The Power of a Legend: Examining the Historical Development of the Relationship Between the Janissaries and Bektashi

Yıl 2022, , 107 - 163, 20.07.2022

Abdulkasim Gül

https://doi.org/10.26650/iutd.1080819

Öz

This article discusses the relationship between the Janissary and Bektashism, one of the most interesting topics in Ottoman history. Based on archival records and the works of Ottoman writers, the study first reveals how the bond between the Janissaries and Bektashism was established and developed, then under the third heading attempts to show how Bektashi soldiers evaluated the manifestations of the relationship in the context of the literature, and finishes by examining the conditions that led to the prohibition of Bektashism right after the abolition of the Janissary organization. As a result, the bond was revealed to have developed as a legend that manifested itself at the end of the 16th century and became the official order of the Janissary Army at the beginning of the 17th, with the acceptance of the organization and Janissaries. It took a form that would be reflected in the entire history of the janissary in their customs and traditions. Some Bektashi and Janissary were concluded to have been on the same front under the conditions that developed again in the second half of the 18th century, which caused them to suffer the same fate in 1826. Based on this, the legend of the relationship still continues.

Anahtar Kelimeler

Akbörk, Janissary, Bektashism, Haji Bektash Veli, Albanian, Mahmud II

Bir Efsanenin Gücü: Yeniçeri-Bektaşîlik Münasebetinin Tarihî Gelişiminin İncelenmesi

Öz

Bu makalede Osman tarihinin oldukça ilgi çeken konularından biri olan, yeniçerilik ve Bektaşîlik arasındaki ilişki ele alındı. Çalışmada arşiv kayıtları ve Osmanlı yazarlarının eserlerine dayanılarak; önce yeniçerilerle Bektaşîlik arasındaki bağın kuruluşu ve gelişimi ortaya koyuldu, ardından neferlerin ne kadar Bektaşî olduğu gösterilmeye çalışıldı, üçüncü başlıkta ilişkinin tezahürleri literatür bağlamında değerlendirildi ve en son olarak yeniçeriliğin kaldırılmasının hemen ardından Bektaşîliğin yasaklanmasını sağlayan şartlar incelendi. Sonuç olarak efsane halinde gelişen bağın on altıncı yüzyıl sonunda kendisini belli ettiği, teşkilat ve neferlerin kabulüyle on yedinci yüzyıl başında resmî hale dönüştüğü, adet ve geleneklere yansıyarak yeniçeriliğin bütün tarihine yansıyacak bir şekle büründüğü ortaya koyuldu. Yine on sekizinci yüzyılın ikinci yarısında gelişen şartlarda, bazı Bektaşîlerle bir kısım yeniçerinin aynı cephede yer almaları 1826’da aynı akıbeti yaşamalarına sebep olduğu ve bunun temel alınmasıyla ilişkinin efsaneleşmesinin halen devam ettiği sonucu çıkarıldı.

