17. Yüzyıl’da Avrupa görsel sanatı ürünlerinin İran’ın geleneksel resmine etkisi

Yıl 2018, Sayı: 27, 217 - 274, 30.06.2018

Bahman Raziolyaei

Öz

17. yüzyılda, hızlı değişim, Rönesans devriminden sonra Avrupa’nın
en belirgin kültürü haline gelmiştir. Bu olay Avrupalı nüfusunun yoğun olduğu
doğu ülkelerinde bile gerçekleşmiştir. Bu yüzyılda kervanların eski güzergâhı
olan İpek yolu giderek önemini kaybetmiştir. Doğu ülkelerine açılan deniz
yolları, yoğun ticaret ilişkileri, Avrupalıların sıklıkla Doğu ülkelerine
yolculukları ve Batı ile Doğu kültürünün kaynaşması, bölgelerdeki yerel kültür
ve sanatları ciddi şekilde etkilemiştir. Batı sanatı ürünleri büyük oranda,
Avrupa’dan gelen çeşitli siyasi, dini ve ticari heyetler aracılığıyla Doğuya
ulaşmıştır. Özellikle Hristiyanlığı yayımlayan gruplar yanlarında pek çok
resimli kitap bulundurmuşlar. Gravürler ve batı kaynaklı kitap resimlerin çoğu
İsfahan’da yeni yapılan saraylar ve 37 kilisenin duvarlarına uygulanmıştır.
Batıdan getirilen resimlerin konusunu, daha çok İncil’den alınmış sahneler,
Avrupa tarzı kıyafetler, klasik manzaralar, madalyonlar ve Avrupalı kral ve
kraliçe portreleri oluşturur. Bu resimlerin şatafatlı görüntüleri İran
şahlarını cezbetmiştir. Saray arşivlerine giren çok sayıda batı ürünleri İranlı
sanatçıları Batı sanatıyla yakından tanıştırmıştır. Avrupa’dan getirilen
ressamlar, İran’da yaptıkları çalışmalarla, Avrupa’da yaşanan Rönesans ve
sonrasındaki Barok ve flaman sanatının son buluşlarını İran’a taşımışlardır. En
az 10 Avrupalı ressamın Safevi saraylarında çalıştığı kaydedilmiştir. Batı
resimleri toplum içerisinde de ilgi görmüş ve Batı kökenli sanat ürünleri
İsfahan pazarında satılıp, elden ele dolaşmıştır. Bu dönem İranlı ressamların
natüralist resimlere odaklanmaları artmıştır. Batı ürünlerinin İran’da
artmasına sebebiyet veren diğer olgu, Hindistan’la ilişkiler ve Babürlü şahları
ile Safevî şahlarının dostluğu olmuştur. Her iki devlet arasında karşılıklı
sanatçı alışverişi veya hizmet alımı gerçekleşmiş, bu durum iki devlet arasında
yoğun sanatsal etkileşime sebep olmuştur. Şah I. ve II. Abbas ve Şah
Süleyman’ın sanatseverlikleri ve Avrupa resimlerine olan hayranlıkları, Batı
üslubunun yerleşmesini resmileştirmiştir. 1650’den sonra geleneksel resim
üslûbu, batı resim üslûbu önünde direniş gücünü kaybetmiş ve “Ferengîsazi” adlı
yeni tarz ortaya çıkmıştır. Yerli ressamların batı tarzı çalışmalarında daha
çok Flaman üslubu gravür ve resimlerin model alındığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Safevi, İran Resmi, Batı etkisi

The influence of European visual arts on the traditional persian painting in the 17th century

Öz

The rapid change of the 17th century became
the most prominent culture of Europe after the Renaissance revolution. This
happened even in the eastern countries where the European population is
intense. In this century, the Silk Road, which is the old route of the
caravans, gradually lost importance. The sea routes to the eastern countries,
intense trade relations, the frequent trips of Europeans to the Eastern
countries and the fusion of Western and Eastern cultures seriously affected the
local culture and arts in the regions. Western art products have come to the
East largely through various; political, religious and commercial delegations
from Europe. In particular, the groups that published Christianity had many
pictorial books with themselves. Most of the gravures and western-based book
pictures has been applied to the walls of the newly built palaces and 37
churches in Isfahan. The theme of the pictures from the West is mainly; the
biblical scenes, European style clothes, classical landscapes, medallions and
European portraits of kings and queens. The fascinating effect of these
paintings attracted Safavid shahs. Many western products entering the palace
archives have introduced Iranian artists closely with Western art. Painters
brought from Europe, with their works in Iran, they transmitted the latest
discoveries of Renaissance and later Baroque and Flemish art to Iran. It was
recorded at least 10 European painters that worked in the Safavid palaces.
Western paintings were also of interest in society and art products of Western
origin were sold at the Isfahan bazaar and circulated around the globe. In this
period, Iranian painters focused more and more on naturalist paintings. The
other phenomenon that caused western products to increase in Iran was related
to India and the friendship of the Gurkani and Safavid shahs. There has been
reciprocal artist exchange or service purchase between the two states and this
situation caused intense artistic interaction between the two states. Shah I.
and II. Abbas and Shah Suleiman's artistic favors and admiration for European
paintings have formalized the settlement of Western styles. After 1650, the
traditional painting style lost its resistance power in front of western style
and a new paint called "Ferengisazi" emerged. It was determined that
more Flemish style engravings and paintings, were taken as models in the
western style works of local artists.

