THE SHIHĀB FAMİLY AND THE EMIRATE OF JABAL SHUF IN THE CONTEXT OF LOCAL POWER AND CONTROL (1697-1770)

Yıl 2019, Sayı: 69, 51 - 86, 01.06.2019

Yahya Koç

Öz

The Emirate of Jabal Shuf which was
conducted by the Shihāb family, in the respect of the Ottoman government, was
nothing more than the totality of the Shuf Mountains which are located on the
northeast of Sidon and the muqataas surrounding it. In the 18th century, the
emirs of the Shihāb family took away the control of these muqataas from the governors
of Sidon and for tax-farming gave them to their supporters, the Druze families.
The Shihāb family, while fighting with other local powers in the region and
establishing their local potency, took advantage of the administrative-fiscal
status which was provided by the muqataa system as the source of legitimacy.
Thanks to this status, the Shihāb family was included in the bureaucratic
supervision system of the Ottoman Empire.

Cite this article as: Koç, Yahya, “Yerel
İktidar ve Denetim Bağlamında Şihâboğulları ve Cebel-i Şûf Emâreti
(1697-1770)”, Turk J Hist, issue 69 (2019), p.51-86.

Anahtar Kelimeler

Shihābs, Jabal Shuf, Ottoman Empire, Local Power, Muqataa System

YEREL İKTİDAR VE DENETİM BAĞLAMINDA ŞİHÂBOĞULLARI VE CEBEL-İ ŞÛF EMÂRETİ (1697-1770)*

Öz

Şihâboğlu emirlerinin yürüttüğü Cebel-i Şûf
emirliği, Osmanlı hükümetinin gözünde Sayda şehrinin kuzeydoğusunda yer alan
Şûf Dağı ve etrafındaki mukataaların toplamından ibaret bir mukataaydı.
Şihâboğlu emirleri, 18. yüzyılda bu mukataaların iltizamını Sayda valilerinin
elinden almışlar ve kendi taraftarları olan Dürzî ailelere yeniden iltizama
vermişlerdir. Şihâboğulları, bölgede diğer yerel güçlerle mücadele edip yerel
iktidarlarını tesis ederken mukataa sisteminin sağladığı idari-mali statüden
bir meşruiyet kaynağı olarak yararlanmışlardır. Şihâboğulları bu statü
dolayısıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun bürokratik denetim süreçlerine dahil
edilmişlerdir.

Cite this article as: Koç, Yahya, “Yerel
İktidar ve Denetim Bağlamında Şihâboğulları ve Cebel-i Şûf Emâreti
(1697-1770)”, Turk J Hist, issue 69 (2019), p.51-86.

Anahtar Kelimeler

: Şihâboğulları, Cebel-i Şûf, Osmanlı İmparatorluğu, Yerel İktidar, Mukataa Sistemi

