ARMENIAN SARRAFS AND THEIR CREDIT RELATIONS IN GALATA (1700-1720)

Yıl 2016, Sayı: 64, 73 - 99, 17.05.2016

Metin Ziya Köse

Öz

Most of the time the role of sarrafs is negative at the studies which are written

on the economic dimension of Ottoman decline. For this reason it is important to

explain how and in which circumstances this branch of profession has developed.

This study that focuses on the condition of sarrafs at the beginning of 18th century

tries to determine the position of sarrafs at the Ottoman society in terms of credit

relations. It is making the issue more interesting that most of the sarrafs were Ottoman

Armenians. It seems that Ottoman administration chose Armenians on purpose for

this profession which has an intense money procedure and pay interest. Furthermore,

it had an important role that sarrafs were only depended on sarrafs concession (gedik)

to provide their control. This study which examines the credit relations gives information

about the roots of sarraf institution in the Ottoman Empire. Besides, it puts

forward the findings about the financial and judicial structure of credit procedure.

Anahtar Kelimeler

Galata, sarraf, Armenian, credit, credit law

GALATA’DA ERMENİ SARRAFLAR VE KREDİ İLİŞKİLERİ (1700-1720)

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışının ekonomik boyutu üzerine yazılan eserlerde

sarrafların oynadığı rol çoğu kez menfidir. Bu bakımdan bu meslek dalının

hangi şartlarda ve nasıl geliştiğini açıklamak önemlidir. Sarrafların XVIII. yüzyıl

başlarındaki vaziyetini ele alan bu çalışma, kredi ilişkileri üzerinden sarrafların Osmanlı

toplumu içerisindeki yerini belirlemeye çalışmaktadır. Sarrafların neredeyse

tamamının Osmanlı Ermenileri olması konuyu daha ilginç hale getirmektedir. Osmanlı

idaresinin parasal işlemlerin fazla olduğu ve faizin yaygın olarak kullanıldığı

bu meslek kolunda Ermenileri ikame etmesi bilinçli bir tercih gibi durmaktadır.

Ayrıca sarrafların ancak sarraflar gediğine bağlı olarak faaliyette bulunması onların

kontrolünün sağlanmasında önemli bir rol oynamaktaydı. Böylece Galata’da Ermeni

sarrafların kredi ilişkilerini ele alan bu çalışma, hem Osmanlı’da sarraflığın kökenlerine

dair bilgi vermekte, hem de kredi işlemlerinin hukukî ve iktisadî yapısı hakkındaki

bulguları ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Galata, sarraf, Ermeni, kredi, kredi hukuku

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları Galata Şer’iyye Sicilleri, nr. 191-250. Yayınlanmış Eserler Akgündüz, Ahmet, “Gedik”, DİA, XIII, İstanbul 1996, s. 541-543. Akyıldız, Ali, “Sarraflık”, DİA, XXXVI, İstanbul 2009, s. 163-165. Aydın, H. Veli, “Selanik’te 18. Yüzyılın İlk Yarısında Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIX/1 (2014), s. 87-106. Barnes, John Robert, An Introduction to Religious Foundations in the Ottoman Empire, Leiden 1987. Başarır, Özlem, “Diyarbekir Voyvodası Mustafa Ağa’nın Terekesi Üzerine Bazı Düşünceler”, Bilig, sayı 65 (2013), s. 23-46. Bayındır, Abdülaziz, Ticaret ve Faiz, Süleymaniye Vakfı Yayınları, İstanbul 2008. Bölükbaşı, Ömerül Faruk, 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Darbhâne-i Âmire, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2013. _____________, “İstanbul Sarrafları (1691-1835)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sayı 30 (İstanbul 2014), s. 19-96. Cezar, Yavuz, “18. Yüzyılda Eyüp’te Para ve Kredi Konuları Üzerine Gözlemler”, 18. Yüzyıl Kadı Sicilleri Işığında Eyüp’te Sosyal Yaşam, ed. Tülay Artan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998. _____________, “18. ve 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Sarraflar”, Gülten Kazgan’a Armağan Türkiye Ekonomisi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2004, s. 179-207. Çiçek, Kemal, “Diplomat, Banker ve Tüccar: 18 Yüzyıl Başlarında Larnaka’da Para Ticareti ve Yabancı Sermaye”, Osmanlı Araştırmaları, XXI (İstanbul 2001), s. 269-283. Çiftçi, Cafer, “18. Yüzyılda Bursa’da Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, sayı 36 (Ankara 2004), s. 79-102. Çizakça, Murat, İslam Dünyası’nda ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999. Eken, Galip, “19. Yüzyılda Ankaralı Sarraf Esnafına Dair Bazı Bilgiler”, Tarihte Ankara Uluslararası Sempozyumu Bildiriler, I, Ankara 2012, s. 185-191. 95 GALATA’DA ERMENİ SARRAFLAR VE KREDİ İLİŞKİLERİ (1700-1720) Ergenç, Özer, Şehir, Toplum, Devlet Osmanlı Tarihi Yazıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2012. Genç, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötügen Yayınları, İstanbul 2000. _____________, “İltizam”, DİA, XXII, İstanbul 2000, s. 154-158. Gerber, Haim, “Jews and Money-Lending in the Ottoman Empire”, The Jewish Quarterly Review, LXXII/2 (1981), s. 100-118. İnalcık, Halil, “Capital Formation in the Ottoman Empire”, Journal of Economic History, XXIX (1967), s. 97-140. İpek, Nurdan, Selanik ve İstanbul’da Yahudi Bankerler, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011. Jennings, Ronald C., “Loans and Credit in Early 17th Century Ottoman Judicial Records: The Sharia Court of Anatolian Kayseri”, JESHO, XVI/2-3, Leiden 1973, s. 168-216. Kaya, Süleyman, 18. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Kredi, Marmara Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2003. _____________, XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Nazarî ve Tatbikî Olarak Karz İşlemleri, Marmara Üniversitesi, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2007. _____________, “XVIII. Yüzyıl Sonlarında Üsküdar Vakıflarının Gelir Kaynakları”, Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, XV/29 (2010/2), s. 91- 132. Kazgan, Haydar, Galata Bankerleri, Orion Kitabevi, İstanbul 1991. _____________, -Toktamış Ateş-Murat Koraltürk, “Osmanlı Devleti’nde Finansal Faaliyetler ve Kurumlar: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e”, Osmanlı’dan Günümüze Türk Finans Tarihi: Kuruluştan Cumhuriyet’e, I, İstanbul 1999. Koyuncu, Nuran, “Osmanlı Devleti’nde Sarrafların Mültezimlere Kefilliği”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, V/1 (2014), s. 295-326. Köse, Halil, 140 Numaralı Darphane Defterine Göre Osmanlı Devleti’nde Sarraflar, İstanbul Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010. Kütükoğlu, Mübahat, “Tezkire”, DİA, XLI, İstanbul 2012, s. 73-74. Kurt, İsmail, Para Vakıfları: Nazariyat ve Tatbikat, Ensar Yayınları, İstanbul 1996. Özcan, Tahsin, Üsküdar Para Vakıfları, TTK, Ankara 2003. Pamuk, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, İstanbul 2000.