.
• Orhan, S. (2015). Sosyal güvenliğin efendileri. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Önder, H. & Cebeci, Z. (2002). Lojistik Regresyonlarda Değişken Seçimi. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(2), 105–114.
• Özer, A. C. ve Gürel, H. (2014). Türkiye’de bireysel emeklilik sistemi bilgi düzeyi ve BES’e katılımda devlet katkısının etkisi üzerine bir araştırma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 159–166.
• Özer, Ö. ve Çınar, E. (2012). Bir vakıf üniversitesi akademik personelinin bireysel emeklilik sistemine bakış açısının değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 75–88.
• Öztürk Göktuna, B. (2019). Income variability and selection of the pension system. Managerial and Decision Economics, 40(3), 267–276.
• Papke, L. E. (2004). Individual financial decisions in retirement saving plans: The role of participant-direction. Journal of Public Economics, 88(1), 39–61. Doi: 10.1016/ S0047-2727(02)00074-9
• Şataf, C. ve Yıldırım, O. (2019). Türkiye’de bireysel emeklilik sistemi’nin (BES) algılanma düzeyi: Ordu ili örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 572–588.
• Şener, O. ve Akın, F. (2010). Özel emeklilik fonları ve Türkiye’de bireylerin bireysel emeklilik sistemine giriş kararlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi üzerine bir araştırma. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(2), 291–321.
• Tranmer, M., & Elliot, M. (2008). Binary Logistic Regression. Cathie Marsh for Census and Survey Research, Paper, 20.
• Tuna, O. ve Yalçıntaş, N. (1999). Sosyal siyaset. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Tunalı, D. (2016). Anadolu Üniversitesi akademik personelinin bireysel emeklilik sistemine bakışı. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 4(3), 98–105.
• Türkmen, A. (2019). Beneficiaries’ reasons to leave the automatic enrollment individual pension system in Turkey: A case study in Aksaray University. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 1–-6.
• Ünal, S., Boz, D. ve Ataşer, A. (2019). Bireysel emeklilik sistemi üyeliği ve bazı demografik değişkenlerin finansal okuryazarlık ile ilişkisi. Sosyal Bilimler Metinleri, 104–115.
• Xiao, J. J. (1997). Saving Motives and 401 (k) Contributions. Financial Counseling and Planning, 8(2), 65–74.
• Yazgan, T. (1992). İktisatçılar için sosyal güvenlik ders notları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Yiğiteli, N., Karagöz, D. ve Demirci, Y. (2019). Bireysel emeklilik sistemi: Vergi indirimi ve devlet katkısı uygulamaları üzerine bir değerlendirme. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 4(2), 33–63.
• YÖK (Yükseköğretim Kurumu). (2020). Akademisyen Sayısı, www.istatistik.yok.gov.tr.