Anahtar Kelimeler

Akbörk, Yeniçeri, Bektaşîlik, Hacı Bektâş-ı Velî, Arnavut, II. Mahmud

Kaynakça

• Bâb-ı Âsafî
• Mühimme Defterleri (A.DVN.MHM.d), 6, 10, 25, 39, 49, 76, 77, 78, 134, 138, 139, 140, 147, 153, 163,
• 164, 168, 172, 173, 175, 176, 178, 179, 181, 182, 183, 186, 199, 211, 240, 242.
• Kalebend Defterleri (A.DVN.KLB.d), 43, 44, 929.
• Ruus Kalemi Defterleri (A.RSK.d), 1474, 1482.
• Bâb-ı Defteri
• Başmuhasebe Kalemi Defterleri (D.BŞM.d), 4007.
• Yeniçeri Kalemi Defterleri (D.YNÇ.d), 33630, 34247, 36347.
• Yeniçeri Kalemi Evrakları (D.YNÇ), 13, 19, 68, 85, 98, 107, 112, 131, 164, 221, 226, 234, 240, 248, 257,
• 264, 285, 349, 427.
• Cevdet Tasnifi
• Adliye (C.ADL), 6/400, 9/593, 29/1734.
• Askeriye (C.AS), 200/8593, 203/8714, 630/26595.
• Belediye (C.BLD), 146/7292. Dahiliye (C.DH), 102/5071.
• Evkaf (C.EV), 118/5864, 280/14281.
• İbnülemin-Vakıf (İE.EV), 35/4053, 51/5707.
• Hatt-ı Hümâyûn (HAT), 120/4900, 223/12435, 275/16147, 289/17322, 284/17078, 289/17328, 290/17351, 290/17383, 290/17385, 290/17386, 293/17451, 293/17474, 340/19426, 409/21257A, 419/21894,
• 500/24493, 1571/10.
• Kamil Kepeci (KK.d), 70, 209, 222, 230, 246.
• Maliyen Müdevver Defterler (MAD.d), 1772, 1786, 2301, 2484, 3969, 4064, 4300, 4317, 5550, 5865, 5901,
• 5976, 5981, 6313, 6316, 6323, 6325, 6331, 6335, 6357, 6359, 6538, 6546, 6681, 6682, 6691, 6694, 6697,
• 6709, 6713, 6798, 6802, 6912, 6937, 6964, 6986, 7008, 7020, 7029, 7167, 7227, 7232, 7245, 7471, 7485,
• 12872, 14488, 16273, 16309, 16370, 17134, 17423.
• Tapu Tahrir Defterleri (TT.d), 745.
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi
• Defterler (TSMA.D), 3248.
• Kaynak ve Araştırma Eserler
• III. Selim’e Sunulan Islahat Lâyihaları, haz. Ergin Çağman, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2010.
• Abdi Tarihi, haz. Faik Reşit Unat, TTK Basımevi, Ankara 2014.
• Abdurrahman Abdi Paşa Vekâyi‘-nâmesi, haz. Fahri Ç. Derin, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2008.
• Adalıoğlu, Hasan Hüseyin, Muhyiddin Cemâlî’nin Tevârih-i Âl-i Osman’ı, Marmara Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1990.
• Afyoncu, Erhan, Necati Efendi, Tarih-i Kırım, Marmara Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1990. Ahmed Cevad, Târîh-i Askerî-i Osmânî, İstanbul 1297.
• Ahmed Vâsıf Efendi, Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâ’iku’l-Ahbâr, haz. Hüseyin Sarıkaya, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2017.
• , Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâikü’l-Ahbâr, yay. haz. Mücteba İlgürel, İÜEF Basımevi, İstanbul 1978.
• Alkan, Mustafa, “Yeniçeriler ve Bektaşilik”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşî Veli Araştırma Dergisi, sayı 50 (2009), s. 243-250.
• Altı, Aziz, Balkanlarda Bektaşi Tekkeleri ve Bektaşilerin Devlet Erkânıyla İlişkileri (XVII ve XVII. Yüzyıl),
• Erciyes Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, Kayseri 2018.
• Anonim Osmanlı Tarihi (1099-1116/1688-1704), yay. haz. Abdulkadir Özcan, TTK Basımevi, Ankara 2000.
• Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman, nşr. F. Giese, haz. Nihat Azamat, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1992.
• Âşıkpaşazâde Tarihi, haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2013.
• Barkan, Ömer Lütfi, Kolonizatör Türk Dervişleri ve Süleymaniye Camii ve İmareti Muhasebesi (1585-1586), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2013.
• Barl, Peter, Milli Bağımsızlık Hareketleri Esnasında Arnavutluk Müslümanları, çev. Ali Taner, Bedir Yayınları, İstanbul 1998.
