Yaşlanan Nüfusa Çözüm Önerisi Olarak Aktif Yaşlanma Yaklaşımı: Eleştiriler ve Olası Endeks için Türkiye Önerileri

Yıl 2020, Sayı: 79, 361 - 397, 31.12.2020

Seyran Gürsoy Çuhadar

https://doi.org/10.26650/jspc.2020.79.0004

Öz

Yaşlanma olgu olarak insanlık tarihi kadar eski olsa da, toplumların yaşlanmasının tarihi yenidir. Tüm demografik göstergeler, Türkiye’nin demografik dönüşümün son aşamasına geldiğini ve hızla yaşlanan nüfusuyla artık yaşlı ülke sınıflamasına dâhil olduğunu göstermektedir. Kuşkusuz toplumların yaşlanıyor olması Türkiye’ye özgü bir olgu değildir. Türkiye’ye özgü olan, Avrupa’da yüzyılı bulan demografik geçişin, Türkiye’de 27 yıl gibi çok daha kısa sürede gerçekleşecek olması ve bu bağlamda Türkiye’nin yaşlanma kaynaklı sorunlarla yeterince zenginleşemeden yüzleşmek zorunda kalacak olmasıdır. Bu noktada Dünya Sağlık Örgütü ve Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kuruluşların, sağlıklı ve aktif yaşlanan bir nüfusu teşvik etmek için çözüm önerileri sundukları bilinmektedir. Aktif yaşlanma yaklaşımı bu önerilerin başında gelmektedir. Aktif yaşlanma, insanların yaşlandıkça hayat kalitelerini iyileştirmek amacıyla bu kişilere yönelik sağlık, katılım ve güvenlik konusundaki fırsatların yükseltilme süreci olarak tanımlanmaktadır. Aktif yaşlanma, toplumlar için hedef olarak gösterilmiş ve bu kapsamda aktif yaşlanma endeksi oluşturulmuştur. Aktif yaşlanma endeksi ile yaşlı bireylerin bağımsız yaşama, ücretli istihdam ve sosyal etkinliklere katılım düzeyleri ile aktif olarak yaşlanma potansiyelleri ölçülmektedir. Endeks aynı zamanda ülke kıyaslamaları yaparak, politika yapıcılara geliştirilebilir öncelikli alanları da göstermektedir. Buradan hareketle çalışma, aktif yaşlanma bağlamında Türkiye için öneriler oluşturmayı hedeflemektedir. Bu çerçevede Türkiye’nin öncelikle yapması gereken, çok hızlı yaşlanan bir ülke olduğu gibi bugün itibariyle de zaten yaşlı bir ülke olduğu gerçeğini kabul etmesi ve gerekli önlemleri alırken, ülkenin sosyo-ekonomik, kültürel ve toplumsal
yapısını da göz önüne alan aktif yaşlanma endeksi benzeri araçlarla elde edilen verilerden hareket etmesidir. Türkiye’nin toplumsal yapısını temel alarak geliştirilen endekslerin, benzer çalışmalar için daha sağlıklı sonuçlar vereceğini söylemek mümkündür. Bununla birlikte yaşlılığın çok boyutlu bir olgu olduğu bilinciyle, yaşlılık çalışmaları artırılmalı ve veriye dayalı bütünleşik sosyal politikalar üretilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Yaşlanma, Aktif Yaşlanma, Demografik Dönüşüm, Aktif Yaşlanma Endeksi, Yaşlanan Toplumlar

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

The Active Aging Approach as a Solution to the Aging Population: Criticisms and Suggestions for a Possible Index for Turkey

Öz

Although aging is as old as human history, the aging of whole societies is new. All demographic indicators show that Turkey, with its rapidly aging population, has reached the last stage of demographic transformation and can be classified as an old-age country. Aging issues do not matter only in Turkey; what is distinct in the Turkish context is the fact that it started facing its aging population problem 27 years ago, while Europe has already been experiencing the process of demographic transition for about a century. Thus, Turkey must face the problems resulting from its rapidly aging population without reaching an adequate level of prosperity and wealth. The World Health Organization and the United Nations have offered solutions to encourage and sustain a healthy and active aging population. The active aging approach is one of the leading policy suggestions. Active aging is defined as the process of increasing opportunities for health, participation, and security in order to improve the quality of life as people age. Active aging is an identified target for societies and an Active Ageing Index has been created in this context. Through the Active Ageing Index, elderly individuals can potentially sustain an independent living, engage in paid work, and participate in social activities; and then it is possible to measure the extent of active aging undertaken. By comparing other country’s examples, the Active Ageing Index also offers a framework for improving policy spheres noting high priorities for policymakers. Thus, the study aims to offer recommendations for Turkey in the context of active aging. Given Turkey’s rapidly aging population, the main priorities should focus on developing policy solutions and initiating measures that take into account the data produced through policy approaches, such as the Active Ageing Index, informed by the socioeconomic, cultural, and social structures of the country. It is possible to suggest that indexes developed by taking into account the social structure of Turkey will produce more viable results for similar studies. In addition, with the awareness
that aging is a multi-dimensional phenomenon, more studies on aging are needed and integrated social policies relying on data should be initiated and developed.

