II. Abdülhamid Dönemi İlk Yıllarında Havran (Suriye) Dürzilerine Yönelik Osmanlı Politikası (1878-1881)

Yıl 2024, Sayı: 82, 199 - 226, 15.03.2024

Şit Tufan Buzpınar

https://doi.org/10.26650/iutd.20241398392

Öz

Suriye’nin Havran bölgesi, XVIII. yüzyıldan itibaren Dürzi göçüne maruz kalmış ve II. Abdülhamid dönemine gelindiğinde ciddi bir Dürzi nüfusuna sahip olmuştu. Kendi başlarına yaşamaya alışmış olan Havran Dürzileri, Osmanlı Devleti’ne karşı direnç gösteriyorlardı. Bu çalışmanın amacı, söz konusu dirence karşı Osmanlı politikasının nasıl şekillendiğine açıklık getirmektir. Giriş kısmında, Dürzilerin Havran’a göç tarihi hakkında kısa bilgi verildikten sonra Osmanlı yönetimi ile Havran Dürzilerini karşı karşıya getiren üç önemli olay ele alınacaktır. İncelenen üç olayda da Osmanlı yönetimi, Dürzilerle anlaşmazlıkların çözümünde güç kullanılmaması ve sulh yönteminin esas alınması hususunda ısrarcı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamid, Dürziler, Havran, Suriye

Teşekkür

Bu konuyu çalışmama vesile olan merhum Abdul-Rahim Abu-Husayn’e rahmet dilerken makaleye yaptıkları değerli katkılarından dolayı kıymetli meslektaşlarım Cengiz Tomar ve M. Talha Çiçek’e teşekkür ederim.

Ottoman Policy Toward the Druzes of Hauran (Syria) During the Early Years of Abdulhamid II (1878-1881)

Öz

The Hauran region of Syria received Druze immigrants from the 18th century onwards, and by the beginning of Abdulhamid II’s reign in 1876, the region had gained a significant Druze population. Accustomed to an independent way of life, the Druze of Hauran tried to resist the Ottoman attempt to integrate the region into the administrative system. The aim of this study is to clarify how Ottoman policy had been shaped against this resistance. The introduction of the article will explain the formation of a new Druze center. The following three sections will explain the developments related to three important events that led to the encounter between the Ottoman administration and the Druze of Hauran. The article concludes that the Ottoman policy toward the Druze of Hauran was to ensure peace and tranquility not by force but through negotiation and reconciliation.