• Bayram, Ü. Filiz, Enverî Tarîhi Üçüncü Cild, (Metin ve Değerlendirme), İstanbul Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, İstanbul 2014.
• Beydilli, Kemal, Osmanlı Döneminde İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü, Pınar Yayınları, İstanbul 2018. Birbiçer, Ali, Anonim Tevârih-i Âl-i Osman, Marmara Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1989. Birdoğan, Nejat, Çelebi Cemaleddin Efendi’nin Savunması (Müdafaası), Berfin Yayınları, İstanbul 1994. Birge, John Kingsley, Bektaşilik Tarihi, çev. Reha Çamuroğlu, Ant Yayınları, İstanbul 1991.
• Bozbora, Nuray, Osmanlı Yönetiminde Arnavutlar ve Arnavut Ulusçuluğu, Marmara Üniversitesi SBE, Yayımlanmış Doktora Tezi, İstanbul 1994.
• Câbî Ömer Efendi, Câbî Târihi, I, haz. Mehmet Ali Beyhan, TTK Basımevi, Ankara 2003.
• Civelek, Yakup, “Yeniçeriliğin Kuruluşu ve Hacı Bektaş Veli”, I. Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu (Çorum, 07-09 Mayıs 2009) Bildirileri Kitabı, c. II, Ankara 2011, s. 853-872.
• Clayer, Nathalie, Arnavut Milliyetçiliğinin Kökenleri, çev. Ali Berktay, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2013.
• - Alexandre Popovic, “Osmanlı Döneminde Balkanlardaki Tarikatlar”, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, TTK Basımevi, Ankara 2005, s. 301-321.
• Çamuroğlu, Reha, Yeniçerilerin Bektaşiliği ve Vaka-i Şerriye, Kapı Yayınları, İstanbul 2005.
• Çan, Şamil, XVI. Yüzyıla Ait Anonim Bir Tevârih-i Âl-i Osman (Gramer İncelemesi, Metin-Sözlük), Dumlupınar Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2006.
• Çınar, Ali Osman, Es-Seyyid Mehmed Emin Behîc’in Sevâihü’l-Levâyih’i ve Değerlendirmesi, Marmara Üniversitesi TAE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1992.
• , Mehmed Emin Edîp Efendi’nin Hayatı ve Târîhi, Marmara Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, İstanbul 1999.
• Çiçek, Hikmet, Vekâyiʻnüvis Sadullah Enverî Efendi ve Tarihi’nin II. Cildinin Metin ve Tahlili (1187- 1197/1774-1783), Atatürk Üniversitesi TAE, Doktora Tezi, Erzurum 2018.
• Çimen, Cihan, Anonim Tevârih-i Âl-i Osman (Kuruluştan 897/1487‟ye kadar), Marmara Üniversitesi TAE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
• Dalkesen, Nilgün, 15. ve 16. Yüzyıllarda Safevî Propagandası ve Etkileri, Hacettepe Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1999.
• Dedebaba, Bedri Noyan, Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik, I, Ardıç Yayınları, Ankara 1998. Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât, haz. Abdülkadir Özcan, TTK Basımevi, Ankara 1998.
• Demirkol, Şehnaz-İbrahim Çifçi-Hatice Çifçi, “Kaya Tuzunun Gastronomi ve İnanç Açısından Önemi: Hacıbektaş Kaya Tuzu”, 1. Uluslararası Turizmde Yeni Jenerasyonlar ve Yeni Trendler Konferansı (1-3 Kasım 2018) Bildiriler Kitabı, Sapanca 2018, s. 298-309.
• Derin, Fahri Çetin, “Kabakçı Mustafa Ayaklanmasına Dair Bir Tarihçe”, Tarih Dergisi, sayı 27 (1973), s. 99-110.
• Dervişoğlu, Muhammed, III. Ahmed’in Hatt-ı Hümâyûn Mecmuası, (İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY, nr.6094, vrk. Ib-30a), İÜEF Mezuniyet Tezi, İstanbul 1974.
• Dihanîzâde Ubeydullâh Kuşmânî, Zebîre-i Kuşmânî Fî Ta‘rîf-i Nizâm-ı İlhâmî, haz. Ömer İşbilir, TTK Basımevi, Ankara 2006.
• Eğri, Osman, “Yeniçeri Ocağının Manevi Eğitimi ve Bektaşilik”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi, sayı 24 (2002), s. 113-132.
• Es‘ad Efendi, Üss-i Zafer, haz. Mehmet Arslan, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi, haz. Seyit Ali Karaman-Yücel Dağlı, I-X, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003. Fakazlı, Ahmet Rüştü, Azizzâde Hüseyin Râmiz Efendi, Zübdetü’l-Vâkı’ât, Fatih Sultan Mehmet Vakıf
• Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2016.
• Faroqhi, Suraiya, “Çatışma, Uzlaşma ve Uzun-Dönemli Bekâ: Bektaşi Düzeni ve Osmanlı Devleti (On Altıncı- On Yedinci Yüzyıllar)”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, sayı 12 (1999), s. 149-160.
• , Anadolu’da Bektaşilik, Simurg Yayınları, İstanbul 2003.
• Gelibolulu Mustafa Âli Efendi, Kitâbü’t-Târih-i Künhü’l-Ahbâr, I. Cilt- 1. Kısım, haz. Ahmet Uğur, Ahmet Gül, Mustafa Çuhadar, İ. Hakkı Çuhadar, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri 1997.
• Goodwin, Godfrey, Yeniçeriler, çev. Derin Türkömer, Doğan Yayıncılık, İstanbul 2008.
• Göynüklü Ahmed Efendi, Târîh-i Göynüklü, haz. Songül Çolak-Metin Aydar, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2019.
• Gül, Abdulkasim, “Yeniçeri Teşrifat Mecmuası (Transkripsiyon ve Değerlendirme)”, ETÜT Dergisi, sayı 1 (2020), s. 37-66.
• , Yeniçeriliğin Tarihi, I-II, Küre Yayınları, İstanbul 2022.
• Güzel, Abdurrahman, Abdal Musa Velâyetnâmesi, TTK Basımevi, Ankara 2009.
• Hadîdî Tarihi, haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2015.
• Hafız Hızır İlyas Ağa, Letâif-i Vekâyi‘-i Enderûniyye, haz. Ali Şükrü Çoruk, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2011.
• Hasluck, Frederick William, Bektaşilik Tetkikleri, çev. Ragıp Hulusi, Devlet Matbaası, İstanbul 1928.
• , Sultanlar Zamanında Hıristiyanlık ve İslam, çev. Timuçin Binder, II, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2013.
• Hezarfen Hüseyin Efendi, Telhîsü’l-Beyân Fî Kavânîn-i Âl-i Osmân, haz. Sevim İlgürel, TTK Basımevi, Ankara 1998.
• Hicrî 835 Tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-i Arvanid, neşr. Halil İnalcık, TTK Basımevi, Ankara 1987. Hoca Sadettin Efendi, Tâcü-t Tevârih, Matbaa-ı Âmire, 1279.
• İğci, Alper, Anonim Tevârih-i Âl-i Osman (687-920/1288-1514), Marmara Üniversitesi TAE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011.
• İnalcık, Halil, “Otman Baba ve Fatih Sultan Mehmed”, Doğu Batı Makaleler- I, İstanbul 2005, s. 139-163. Kara Çelebi-zâde Abdülaziz Efendi, Ravzatü’l-Ebrâr Zeyli, haz. Nevzat Kaya, TTK Basımevi, Ankara 2003.
• Karadeniz, Hasan Basri, “Osmanlı-Hacı Bektaş Veli İlişkisi veya “Ak Börk” Meselesi”, Akademik Bakış, sayı 8 (Ocak 2006), s. 1-9.
• Kâtip Çelebi, Fezleke I-II, haz. Zeyneb Aycibin, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2016. Kemal, Selâtinnâme (1299-1490), haz. Necdet Öztürk, TTK Basımevi, Ankara 2001.
• Kitâb-ı ‘İbretnümây-ı Devlet, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Yazma Eserler, No TY5945.
• Koca, Şevki, Bektaşi Kültür Argümanlarına Göre Yeniçeri Ocağı ve Devşirmeler, Nazenin Yayıncılık, İstanbul 2000.
• Koca Sekbanbaşı Risalesi, haz. Abdullah Uçman, Tercüman 1001 Temel Eser, Tarihsiz. Koçu, Reşat Ekrem, Yeniçeriler, Koçu Yayınları, İstanbul 1964.
• Köprülü, Fuad, “Hacı Bektaş Veli”, İA, c. II, s. 461-464.
• , Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, TTK Basımevi, Ankara 1959.
• , Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1976.
• - Franz Babinger, Anadolu’da İslamiyet, çev. Ragıp Hulusi, yay. haz. Mehmet Kanar, İnsan Yayınları, İstanbul 1996.
• Köse, Metin Ziya, “Yeniçeri Ocağının Bektaşîleşme Süreci ve Yeniçeri-Bektaşî İlişkileri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, sayı 49 (2009), s. 195-208.
• Küçükyalçın, Erdal, Turna’nın Kalbi Yeniçeri Yoldaşlığı ve Bektaşilik, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2013.
• Külçe, Süleyman, Osmanlı Tarihinde Arnavutluk, İzmir 1944.