Anahtar Kelimeler

Aging, Active Aging, Demographic Transformation, Active Ageing Index, Aging Societies

Kaynakça

• Alcock, Pete, Marharet May ve Karen Rowlingson, K. (2011). Sosyal Politika Kuramlar ve Uygulamalar. (Ed. Bülent Özçelik), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Aldwin, Carolyn M. ve Diana Fox Gilmer (2004). Helath, Illness and Optimal Aging, Biological and Psychosocial Perspective, Second Edition, Springer Publishing Company, New York.
• Amado, C. A. F., São José, J. M., ve Santos, S. P. (2016). Measuring active ageing: A Data En- velopment Analysis approach. European Journal of Operational Research, 000, 1–17.
• Butler RN (2002). The study of productive aging. Journal of Gerontology, Series B: Psychological Sciences and Social Sciences. 57B:323. doi: 10.1093/geronb/57.6.S323.
• Buğra, Ayşe (2008). Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Collins, N. (2014). A brief introduction to the Social theory of Ageing and Ageism. Old Age Psychiatrist, 59, s.1-3.
• Duben, Alan (2018). “Türkiye ve Avrupa’da Nüfus Yaşlanması, Aile, Piyasa ve Devlet”, Yaşlanma ve Yaşlılık içinde (der. Alan Duben), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, s.67-79.
• European Commission (EC). (1999). Towards a Europe for all ages. - Promoting Prosperity and Intergenerational Solidarity, Brussels: Author. COM(1999) 221 final
• Fernandez-Ballesteros, R.; Robine, J.M.; Walker, A.; Kalache, (2013). A. Active aging: A global goal. Curr. Gerontol. Geriatr. Res. doi:10.1155/2013/298012.
• Foster, L. and Walker, A. (2015). Active and successful aging: a European policy perspective., Gerontologist. 2015, 55(1), 83-90. doi: 10.1093/geront/gnu028.
• Fung, Helrnr H. (2013). Aging in Culture, The Gerontologist, 53(3), 369-377 doi:10.1093/geront/gnt024
• Hablemitoğlu, Şengül ve Özmete, Emine (2010), Yaşlı Refah. Kilit Yayınları.
• Hablemitoğlu, Şengül (2016). “Yaşlanmanın “Kadınlaşması”, Yaşlılık Sosyolojisi içinde (ed. Harun Ceylan), Nobel, Ankara, s. 119-137.
• Kalkınma Bakanlığı (2014), Yaşlanma Özel İhtisas Komisyon Raporu, ISBN 978-605-9041-00-3 Yayın No: KB: 2900 - ÖİK: 740, Ankara
• Kinsella, K. ve Phillips, D. R. (2005), “Global Aging: The Challenge of Success”, Population Bulletin, Vol. 60, No.1, Washington D.C.
• Kinsella, K.ve, He, W. (2009). An Aging World: 2008, U.S. CensusBureau, International Population Reports, Washington, DC, Government Printing Office, P95/09-1.
• Kinsella, Kevin and Yvonne J. Gist (1995), “Older Workers, Retirement, and Pension”, A Comparative International Chartbook, IPC/95-2, U.S. Census Bureau,
• Koç, İ., Eryurt, M. A., Adalı T. ve Seçkiner, P. (2010), Türkiye’nin Demografik Dönüşümü, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara.
• Korkmaz, Nilüfer (2014). Türkiye’de Yaşlılık ve Sosyal Politika -Yaşlılık Politikadan Ayrı Düşünülebilir mi?, Küreselleşme ve Yaşlılık Eleştirel Gerontolojiye Giriş içinde (der. Nilüfer Korkmaz ve Suzan Yazıcı), Ütopya Yayınevi, Ankara, s 189-215.
• Liang, Jaylene ve Baozhen Luo (2012). “Toward a discourse shift in social gerontology: From successful aging to harmonious aging”, Journal of Aging Studies 26(3):327–334
• Manuel de Sao Jose, Jose, Virpi Timonen, Carla Alexandra Filipe Amado ve Sergio Pereira Santos (2017). A Critique of the Active Ageing Index, Journal of Aging Studies, Sayı 40, ss 49-56.