Anahtar Kelimeler

Safavid, Persian Painting, Western influences

Kaynakça

• AGACANÎ İSFAHANÎ Hüseyin, CEVANÎ Asgar (1386 ), Duvar Nigârî-i Asr-ı Safevi: Kâh-i Çehel Sütun, Ferhengistan-ı Hüner. Tahran. ATADZHIANYAN I. A., (И. А. Атаджанян) (2006). "Iz istorii armyansko-russkikh vzaimootnosheniy" (Из истории армянско-русских взаимоотношений с X по XVIII века),Yerevan University, Lingva. AZER BIGDELİ Lütf Ali Bek (1337), Ateşkede-yi Azer: tezkere-yi şüera-yi farsi zeban ta aheri gerni 12, müesses-yi neşri kitab, Tahran. BALK, G. L. (2007), Archives of the Dutch East India Company (VOC) and the local instiutions in Batavia (Jakarta) : Arsip-arsip Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) dan lembaga-lembaga pemerintahan kota Batavia (Jakarta) = De archieven van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) en de locale instellingen te Batavia (Jakarta) / G.L. Balk, F. van Dijk, D.J. Kortland ; with contributions by F.S. Gaastra, Hendrik E. Niemeijer, P. Koenders, Brill Press., Leiden, Boston. BEACH, Milo Cleveland (1978), The Grand Mogul : Imperial Painting in India, 1600-1660, United States, Williamstown, Mass., Sterling and Francine Clark Art Institute. BOYANA Hülya (2004) “Priapos Kültü”, A.Ü. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, sayı:35, s.31-44. CANBY, Sheila R. (1999), The Golden Age of Persian Art: 1501-1722, British Museum Pr., London. CHARDIN John (1720), Sir John Chardin's Travels in Persia, Printed for the Author, London. DE BRUIJN Cornelis (1737), Travels into Muscovy, Persia and part of the East-Indies,: Printed for A. Bettesworth, London. DELLA VALLE Pietro (1665), The Travels of Signor Pietro della Valle, a Noble Roman, into East-India and Arabia Deserta, Thomas Roe- George Havers, London: Printed by J. Macock, for J. Martin. EERAB HAŞEMİ Şükuh el-Sâdât (1383), Nakşi Erâmene der Ticaret-i Harice-yi Safevî (Mecmûe Makalat), Sitüde-î Tebriz Yayınları. FELSEFİ, Nasrullah (1369), Zendegâni-yi Şah Abbas-ı Evvel, İntişârât-ı İlmî, Tahran, , C. I-V FERRIER R. W. (1970), “Charles I and the Antiquities of Persia. The Mission of Nicholas Wilford,” Iran, Vol. 8, British Institute of Persian Studies, s.54-55. FIGUEROA García de Silva (1903), Comentarios de D. Garcia de Silva Y Figueroa de La Embajada Que de Parte Del Rey de España don Felipe III Hizo Al Rey Xa Abas de Persia, Revista de Arch Pr., Madrid. FLOOR Willem (1979), “Dutch Painters in Iran during the First Half of the 17th Century”, Persica, Vol. VIII. FLOOR Willem M, (1998), A Fiscal History of Iran in the Safavid and Qajar Periods: 1500-1925, Bibliotheca Persica Press, New York. GELDER G. J. H. Van - BOUND Eastward (1994) : Dutch Ventures and Adventures in the Middle East, Ed: de Moor; GA: Rodopi Publications, Amsterdam, Atlanta. GURAVİ Mahdi (1385), Câdûy-ı renk, sazmân-i çap-ı Vezaret-i Ferheng, Tahran. HAKHNAZARİAN Armen (1991); Vahan MEHRABİAN, Nor/Djulfa: Julfa, İṣfahān, OEMME Pr. Venezia. HUMAYUN Gulam Ali (1383), Esnad-i Musavver-i Avrupaeian ez İran: ez Evail-i Kurun-ı Vusta ta Evahir-i Karn-i XVIII, Tahran Üniversitesi Yayınevi. IVANOV A. A. (1979), “The Life of Muhammad Zaman: a Reconsideration”, Iran, Journal of the British Institute of Persian Studies, 01, Volume 17. KAEMPFER Engelbert (1363), Sefername-yi Engelbert Kaempfer, Çev. Keykavus Cihandarî, 3V. Hârezmi, Tahran. LANDAU