• Lala, Avni, Arnavutluk’taki Bektâşî İnanç ve Ritüellerinin Sosyolojik Analizi, Uludağ Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, Bursa 2015.
• Maden, Fahri, “Yeniçerilik-Bektaşilik İlişkileri ve Yeniçeri İsyanlarında Bektaşiler”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, sayı 73 (2015), s. 171-202.
• , Bektaşî Tekkelerinin Kapatılması (1826) ve Bektaşîliğin Yasaklı Yılları, Gazi Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, Ankara 2010.
• Matrakçı Nasuh, Rüstem Paşa Tarihi Olarak Bilinen Târîh-i Âl-i Osmân, haz. Göker İnan, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2019.
• Melikoff, İrene, Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2004.
• , Kırklar’ın Cemi’nde, çev. Turan Alptekin, Demos Yayınları, İstanbul 2007.
• , Uyur İdik Uyardılar, çev. Turan Alptekin, Demos Yayınları, İstanbul 2011.
• Mevlânâ Mehmed Neşrî, Cihânnümâ, haz. Necdet Öztürk, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2014. Mihailoviç, Konstantin, Bir Yeniçerinin Hatıraları, çev. Nuri Fudayl Kıcırıoğlu-Behiç Anıl Ekin, Ayrıntı
• Yayınları, İstanbul 2013.
• Mouradgea D’Ohsson, Tableau Général De l’Empire Ottoman, De L’imprimerie De Monsieur, Paris 1787- 1790, Tome VII.
• Mutlu, Şamil, Yeniçeri Ocağının Kaldırılışı ve II. Mahmud’un Edirne Seyahati, (Mehmed Daniş Bey ve Eserleri), İÜEF Basımevi, İstanbul 1994.
• Mütercim Ahmed Âsım Efendi, Âsım Efendi Tarihi, II, haz. Ziya Yılmazer, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2015.
• Na‘îmâ Mustafa Efendi, Târih-i Nâima, haz. Mehmet İpşirli, IV, TTK Basımevi, Ankara 2014.
• Nev‘îzâde Atâyî, Hadâ’iku’l-Hakâ’ik Fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik Nev‘îzâde Atâyî’nin Şakâ’ik Zeyli, I, haz. Suat Donuk, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2017.
• Ocak, Ahmet Yaşar, “Babaîler İsyanından Kızılbaşlığa: Anadolu’da İslâm Heterodoksisinin Doğuş ve Gelişim Tarihine Kısa Bir Bakış”, Belleten, LXIV/239 (2000), s. 129-160.
• , “Bektaşîlik”, DİA, c. V, s. 373-379.
• , “Osmanlı İmparatorluğunda Din 14-17. Yüzyıllar”, Yeniçağlar Anadolu’sunda İslâm’ın Ayak İzleri, Osmanlı Dönemi, İstanbul 2011, s. 84-147.
• , Türkiye’de Tarikatlar Tarih ve Kültür, (Bektaşiyye), İSAM Yayınları, İstanbul 2015.
• Oruç Beğ Tarihi, haz. Necdet Öztürk, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2007.
• Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, haz. Ahmed Akgündüz, IX/1, Osmanlı Araştırma Vakfı Yayınları, İstanbul 1996.
• Otman Baba Velâyetnâmesi (Tenkitli Metin), haz. Filiz Kılıç-Mustafa Arslan-Tuncay Bülbül, Ankara 2007. Öz, Gülağ, Yeniçeri-Bektaşi İlişkileri ve II. Mahmut, Uyum Yayınları, İstanbul 1997.
• Öztürk, Yaşar Nuri, Tarih Boyunca Bektaşilik, Yeni Boyut Yayınları, İstanbul 1990.
• Palmer, J.A.B., “Yeniçerilerin Kökeni”, Söğüt’ten İstanbul’a, İmge Yayınevi, İstanbul 2000, s. 475-516. Râşid Mehmed Efendi-Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli, III, haz. A. Özcan, Y. Uğur, B.
• Çakır, A. Z. İzgöer, Klasik Yayınları, İstanbul 2013.
• Ricaut, Paul, Osmanlı İmparatorluğu’nun Hâlihazırının Tarihi (XVII. Yüzyıl), çev. Halil İnalcık-Nihan Özyıldırım, TTK Basımevi, Ankara 2012.
• Sağırlı, Abdurrahman, Mehmed b. Mehmed Er-Rûmî (Edirneli)’nin Nuhbetü’t-Tevârih Ve’l-Ahbâr’ı ve Târîh-i Âl-i Osmanı’ı, İstanbul Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, İstanbul 2000.
• Sahhâflar Şeyhi-zâde Seyyid Mehmed Es‘ad Efendi, Vak‘a-nüvîs Es‘ad Efendi Tarihi, haz. Ziya Yılmazer, Osman Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 2000.
• Saray Günlüğü (25 Aralık 1802-24 Ocak 1809), haz. Mehmet Ali Beyhan, Doğu Kütüphanesi Yayınevi, İstanbul 2007.
• Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, I, haz. Mehmet İpşirli, TTK Basımevi, Ankara 1999. Seslikaya, Ali, Haydar Çelebi Rûznâmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2014.
• Seyyid Lokman, Tomar-ı Hümâyûn, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, H. 1321.
• Silâhdâr Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, İnceleme-Metin (1106-1133/1695-1721), haz. Mehmet Topal, Türkiye Bilimler Akademi Yayınları, İstanbul, 2018.
• Soyer, Yılmaz, 19. Yüzyılda Bektaşîlik, Frida Yayınları, İstanbul 2012.
• Sönmez, Banu İşlet, II. Meşrutiyettte Arnavut Muhalefeti, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2007.
• Steinherr, Irène Beldiceanu, “Osmanlı Tapu-Tahrir Defterleri Işığında Bektaşiler (XV.-XVI. Yüzyıllar)”, çev.
• İzzet Çıvgın, Alevilik- Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, sayı 3 (2011), s. 130-187.
• Sunar, M. Mert, “Chasing Janissary Ghosts: Sultan Mahmud II’s Paranoia about a Janissary Uprising after the Abolition of the Janissary Corps”, Cihannüma, 1 (8), 2022, 146-168.
• Süleyman İzzî Efendi Târihi, İstanbul 1199.
• Şânî-zâde Mehmed ‘Atâ’ullah Efendi, Şânî-zâde Târîhi, (Osmanlı Tarihi 1223-1237/1808-1821), I-II, haz.
• Ziya Yılmazer, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2008.
• Şirvânlı Fatih Efendi, Gülzâr-ı Fütûhât, haz. Mehmet Ali Beyhan, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2001.
• Taylesanizâde Hâfız Abdullah Efendi Tarihi, İstanbul’un Uzun Dört Yılı (1785-1789), haz. Feridun M. Emecen, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2003.
• Topçular Kâtibi Abdüllkâdir (Kadrî) Efendi Tarihi, (Metin ve Tahlil), I, yay. haz. Ziya Yılmazer, TTK Basımevi, Ankara 2003.
• Türkal, Nazire Karaçay, Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca.1106/1654-7 Şubat 1695), Marmara Üniversitesi TAE, Doktora Tezi, İstanbul 2012.
• Ulutaş, Selcen Özyurt, XIV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Alevî-Bektaşî Toplulukların Oluşumu ve Merkezi Yönetim İle İlişkileri (Sivas-Dobruca Örneğinde Karşılaştırmalı İncelenmesi), Ege Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, İzmir 2014.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa, TTK Basımevi, İstanbul 1942.
• , Osmanlı Teşkilatında Kapıkulu Ocakları, I, TTK Basımevi, Ankara 1998.
• Üsküdarî Abdullah Efendi, Vâkı‘at-ı Rûz-merre, I, haz. Muzaffer Doğan, Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara 2017.
• Vak‘anüvis Halil Nuri Bey, Nûrî Tarihi, haz. Seydi Vakkas Toprak, TTK Basımevi, Ankara 2015.
• Vak‘anüvis Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi Sâmi ve Şâkir Tarihleri İle Birlikte, (İnceleme ve Karşılaştırmalı Metin), haz. Mesut Aydıner, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2007.
• Yaşar, Ahmet, “18. Yüzyıl Osmanlı İstanbul’unda Hamam Tellakları Üzerinde İktidarın Gözetimi”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, VII/18 (Temmuz 2020), s. 405-417.
• Yeşil, Fatih, “III. Selim Devri Siyasi Literatürüne Bir Katkı: Yeni Bir Layiha Üzerine Notlar” Belleten, LXXVI/275 (2012), s. 75-146.
• Yılmaz, Gülay, “Bektaşilik ve İstanbul’daki Bektaşi Tekkeleri Üzerine Bir İnceleme”, Osmanlı Araştırmaları, XLV, (2015), s. 97-136.
• Yurtlak, Rıdvan, 66/1 Numaralı Kayseri Şer’iye Sicili (H.1067/1657) Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 1998.
• Zens, Robert, “Pazvantoğlu Osman Paşa ve Belgrad Paşalığı 1791-1807”, ed. Jane Hathaeay, Osmanlı İmparatorluğu’nda İsyan ve Ayaklanma, çev. Deniz Berktay, Alkım Yayınevi, İstanbul 2010, s. 141-178.