Anahtar Kelimeler

Abdulhamid II, Druze, Hauran, Syria

Kaynakça

• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
• Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH.ŞFR), 113/13. google scholar
• İrade Tasnifi google scholar
• Dahiliye (İ.DH), 821/66225; 769/62668. google scholar
• Meclis-i Mahsus (İ.MMS), 60/2805; 62/2932; 63/2951. google scholar
• Mabeyn-i Hümayun İradeleri (MB.İ), 70/164. google scholar
• Şura-yı Devlet (ŞD), 2421/31; 2421/32. google scholar
• Yıldız Evrakı Tasnifi google scholar
• Esas Evrakı (YEE), 79/77. google scholar
• Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y.A.HUS), 159/99; 162/116; 162/88; 162/94; 166/73; 166/83; 166/86. google scholar
• Sadaret Resmi Maruzat Evrakı (Y.A.RES), 9/70. google scholar
• Perakende Mabeyn Başkitabeti Evrakı (Y.PRK.BŞK), 4/52. google scholar
• Perakende Umumi Evrak (Y.PRK.UM), 3/35; 4/46. google scholar
• Maruzat Defteri, 2. google scholar
• The National Archives (TNA), Londra google scholar
• Foreign Office (FO) google scholar
• FO 78 General Correspondence, Turkey google scholar
• FO 195 Consular Archives, Beirut, and Damascus google scholar
• FO 424 Confidential Print, Turkey google scholar
• TNA 30/29 Granville Papers google scholar
• Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, [İstanbul] 1266 (1850). google scholar
• Salname-i Vilayet-i Suriye, Suriye Litografya Matbaası, [Damascus] 1285 (1868); 1286 (1869); 1288 (1871); 1289 (1872); 1297 (1880); 1298 (1881); 1300 (1883); 1301 (1884); 1302 (1885); 1306 (1890); 1307 (1890); 1317 (1900); 1318 (1900/1)). google scholar
• Tercüman-ı Hakikat, no. 436, 2 Kanunıevvel 1879; no. 857, 3 May 1881. google scholar
• Abu-Husayn, Abdulrahim, ProvincialLeadership in Syria 1575-1650, American University of Beirut, Beirut 1985. google scholar
• ________, The View from Istanbul: Ottoman Lebanon and the Druze Emirate, Centre for Lebanese Studies in association with I. B. Tauris Publishers, London and New York 2004. google scholar
• Akarlı, Engin D., “Abdülhamid II’s Attempt to Integrate Arabs into the Ottoman System”, Palestine in the Late Ottoman Period, ed. David Kushner-Yad Izhak Ben-Zvi, E. J. Brill, Jerusalem and Leiden 1986, s. 74-89. google scholar
• Ali Haydar Midhat, The Life of Midhat Pasha, John Murray Publishers, London 1903. google scholar
• Buzpınar, Ş. Tufan, Hilafet ve Saltanat: II. Abdülhamid Döneminde Halifelik ve Araplar, Alfa Yayınları, İstanbul 2016. google scholar
• ________, Abdulhamid II, Islam and the Arabs: Ottoman Rule in Syria and the Hijaz (1878-1882), The Isis Press, Istanbul 2021. google scholar
• ________, “Ottoman Response to Laurence Oliphant’s Project of Jewish Settlement in Palestine (18791882)”, Osmanlı Araştırmaları/Journal of Ottoman Studies, LVI (2020), s. 259-286. google scholar
• ________, “Havran”, DİA, XVI, 539-541. google scholar
• ________, “Midhat Paşa’nın Suriye Valiliği Döneminde Sultan II. Abdülhamid ve İngiltere Büyükelçisi Layard ile Olan İlişkileri (Kasım 1878-Ağustos 1880)”, Belleten, LXXXVI/305 (Nisan 2022), s. 267272. google scholar
• Çetinsaya, Gökhan, “II. Abdülhamid’in İç Politikası: Bir Dönemlendirme Denemesi”, Osmanlı Araştırmaları, 47 (2016), s. 360-61. google scholar
• Çiçek, M. Talha, Negotiating Empire in the Middle East: Ottomans and Arab Nomads in the Modern Era, 1840-1914, Cambridge University Press, Cambridge 2021. google scholar
• Firro, Kais M., A History of the Druzes, E. J. Brill, Leiden 1992. google scholar
• ________, “The Ottoman Reforms and Jabal al-Duruz, 1860-1914”, Ottoman Reform and Muslim Regeneration: Studies in Honour of Butrus Abu-Manneh, ed. Itzchak Weismann-Fruma Zachs, I. B. Tauris, London 2005, s. 149-151. google scholar
• Gross, Max L., Ottoman Rule in the Province of Damascus, 1860-1909, Georgetown University, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 1979. google scholar
• Gül, Enes, “Tufan Buzpınar ile Hristiyan Siyonizmi Üzerine”, Üsküdar: Kültür, Sanat ve Medeniyet Dergisi, 12 (2021-1), s. 179-194. google scholar
• Lewis, Norman N., Nomads and Settlers in Syria and Jordan, Cambridge University Press, Cambridge 1987. google scholar
• Midhat Paşa, Tabsıra-i İbret, neşreden Ali Haydar Midhat, Hilal Matbaası, İstanbul 1325. google scholar
• Mundy, Martha-Richard Saumarez Smith, Governing Property, Making the Modern State: Law, Administration google scholar
• and Production in Ottoman Syria, I. B. Tauris, London and New York 2007. google scholar
• The Private Letters of Sir Austin Henry Layard during His Constantinople Embassy 1877-1880, ed. Sinan Kuneralp, The Isis Press, Istanbul 2018. google scholar
• Rafeq, Abdu-Karim, “Damascus and the Pilgrim Caravan”, Modernity and Culture, ed. Leila Tarazi Fawaz-C. A. Baily, Columbia University Press, New York 2002, s. 130-143. google scholar
• Samur, Sebahattin, “Sultan II. Abdülhamid Yönetimi ve Havran Dürzîleri”, Sultan II. Abdülhamid Sempozyumu, Bildiriler, I, TTK Yay., Ankara 2014, s. 79-94. google scholar
• Schaebler, Birgit, “State(s) Power and the Druzes: Integration and the Struggle for Social Control (18381949)”, The Syrian Land: Processes of Integration and Fragmentation, ed. Thomas Philipp-Birgit Schaebler, Franz Steiner Verlag, Stuttgart 1998, s. 331-367. google scholar
• Schilcher, Linda S., “Railways in the Political Economy of Southern Syria 1890-1925”, The Syrian Land: Processes ofIntegration and Fragmentation, ed. Thomas Philipp-Birgit Schaebler, Franz Steiner Verlag, Stuttgart 1998, s. 97-112. google scholar
• Shamir, Shimon, “The Modernization of Syria: Problems and Solutions in the Early Period of Abdülhamid”, Beginnings ofModernization in the Middle East: The Nineteenth Century, ed. William R. Polk-Richard L. Chambers, The University of Chicago Press, Chicago and London 1968, s. 351-381. google scholar
• Talhamy, Yvette, “The Nusayri and Druze Minorities in Syria in the Nineteenth Century: The Revolt against the Egyptian Occupation as a Case Study”, Middle Eastern Studies, XLVIII/6 (2012), s. 986-992. google scholar