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Başmuhasebe Kalemi Defterleri (D. BŞM. D). Cevdet Maliye (C. ML). Cevdet Saray (C. SM). Mühimme Defterleri (MD). Maliye’den Müdevver Defterler (MAD). Şam Ahkam Defterleri (DVNS. ŞM. D). Trablusşam Sicilleri
• Kaynak Eserler Elkas Hanâniya El-Munayyır, ed-Dürru’l-Masrûf fî Tarih eş-Şûf, Beyrut 1984. Haydar Ahmed eş-Şihâbî, Lübnan fî ahd el-ümerâ eş-Şihâbiyyîn, I-II, Haz. Esed Rüstem, Fuad Efrâm el-Bustânî, Beyrut 1969. ________, Kitâb el-Gurer el-Hısân fî Tevârîh Havâdis ez-Zamân, I-III, Mısır-Kahire 1900. Naima, Tarih-i Na’ima, I-IV, Haz. Mehmet İpşirli, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 2007. Şeyh Nâsif el-Yazıcı, Risâle tarihiyye fî ahvâl Cebel Lübnan fî ahdihi’l-iktâʻî, Haz. Muhammed Halil el-Başa Reyyaz Husayn Gannâm, Beyrut 2002. Tannûs eş-Şidyâk, Kitab Ahbâr el-Aʻyân fi Cebel Lübnan, Haz. Fuad Efrâm el-Bustânî, Beyrut 1970 Tarih el-Ümerâ eş-Şihâbiyyîn bi-kalemi ahadi ümerâihim min Vadi et-teym, Haz. Selim Hasan Heşşi, Beyrut 1983
• Araştırma ve İncelemeler Abu-Husayn, Abdul-Rahim, Rebellion, Myth Making and Nation Building: Lebanon from an Ottoman Mountain Iltizam to Nation State, Tokyo 2009. ________, “The Shihab Succession (1697): A Reconsideration”, 12th Congress of the Comité International d’Études Pré-Ottomanes et Ottomanes, Praha 1996, s. 9-16. ________,“Problems in the Ottoman Administration in Syria during the 16th and 17th centuries: The case of the sanjak of Sidon-Beirut”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 25, No. 4 (Nov. 1992), s. 665-675. Bakhit, M. Adnan S., The Ottoman Province of Damascus in the Sixteenth Century, London University, Ph. D. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), 1961. Burbank, Jane - Cooper, Frederick, İmparatorluklar Tarihi: Farklılıkların Yönetimi ve Egemenlik, Çev. Ahmet Baybars Çağlayan, İnkılap Yayınları, İstanbul 2011. Cohen, Amnon, Palestine in the Eighteenth Century: Patterns of Government and Administration, The magness pres and Hebrew University, Jarusalem 1973. Daher, Mesud, el-Cüzuru’t-tarihiyyeli’l-Mesele et-Tâ’ifiyye el-Lübnâniyye, Beyrut 1986. Ebû Salih, Abbas, et-Tarih es-Siyâsi li’l-Emâre eş-Şihâbiyye fî Cebel Lübnân 1697-1842, Beyrut 1984. ________, “es-Sırâʻ ale’s-Sulta fî’l-İmâra eş-Şihâbiyye”, Lübnan fî el-Karn es-Sâmin Aşer (el-Mü’temer el-evvel li’l-Cemʻiyye el-Lübnâniyye li’d-Dirâsât el-Osmâniyye), Beyrut 1996, s. 128-158. Emecen, Feridun, “Fahreddin, Maʻnoğlu”, DİA, Cilt: XII (İstanbul 1995), s. 80-82. Genç, Mehmet, “Mukâtaa”, DİA, Cilt: XXXI (İstanbul 2006), s. 129-132. Hathaway, Jane, Osmanlı Hâkimiyetinde Arap Toprakları, Çev. Gül Çağlalı Güven, Türkiye İşbankası Yayınları, İstanbul 2016. Hatit, Ahmed, “Cebel ʻÂmil fi Karn, dirâse fî havliye Haydar Rıza er-Er-Rukeynî”, Lübnan fî el-Karn es-Samin aşer (el-Mütemer el-Evvel li’l-Cemʻiyye el-Lübnâniyye ed-Dirâsât el-Osmâniyye), Beyrut 1996, s. 61-79. Holt, P. M., Egypt and Fertile Crescent: A Political History, 1516-1922, Ithaca 1966. Hourani, Alexander, New Documents on the History of Mount Lebanon and Arabistan in the 10th an 11th Centuries h., Beirut 2010. Itzkowitz, Norman, “18. Yüzyıl Osmanlı Gerçekleri”, Osmanlı Dünyasında Kimlik ve Kimlik Oluşumu, Norman Itzkowitz Armağanı, Ed. Baki Tezcan, Karl Barbir, Çev. Zeynep N. Yelçe, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2012, s. xxIx-xlvI. İnalcık, Halil, Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-IV, Türkiye İşbankası Yayınları, İstanbul 2014. İpşirli, Mehmet, “Cerde”, DİA, Cilt: VII (İstanbul 1993), s. 392-393. İsmail Hakkı Bey, Lübnan: Mebâhis İlmiyye ve İctimâʻiyye, I-II, Beyrut 1993. İsmail, Adil, Documents Diplomatıques et Consulaires Relates a L’Histoıre Du Liban, Beyrut 1975. Joudah, Ahmad Hasan, A History of the Movement of Shakh Zahir Al-Umar Al-Zeydanî (1690-1775), University Of Michigan 1971. Kafadar, Cemal, İki Cihan Âresinde: Osmanlı Devletinin Kuruluşu, Çev. Ceren Çıkın, Birleşik Dağıtım Kitabevi, Ankara 2010. Kılıç, Orhan, 18. Yüzyılın İlk Yarısından Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı – Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ 1997. Lapidus, İra M., İslam Toplumları Tarihi, Çev. Yasin Aktay, Cilt: I, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005. Mann, Michael, İktidarın Tarihi, Çev. Esin Saraçoğlu, Soner Torlak, Emre Kolay, Olcay Sevimli, Phoenix Yayınları, Ankara 2012. McGowan, Bruce, “Âyanlar Çağı, 1699-1812”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt: II (1600-1914), Ed. Halil İnalcık ve Donald Quataert, Çev. Ayşe Berktay, Eren Yayınları, İstanbul 2004, s. 759-884. Meczûb, Talal, “Mesâdir Tarih Lübnan fî el-Karn es-Sâmin Aşer”, Lübnan fî el-Karn es-Samin aşer (el-Mütemer el-Evvel li’l-Cemʻiyye el-Lübnâniyye ed-Dirâsât el-Osmâniyye), Beyrut 1996, s. 23-42. Moosa, Matti, The Origins of Modern Arabic Fiction, London 1997. Muammar, Tevfik, Daher el-Omar, Nâsıra 1979. Öz, Mustafa, “Metâvile”, DİA, Cilt: XXIX (İstanbul 2004), s. 404-405. Salibi, Kamal, A Hosue Of Many Mansions: the history of Lebanon reconsidered, London 2002. Salzmann, Ariel, Osmanlı Ancien Regime’i: Modern Devleti Yeniden Düşünmek, Çev. Ayşe Özdemir, İletişim Yayınları, İstanbul 2011. Similiyenskaya, İrina, el-Beni’l-İktisâdiyye ve’l-İctimâiyye fi’l-Maşrık el-Arabî alâ meşârifi’l-asrı’l-hadîs, Arapça’ya Çev. Yusuf Ataullah, al-Farabî, Beyrut 1989. Tabak, Faruk, “Bereketli Hilal’in Batısında Tarımsal Dalgalanmalar ve Emeğin Kontrolü”, Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım”, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998, s. 143-165. Tekindağ, M.C. Şehabeddin, “ XVIII. ve XIX. Asırlarda Cebel Lübnan: Şihâb-oğulları”, Tarih Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 13, İstanbul 1958, s. 31-44. Winter, Stefan, The Shiites of Lebanon under Ottoman rule, 1516-1788, Cambridge University Press 2010.