• Mendes, Felismina Rosa (2013). Active Ageing: A Right or A Duty?, Health Sociology Review, Volume 22, Issue 2, p. 174-185.
• Özmete, Emine (2016). Türkiye Aktif ve Sağlıklı Yaşlanma Araştırması. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü. Ankara.
• Reed J., Cook G., Childs S., Hall A. (2003). “Getting Old is not for Cowards: Comfortable, Healthy Ageing” York: Joseph Rowntree Foundation.
• Schroots, J. J. (1996). “Theoretical Developments in the Psychology of Aging”, The Gerontologist, Vol 36, No 6, s. 742-748.
• Tadic, Dora (2018). Virpi Timonen (2016). Beyond Successful and Active Ageing: A Theory of Model Ageing. Bristol, UK: Policy Press, 119 pp. ISBN 978 1 4473 3017 2 (hardback), International Journal of Ageing and Later Life, 11(2), 87-90.
• Tufan, İsmail (2016). Antik Çağ’dan Günümüze Yaşlılık ve Yaşlanma, Nobel Yayınları, Ankara.
• Tunçkanat, Figen (2011). “Avrupa Birliği’nin Yaşlı Refahı ve Yaşlılığa İlişkin Politikaları”, Yaşlılar için Sosyal Politika Gündemi Konferansı Kitabı, Ankara Üniversitesi Yaşlılık Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, Ankara.
• TÜSİAD (1999), Türkiye’nin Fırsat Penceresi Demografik Dönüşüm ve İzdüşümleri, yayın No: TÜSİAD-T/99-1-251
• UNECE (2014). AAI 2014, Active Ageing Index for 28 European Union Countries, November.
• UNECE (2016), The Active Ageing Index Pilot Studies For Serbia and Turkey, UNECE Population Unit
• UNECE (2013), Active Ageing Index 2012 Concept, Methodology and Final Results, UNECE Grant No: ECE/GC/2012/003
• UNECE/ European Commission (2015). “Active Ageing Index 2014: Analytical Report”, Report prepared by Asghar Zaidi of Centre for Research on Ageing, University of Southampton and David Stanton, under contract with United Nations Economic Commission for Europe (Geneva), co-funded by European Commission’s Directorate General for Employment, Social Affairs and Inclusion (Brussels).
• United Nations (2015). Department of Economic and Social Affairs, Population Division World Population Ageing 2015 (ST/ESA/SER.A/390).
• UNECE / European Commission (2019). “2018 Active Ageing Index: Analytical Report”, Report prepared by Giovanni Lamura and Andrea Principi under contract with the
• United Nations Economic Commission for Europe (Geneva), co-funded by the European Commission’s Directorate General for Employment, Social Affairs and Inclusion (Brussels).
• United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2019). World Population Prospects 2019: Highlights (ST/ESA/SER.A/423).
• Uyanık, Y. (2017). “Yaşlılık, Yaşlanan Nüfus ve Sosyal Politika”, İş ve Hayat Dergisi, Sayı 5, s. 67-101.
• WHO (2015). What is “Active Ageing”?, http://www.who.int/ageing/active_ageing/en/ erişim tarihi: 6/7/2015
• World Bank (1994). Averting the Old Age Crisis, Polices to Protect the Old and Promote Growth, Oxford University Press, New York.
• WHO (2002). Active ageing: A policy frame- work (Report No. WHO/NMH/NPH/02.8). Geneva, Switzerland: Author.
• WHO (2019). World health statistics 2019: Monitoring health for the SDGs, sustainable development goals. Geneva:. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
• Zaidi, A., Gasior, K., Hofmarcher, M. M., Lelkes, O., Marin, B., Rodrigues, R., et al. (2013). Active ageing index 2012: Concept, methodology and nal results. European Centre Vienna.
• Zaidi, Asghar (2015). “Active Ageing Index 2014”, Active Ageing Index Project Presentation at the Expert Group Meeting on Ageing, New York, 7-9 July.