Amy S. (2009), Farangi-Sazi at Isfahan: The Court Painter Muhammad Zaman, The Armenians of New Julfa and Shah Sulayman. Thesis: Oxford University. LANDAU Amy S. (2012), “From the Workshops of New Julfa to the Court of Tsar Aleksei Mikhailovich: An Initial Look at Armenian Networks and the Mobility of Visual Culture”, Metalwork and Material Culture in the Islamic World Art, Craft and Text, I.B. Tauris, London-New York. LANGER Axel (2013), The Fascination of Persia: The Persian-European Dialogue in Seventeenth Century Art, Verlag Scheidegger & Spiess AG, Zürich: Museum Rietberg. LUKONIN Vladimir Grigorʹevich - IVANOV Anatoli (2003), Persian Art: Lost Treasures, Mage, London. MİNASİAM Leon G. (1368), Evvelin Çaphâne der İran, Vank kilisesi, İsfahan. MİNASİAN Leon (1356),“Üstad Minas, Nakkaş-i Meşhur-u Culfa”, Hüner ve Merdum Dergisi, Sayı: 179, Tahran. NEWMAN Andrew j. (2009), Safavid Iran, Rebirth of a Persian Empire, I.B. Tauris, London. PORTER Venetia-ROSSER-OWEN Mariam (2012), Metalwork and Material Culture in the Islamic World: Art, Craft and Text: essays presented to James W. Allan, I. B. Tauris, London-New York. PRICE Christine (1964), The Story of Moslem Art, Dutton Pree, New York. RICHARD Francis (1995), Raphael du Mans, missionnaire en Perse au XVIIe sicle (Moyen Orient & Ocean Indien, XVIe-XIXe s), L'Harmattan Pr., France. RICHARD, Francis (1993), “L’Apport des Missionaires Europeens a la Cooaissance de L’ Iran en Europe et de L’Europe en Iran”, Etudes Safavides, Sous la direction de jean calmard, Paris-Tehran, Institut Francais de Recherch en Iran. ROEMER Hans Robert (1986), "The Safavid Period", Cambridge History of Iran, Vol. VI, Cambridge University Press. ROGERS J.M. (1993), Mughal Miniatures, British Museum Pr.,London. SIBYLLA Schuster-Walser (1970), Das Safawidische Persien im Spiegel Europäİscher Reiseberichte:1502-1722, Baden-Baden Pr.,Hamburg. SIMS Eleanor (1983), “The European Print sources of paintings by the 17th-century Persian painter, Muhāmmād-Zamān ibn Haji Yusuf of Qumi”, Le stampe e la diffusione delle immagini e degli stili, (C.I.H.A. Comité International d'Histoire de l'Art). A cura di Henri Zerner, s. 73-83. SOUDAVAR Abolala (1992), Art of the Persian courts: selections from the Art and History Trust Collection, Rizzoli, New York. ŞEYBANÎ Jan (1353), Sefer-i orupaeian be İran, Çev. Seyit Ziyaeddin Dehşirî, Bungah-i Tercüme ve Neşri kitap, Tahran. TALİP PUR Feride, (1386), Tarih-i Parçe Bâfi ve Nessâci der İran, Alzahra Üniversitesi Yayınları, Tahran. TAVERNIER Jean-Baptiste (1678), The six voyages of John Baptista Tavernier: a noble man of France now living, through Turkey into Persia, and the East-Indies, finished in the year 1670, Printed for R.L. and M.P. 1670, London. TAVERNIER Jean-Baptiste (1679), Recueil de plusieurs relations et traitez singuliers & curieux, Amsterdam. TRIADÓ Juan-Ramón (1990), The Key to Baroque Art, Minneapolis: Lerner Publications Co. TÜRKMEN İskender Bek (1350), Tarih-i Âlem Ara-yi Abbasi, Haz. İrec Afşar, Müessese-i İntişarat-ı Emir Kebir, Tahran. WELCH Anthony (1973), Shah ʹAbbas & the Arts of Isfahan, Fogg Art Museum, The Asia Society, Graphic Society [Greenwich, Conn.]. ZUKA Yahya (1341), “Muhammed Zaman Nohostin Nigarger-i irani ki bi Avrupa Firistade Şud”, Sôhen Dergisi, y.13, sayı: 9 ve 10, Tahran. s.1007-1016.