The Settlement on which Turkish Architecture has Survived until Today: Tarhala

Yıl 2020, Sayı: 29, 247 - 278, 30.06.2020

Ramazan Uykur

Öz

The subject of the article is the introduction of structures belonging to the Turkish Period in the settlement recently called Darkale, located in the Soma district of the Manisa province, together with its drawings and architectural features. During the Ancient and Roman periods, Tarhala used to serve as an outpost protecting Pergamon against the threats coming from the east. The constant habitation in the Byzantine and Turkish periods has continued until today. There have been many speculations about the the origin of the name Tarhala. In the Ottoman archives, the settlement is mentioned as Tarhala; and it took the name Darkale during the Republican Period. Today, Tarhala is an abandoned area on which a few householders continue to live. Due to such desolation, traditional houses have been extensively damaged. During the search we carried out in the settlement, we detected 1 abandoned bathhouse dating back to the Classical Ottoman Period, 2 mosques built in the 19th century, 1 laundry house bearing the characteristics of the 14th and 15th centuries, and 5 solid and 5 abandoned fountains.

Anahtar Kelimeler

Soma, Tarhala, Darkale, Ottoman Architecture, Western Anatolia

Türk Mimarisinin Günümüze Kadar Geldiği Yerleşim: Tarhala

Öz

Makalenin konusu Manisa İli’nin Soma ilçesine bağlı, günümüzdeki adı Darkale olan yerleşim yerindeki Türk dönemine ait yapıların tanıtılmasıdır. Tarhala, Antik dönemde ve Roma döneminde Pergamon’u doğudan gelecek tehlikelere karşı koruyan bir karakol niteliğindedir. Bizans ve Türk dönemlerinde aralıksız devam eden iskân günümüze kadar devam etmiştir. Tarhala isminin menşei konusunda farklı görüşler ileri sürülmüştür. Osmanlı arşiv kayıtlarında Tarhala olan yerleşim, Cumhuriyet dönemine Darkale ismini almıştır. Günümüzde Tarhala çok az sayıda hanenin yaşamaya devam ettiği, kaderine terk edilmiş bir yöredir. Köyde yaşamın terk edilmesiyle özellikle geleneksel konutlar büyük tahribata uğramıştır. Yerleşmede yaptığımız araştırmada Klasik Osmanlı döneminden kalma 1 metruk hamam, 19. yüzyıl Osmanlı döneminde yapılmış 2 cami, 14-15. yüzyıl özellikleri gösteren 1 çamaşırhane, 5 sağlam ve 2 metruk çeşme tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Soma, Tarhala, Darkale, Osmanlı Mimarisi, Batı Anadolu

Kaynakça

• Akpınar Figen, “Bir Yerel Koruma Çabasının Öznesi Olarak Darkale Köyü”, Ege Mimarlık, Ocak 2016 s. 20-25.
• Altıner Avni, “Tarhala Obasını Tanıyalım 4”, Gediz, Cilt 1, Sayı 7, Manisa Halkevi Dergisi, 1937, s. 8-9.
• Altıner Avni, “Tarhala Obasını Tanıyalım”, Gediz, Cilt 3, Sayı 25, Manisa Halkevi Dergisi, 1939, s. 7.
• Arel Ayda, “Soma Yakınlarında Eski Bir Dağ Yerleşmesi: Tırhala Köyü” IX. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Çanakkale, 27-31 Mayıs 1991, A. Ü. Basımevi, Ankara 1992, s. 119-130.
• Balkır Betül Özcan, Çankırı (Merkez İlçe ve Köyleri) Türk Dönemi Mimari Eserleri, Gazi Üniversitesi, S. B. E., Sanat Tarihi A. D. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2018.
• Çerkez Murat, “Soma İlçesi”, Türk Kültür Varlıkları Envanteri 45, Manisa İlçeleri, Ed. Hakkı Acun, TTK Yayınları, Ankara, 2013.
• Emecen Feridun, “Hudâvendigâr”, DİA, Cilt 18, 1998, s.285-286.
• Ermiş Ü. Melda, “Darkale in The Byzantine Period: Settlement And Some Architectural Notes”, Turkish Studies, Volume 11/1 Winter 2016, s. 59-76. Ermiş Ü. Melda, “Darkale’deki Bizans Dönemine Ait Mimari Plastik Eserler”, Uluslararası XIX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 21-24 Ekim 2015, Bildiriler, C.1, Ankara 2019, s. 573-599
• Etlacakuş Ayşen, Conservation Aimed Evaluation of Darkale Rural Settlement in Soma, Manisa, Volume I, Degree of Masters of Sciences in Architectural Restoration, Graduate School of Engineering and Sciences of İzmir Institute of Technology, İzmir, 2015.
• Etlacakuş Ayşen ve Hamamcıoğlu Mine Turan, “Historical Development of Darkale rural settlement in Soma, Manisa”, ITU A|Z, İstanbul, 2017, Vol 14 No 3, s. 13-23.
• Gökçen İbrahim, Saruhan’da Yörük ve Türkmenler, Marifet Basımevi, İstanbul, 1946. Gökçen İbrahim, Manisa Tarihinde Vakıflar ve Hayırlar I, Marifet Basımevi, İstanbul, 1946.
• Günay Vehbi, “XVI. Yüzyılda Tarhala Örneğinde Batı Anadolu’da İskân Değişimi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXI, Sayı 1, 2006, s. 107-122.
• İlhan Gamze, Manisa Soma’da Bulunan Türk Devri Yapıları, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, S. B. E., (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale, 2019.
• Kutlusoy İhsan, Soma, Tan Matbaası, İstanbul 1971.
• Ramsay W. M., The Historical Geography of Asia Minor, Volume IV, Royal Geographical Society, Supplementary Papers, London 1890.
• Uçarkuş Gülşah, Manisa Soma Darkale Mahallesi Geleneksel Konutları, Trakya Üniversitesi S. B. E., Sanat Tarihi A. D. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne 2019.
• Uluçay Çağatay ve Gökçen İbrahim, Manisa Tarihi, Resimli Ay Matbaası, İstanbul, 1939, s. 22-23.
• Uzunçarşılıoğlu İsmail Hakkı, Kitabeler II, Devlet Matbaası, İstanbul, 1347/1929. Zeren Mine Tanaç, “Soma-Darkale Kültür Mirasının Korunması Ve Yerel Kalkınmanın Sağlanması İle İlgili Bilimsel Görüş (Rapor) Taslak”, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü, Mart 2011, s. 1-20.